Католицизмнинг келажаги: Рим Папаси қандай сайланади
ASTANA. Kazinform – 7 май куни Кардиналлар янги Рим папасини сайлаш учун Ватикандаги Сикстин капелласида йиғилади. Улар католик черковининг кейинги раҳбарини қандай танлайдилар ва бу сайлов қандай глобал аҳамиятга эга? Kazinform агентлигининг таҳлилий шарҳловчиси шу мавзуда фикр юритди.
Франциск черковнинг қадр-қимматини сақлаб қолди
Ўтган ойнинг охирги ўн кунлиги бошланганда, 21 апрель куни 88 ёшли Рим Папаси Франциск вафот этди. Бу воқеа Ғарб оламида катта резонансга сабаб бўлганини пайқаш қийин эмас. Ўзининг 12 йиллик раҳбарияти давомида у Ватикан сиёсатини ўзгартириши ва жаҳон воқеаларига таъсир қилиши мумкин бўлган даражага етди.
Аслида Францискнинг асл исми Хорхе Марио Бергольо, аргентиналик. Унинг туғилган жойининг ўзи бошқалардан бироз фарқ қилади. Рим-католик черковининг 266-бошлиғи Ғарбий ярим шарнинг биринчи папаси ва биринчи иезуит эди. Минг йилдан кўпроқ вақт давомида понтифик лавозимига фақат Европа заминида туғилган шахслар сайланган. Аммо камбағалларга ёрдам берган Ассизи авлиё Франциск шарафига Франциск исмини олган Бергольо бу одатини ўзгартирди.
Франциск Ватикан учун оғир вақтда келди, черков кўпинча коррупция ва бошқа салбий воқеалар учун танқид остида эди. Янги понтифик черковнинг обрўсини тиклаш вазифасини олди.
2013 йилда Ватикан банки черков молиясини текшириш учун нуфузли аудиторлик фирмасини ёллади. Бу вақтда Франциск кўплаб имтиёзлардан воз кечди ва оддий турмуш тарзини қабул қилди. У қимматбаҳо машиналардан, шахсий ҳайдовчилардан узоқлашди ва оддий автомобиль ёки жамоат транспортида саёҳат қилди. Дунёдаги муҳим тўқнашувлар, воқеалар ҳақида ўз фикрларини билдирган.
Рим Папасининг Қозоғистон билан муносабатлари
Эслатиб ўтамиз, 2022 йилда Франциск ўзининг илк ҳаворий ташрифини Қозоғистонга қилган, Марказий Осиё минтақасига ташриф буюрган, Жаҳон ва анъанавий динлар етакчиларининг VII қурултойида иштирок этган. Бу Қозоғистоннинг конфессиялар ва цивилизациялараро мулоқот майдони сифатидаги мақомини мустаҳкамлади.
Рим Папасининг ташаббуслари доимо черков нуфузини сақлаб келган ва диндорлар орасида унга нисбатан ижобий муносабатни шакллантиришга ёрдам берган. Бугунги кунда Европада Ватикан икки йўналишга бўлинган деб ишонилади: анъанавийлар – черков канонлари бирлигини тарғиб қилувчилар ва ислоҳотчи-либераллар – бошқа томон Франциск ташаббусларини давом эттирмоқчи.
Франциск ўз ҳукмронлиги даврида илгари муҳокама қилинмаган мавзуларни очиқ муҳокама қила бошлади. Масалан, папалик даврида у черковда аёлларнинг ролини оширди. У иқтисодий адолатсизликни танқид қилиб, атроф-муҳитни муҳофаза қилишга чақирди.
Шу сабабли, янги сайланган Рим Папаси олдида иккита танлов қолади: ислоҳотларни давом эттириш ёки анъанавий қонунларга қайтиш йўлларини излаш.
Янги Папа қандай сайланади?
Кардиналлар коллегияси янги Рим Папасини сайлаш учун 7 май куни Сикстин капелласида йиғилди. Қоидаларга кўра, конклав – кардиналлар йиғилиши Рим папаси вафотидан кейин 15-20 кун ичида ўтказилиши керак.
Сайлов мутлақо махфийлик шароитида ўтказилади. Иштирокчиларга бошқалар билан мулоқот қилиш тақиқланади. Сикстин ибодатхонаси – Ватикандаги собиқ маҳаллий черков бўлиб, Папа Сикст IV буйруғи билан Жорже де Дольчи томонидан 1473-1481 йилларда қурилган. Энди у Ренессанс даврининг таниқли ёдгорлиги ва музейи ҳисобланади.
Сайловда фақат 80 ёшдан кичик кардиналлар иштирок этиши мумкин. Бу йил 135 киши овоз беради. Биринчи кун овоз беришнинг фақат битта босқичи ўтказилди. Агар овоз беришнинг биринчи босқичида ҳеч ким сайланмаса, кейинги кунларда ҳар куни тўртта овоз бериш ўтказилади: эрталаб икки марта ва кечқурун икки марта.
Рим Папаси этиб сайланиш учун номзод сайловчиларнинг камида 2/3 овозини олиши керак. Яъни, 135 кишидан 90 нафари уни қўллаб-қувватлаши керак. Агар 33 турдан кейин ҳам натижа бўлмаса, энг кўп овоз тўплаган икки номзод танланади. Лекин уларнинг ўзлари бу сўнгги турда овоз бера олмайди.
Агар қарор қабул қилинмаса, Сикстин ибодатхонасидан қора тутун кўтарилади. Агар Папа сайланса, оқ тутун кўтарилади. Сайланганидан сўнг, Кардиналлар коллегияси раиси янги Пападан бу вазифани қабул қиладими ёки йўқми ва у қандай ном танлаганини сўрайди. Агар у рози бўлса, у оқ либосда Сикстин ибодатхонасидаги махсус хонадан чиқади.
Сайловни олдиндан башорат қилиш қийин
Жаҳон оммавий ахборот воситалари сайлов ҳақидаги кўплаб башоратларга қарамай, аниқ натижа ҳозирча номаълум. Бунинг сабаби шундаки, кардиналларнинг таркиби хилма-хил бўлиб, уларнинг аксарияти ҳали танлов қилмаган.
Франциск даврида кардиналлар таркиби сезиларли даражада ўзгарди, вакиллар илгари кардиналлари бўлмаган мамлакатлардан тайинланган. Лотин Америкаси, Африка ва Осиёнинг овози кучайиб бормоқда. Бироқ, баъзи италияликлар папа ҳокимиятини "эски дунё" га қайтариш керак, деб ҳисоблашади.
Чет эллик кардиналлар Францискнинг йўлини давом эттиришни хоҳлашади ва дунё инқирозларга қандай муносабатда бўлиши муҳим деб ҳисоблашади.
Мисол учун, мьянмалик биринчи кардинал Чарльз Бо CNN телеканалига йўллаган мактубида бўлажак Рим Папаси маънавий нуфузли шахс бўлиши ва “инсониятни боши берк кўчадан олиб чиқиши” кераклигини ёзган.
"Динлар инсониятни қутқариш учун бирлашиши керак. Дунёга умид керак. Кейинги Рим Папаси шу умид бўла олиши керак", – деди у.
Шундай қилиб, Сикстин Капелласида йиғилган кардиналлар шунчаки янги Рим папасини сайламайдилар, улар католик черковининг келажагини белгилаб берувчи муҳим қарор қабул қилмоқдалар.
