Конго президентининг ташрифидан нимани кутиш мумкин
Қозоғистон узоқ ва яқин давлатлар билан алоқаларини мустаҳкамламоқда. Африка давлатлари ҳам бундан четда қолмаган. Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаевнинг таклифига биноан 2-3 август кунлари Конго Республикаси Президенти Дени Сассу-Нгессо расмий ташриф билан Астанада бўлади. Kazinform агенлиги мухбири Рахила Тлеуова икки давлатнинг кенг қамровли сиёсий ва стратегик муносабатларини таҳлил қилди.
Қозоғистон ва Африка
Ташқи ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, Қозоғистоннинг Африка давлатлари билан савдоси паст даражада қолмоқда. 2022 йилда у 1 миллиард долларни, экспорт 693 миллион долларни, импорт 314 миллион долларни ташкил этди. Шунга қарамай, Қозоғистон ишлаб чиқарувчилари Африка бозорида муваффақиятли рақобатлаша олади. Қитъа аҳолиси тез суръатлар билан ўсиб бормоқда ва шунинг учун товарлар ва хизматларнинг мунтазам импортини талаб қилади.
Конго Республикаси ҳақида...
Конго Республикаси Марказий Африка минтақасининг ривожланаётган иқтисодиёти ва ёқилғи экспорт қилувчи давлатлари рўйхатига киритилган. Саҳрои Кабирнинг жанубида жойлашган бўлиб, Африкадаги нефть қазиб олиш бўйича учинчи давлатдир. У кунига 300 минг баррель нефть қазиб олади. Нефть даромадлари ялпи ички маҳсулотнинг 55 фоизини, экспортнинг 85 фоизини ва мамлакат бюджетининг 70 фоиздан ортиғини ташкил қилади.
1997 йил 25 октябрдан бери Конгони Дени Сассу-Нгессо бошқариб келмоқда. Охирги президентлик сайлови 2021 йил 21 мартда бўлиб ўтган (кейинги сайлов 2026 йил 21 мартда бўлиб ўтади).
Жорий йилнинг апрель ойидаги маълумотларга кўра, Конгода 6,1 миллион киши истиқомат қилади. Пойтахти – Браззавиль. Майдони – 342 минг квадрат километр.
Иқтисодиётнинг асосий тармоқлари тоғ-кон саноати ҳисобланади. Мамлакатда суюлтирилган газ, цемент, пальма мойи, шакар ишлаб чиқарувчи заводлар ҳам бор. Ёғочни қайта ишлаш саноати, қишлоқ хўжалиги, балиқчилик ривожланган. Газ, нефть ва металларнинг (рух, мис, темир рудаси, фосфоритлар) табиий захиралари бой.
Қозоғистон ва Конго Республикаси ўртасидаги муносабатлар
Ташқи ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, икки давлат ўртасида дипломатик муносабатлар бундан 25 йил аввал – 1999 йил 21 сентябрда ўрнатилган. 2014 йил декабрь ойидан бошлаб Қозоғистон Республикасининг Эфиопиядаги элчихонаси Конго Республикаси учун ҳам жавобгардир. Қозоғистон Республикасининг Конгодаги элчиси расман аккредитациядан ўтмаган. 2019 йил 10 декабрдан Конгонинг Қозоғистондаги элчиси Давид Мадука (қароргоҳи Москвада).
Давлатлар ўртасида олий даражадаги ташрифлар бўлмаган бўлса-да, Конго Республикаси ҳукумати Қозоғистоннинг халқаро майдондаги ташаббусларини қўллаб-қувватлайди.
Масалан, 2012 йил август ойида дипломатлар Қозоғистоннинг ЭКСПО-2017 халқаро ихтисослаштирилган кўргазмасини ўтказиш истагини илгари суриш мақсадида Конго вакиллари билан учрашди. Натижада ўша йилнинг сентябрь ойида Конгонинг Мисрдаги элчихонасидан Қозоғистоннинг ЭКСПО кўргазмасида иштирок этиш номзодини қўллаб-қувватловчи нота келди. Бундан ташқари, у Қозоғистоннинг 2017-2018 йилларда БМТ Хавфсизлик кенгашининг доимий бўлмаган аъзолигига номзодини қўллаб-қувватлаган.
Ҳуқуқий база
Икки давлат ўртасидаги муносабатларнинг ҳуқуқий базаси йўқ. Ваҳоланки, икки давлат ҳукуматлари икки-уч ҳужжат устида иш бошладилар: “Қозоғистон Республикаси ва Конго Республикаси ўртасида фуқаролик ишлари бўйича ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш тўғрисида”ги Битим” ва “Қозоғистон Республикаси Ҳукумати ва Конго Республикаси Ҳукумати дипломатик паспорт эгаларини виза талабларидан озод қилиш тўғрисидаги келишув” Конго томони кўриб чиқиш учун тақдим этилди.
Савдо-иқтисодий ҳамкорлик
Савдо-иқтисодий алоқалар яхши ривожланмаган. Бунинг сабаби шундаки, Қозоғистон ва Конго бизнес гуруҳлари ўртасидаги алоқалар ва давлатлар ўртасида оптимал логистика таъминланмаган.
Икки давлат ўртасидаги товар айланмаси 2023 йилда 14,7 минг долларни (экспорт – 14,5 минг доллар, импорт – 0,2 минг доллар), 2022 йилда – 15,5 минг долларни (экспорт – 0,7 минг доллар, импорт – 14,8 минг доллар) ташкил этади. 2024 йил учун савдо маълумотлари ҳали мавжуд эмас.
Президентларнинг биринчи учрашуви
2023 йилнинг 1-2 декабрь кунлари Дубайда бўлиб ўтган CОР-28 (иқлимни тартибга солиш соҳасида минтақавий ҳамкорлик) иқлим конференцияси доирасида Қозоғистон ва Конго президентларининг биринчи учрашуви бўлиб ўтди. Унда Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев Конго Президенти Дени Сассу-Нгессони Қозоғистонга расмий ташриф билан келишни таклиф қилди.
Конго Президентининг ташрифи арафасида...
Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаевнинг таклифига биноан Конго Республикаси Президенти Дени Сассу-Нгессо 2-3 август кунлари расмий ташриф билан Қозоғистонда бўлади.
Ушбу ташриф олдидан – 10-11 июнь кунлари Конго президентининг стратегик масалалар ва халқаро музокаралар бўйича шахсий вакили Франсуаза Жоли Астанага келди. У Қозоғистон Президенти, шунингдек, Қозоғистон Республикасининг қатор давлат органлари (Ташқи ишлар, транспорт, қишлоқ хўжалиги, миллий иқтисодиёт, рақамли ривожланиш вазирликлари) раҳбарияти билан учрашди. Франсуаза Жоли Конго Республикаси Президенти билан учрашувда Конго Республикаси Президентининг Қозоғистонга бўлажак ташрифи билан боғлиқ масалалар, шунингдек, икки томонлама ҳамкорликнинг истиқболли йўналишларини муҳокама қилди.
Қозоғистоннинг Эфиопия ва Кениядаги элчиси (биргаликда ижрочи), Африка Иттифоқи ва ЮНEПдаги доимий вакили Барлибай Садиқов Kazinform мухбири билан эксклюзив интервьюсида, ташқи ишлар, ҳамкорлик ва хориждаги Конго вазири Жан-Клод Гакоссо Конго Республикаси ҳам Қозоғистон билан ҳамкорлик истиқболларини юқори баҳолади.
“Жан-Клод Гакоссо Конго Президенти Дени Сассу-Нгессонинг Қозоғистонга бўлажак ташрифини амалий мазмун билан тўлдириш ва ўзаро манфаатли соҳаларда ҳамкорликни ривожлантириш истагига катта қизиқиш билдирди. Ҳозирда икки давлат ўртасидаги икки томонлама савдо-иқтисодий ва сармоявий ҳамкорлик ҳажми мавжуд имкониятларга мос келмайди. Бироқ, ўзаро ҳамкорликнинг улкан салоҳиятини рўёбга чиқариш муҳим ва Конго Президенти Дени Сассу-Нгессонинг мамлакатга ташрифидан кўзланган асосий мақсад ҳам шундан иборат. Ташриф давомида Конго билан ҳамкорликни кенгайтириш имконини берувчи қатор икки томонлама ҳужжатларни қабул қилиш режалаштирилмоқда”, – деди қозоғистонлик дипломат Барлибай Садиқов.
Конго Республикаси Президенти Дени Сассу-Нгессо
Дени Сассу-Нгессо 1943 йил 23 ноябрда Ойо шаҳри яқинидаги Эду қишлоғида, Кювет департаментида (Марказий Конго; кейин Франциянинг мустамлакаси) деҳқон оиласида туғилган.
1979 йил 8 февралда Дени Сассу-Нгессо Конго Халқ Республикаси раҳбари деб эълон қилинди. 26-30 март кунлари бўлиб ўтган қурултойда Сассу-Нгессо ККП Марказий Қўмитаси раиси ва Конго Халқ Республикаси раиси этиб тасдиқланди (1973 йил конституциясига кўра).
Бироқ мамлакатда турли сиёсий ва ҳарбий можаролар юз берди ва 1994 йилда Сассу-Нгессо оиласи билан мамлакатни тарк этди. 1997 йил январгача Парижда яшаган. У ўша йилнинг июль ойида бўлиб ўтадиган президентлик сайловларида қатнашиш ниятида Конгога қайтди (у бўлмади). Июнь ойида ҳукумат армияси бўлинмалари томонидан қўллаб-қувватланган Сассу-Нгессо тарафдорлари гуруҳлар ва ўша пайтдаги президент Лисуба тарафдорлари ўртасида яна қуролли тўқнашувлар бошланди. Бироқ Сассу Нгуессо тарафдорлари ғалаба қозониб, Браззавилни ўз назоратига олишди. Шундай қилиб, 1997 йилдан бери Дени Сассу-Нгессо Конго Республикаси президенти.
Хулоса қилиб айтганда, Дени Сассу-Нгессонинг Қозоғистонга ташрифи икки давлат ўртасидаги муносабатларни янги босқичга кўтаришига умид қиламиз. Юқори даражадаги биринчи саёҳат, албатта, ўз самарасини беради.
