Қасим-Жомарт Тоқаев Хитой телеканалига берган интервьюсида нима деди
– Адолат ватани бўлмиш Янги Қозоғистонни яратмоқчи эканлигингизни кўп марта айтгансиз. Мамлакатни бошқариш фалсафангиз ҳақида қисқача гапириб беринг. Умуман, Қозоғистонни қайси йўналишда ривожлантиришни истайсиз?
– Мамлакатим Евроосиё қитъасида кечаётган жараёнларнинг ўртасида бўлишини истайман. Қозоғистон дунёнинг бу қисмида савдо йўллари ва халқаро муносабатларни тартибга солишда жуда муҳим роль ўйнайди. Ишонаманки, Қозоғистоннинг келажаги порлоқ бўлади. Шунинг учун ҳам мен ўз мамлакатимни иқтисодий ривожланган ва илғор давлатлар қаторига қўшиш учун бор куч-ғайратимни ишга соламан.
Қозоғистон шундай ташқи сиёсат юритса, муваффақиятга эришади. Биз тинчлик тарафдоримиз, барча мамлакатлар билан самарали дўстона муносабатлар ўрнатишимиз тарихий тақдиримизга ёзилган. Биз, биринчи навбатда, қўшни давлатлар билан дўстлигимизни алоҳида таъкидлаймиз. Шулар қаторида Хитой жуда муҳим роль ўйнайди.
– Энди суҳбатимизни Хитой ва Қозоғистон муносабатлари масаласига қаратсак. Иккала томон ҳам муносабатларни барқарор ва кенг қамровли стратегик шериклик деб таърифлайди. Аслида, бу Хитой ташқи сиёсатидаги ўзига хос ҳолат. Бу атаманинг шаклланишига Сиз ҳисса қўшганингизни биламан. Умуман, Қозоғистоннинг ҳозирги ташқи сиёсатида Хитойнинг ўрни қандай?
– Хитой ташқи сиёсатимизда жуда муҳим ўрин тутади. 2019 йил сентябрь ойида мен Хитойга давлат ташрифи билан бордим. ХХР раиси Си Цзиньпин билан самарали музокаралар ўтказдик. Халқларимиз ҳамкорлигини мустаҳкамлаш мақсадида ўзаро манфаатли сиёсат олиб боришга келишиб олдик. Шундай экан, икки давлат ўртасидаги стратегик шериклик ва абадий дўстликни мустаҳкамлашимиз керак. Бу қозоқ халқи манфаатларига, аниқроғи, узоқ муддатли манфаатларига тўлиқ мос келади. Мен бу сиёсатга содиқ қолиш ниятидаман. Шубҳасиз, яқин қўшнимиз Хитой билан стратегик шериклик муҳим аҳамиятга эга.
– Хитой ва Марказий Осиё давлатлари бир-бирига яқинлашиб боряпти, деган фикрлар бор. Бу ҳақда нима дейсиз? Бундай геосиёсий мувозанатда мамлакатларнинг яқинлашишидан хавотирда бўлганлар ҳам бор.
– Бунга ҳеч қандай шубҳа бўлмаслиги керак. Чунки ниятимиз тўғри ва ҳалол. Хитой иқтисодиёти дунёда иккинчи ўринда туради. Шундай экан, Хитойнинг алоҳида ролини эътироф этишимиз лозим ва биз сизнинг мамлакатингиз билан яхши муносабатда бўлиб қоламиз.
– Умуман олганда, келажакда икки томонлама иқтисодий алоқаларни қандай ривожлантиришни хоҳлайсиз?
– Иқтисодий ҳамкорлик соҳасида катта натижаларга эришдик. Лекин биз янада олдинга интилишимиз керак. Шу боис Хитой цивилизацияси бешиги бўлмиш Сиань шаҳрига бўлажак сафаримдан умидим катта. Бизга янги келишувлар муҳимдир. Чунки бир жойда туриб, натижани кутмаслигимиз керак. Жорий мураккаб даврда иқтисодий алоқаларимизни мустаҳкамлашга ҳаракат қилишимиз керак. Икки давлат ёшлари ўртасидаги ҳамкорлик ва дўстликни ривожлантириш ниятидаман. Ёш авлод бир-бирини яхши билиши керак.
– Ўтган йил январь ойида видеомулоқот форматида Хитой ва Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг саммити бўлиб ўтган эди. Ўшанда февраль ойида Марказий Осиёнинг тўртта давлати раҳбарлари билан биргаликда Пекинда Қишки Олимпияда ўйинларининг очилишида иштирок этдингиз. «Хитой – Марказий Осиё» саммити жорий йилнинг май ойида бўлиб ўтади. Хитой ва Марказий Осиё нафақат иқтисодий, балки стратегик жиҳатдан ҳам яқинлашиб бормоқда, деб ҳисоблайсизми? Хусусан, «Хитой-Марказий Осиё» биринчи саммитидан қандай натижалар кутяпсиз?
– Умид қиламанки, Сиань саммити самарали бўлади. Хитой минтақамизда, яъни Марказий Осиёда жуда муҳим роль ўйнайди. Бундай бўлиши табиий. Ўйлайманки, Марказий Осиё мамлакатларидаги ҳамкасбларим Хитой билан муносабатлар биз учун фойдали эканлигини инкор этмайди. Биз ушбу ҳамкорликни ривожлантириш учун қўлимиздан келган барча ишларни қиламиз.
– Бугунги кунда долзарб масала бўлган Тайвань ҳақида фикрингизни билишни хоҳлардик. Дарҳақиқат, Сиз яқинда ҳудудий яхлитликни сақлаш бутун мамлакат учун муҳим эканлигини айтдингиз. Умуман олганда, Сиз бу фикрни бир неча бор такрорлагансиз. Сиз яқинда Тайвань мустақиллигини тан олиш ғоясини рад этдингиз. Ушбу масалага эътибор қаратсангиз ...
– Умуман олганда, бутун дунё бу масалани аниқ тушуниши керак, деб ҳисоблаймиз. Иккита Хитой бўлмаслиги керак. Тайвань Хитойнинг бир қисмидир. Шунинг учун БМТ Низомида белгиланган барча давлатларнинг ҳудудий яхлитлиги тамойилига қатъий риоя қилиш керак. Бу тамойил ШҲТ Низоми ва Декларациясига ҳам киритилган. Шунинг учун яна такрор айтаман, биз учун Тайвань Хитойнинг бир қисмидир. Бу аниқ. Биз бунга шубҳа қилмаймиз.
– Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти глобал аҳамияти ортиб бораётган минтақавий ташкилотлардан биридир. Бу йил ШҲТга раислик Қозоғистонга ўтади. Ўзгарувчан геосиёсий маконда ташкилотнинг ролини қандай баҳолайсиз? Қозоғистоннинг раислиги ташкилотга нима беради?
– Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти келажакда кўплаб натижалар кутилаётган ташкилот эканлигини исботлади. Ташкилот ташкил этилганидан буён Хитой унга катта ёрдам берди. ШҲТ ўз фаолиятини 1996 йилда Шанхайда бошлаган. Қозоғистон Ташқи ишлар вазири сифатида ташкилотнинг очилиш маросимида иштирок этдим.
Яъни, ШҲТ ташкил топганидан буён унинг фаолиятида иштирок этганимдан фахрланаман. Албатта, Қозоғистон ташкилотнинг бўлажак раиси ва ушбу ташкилотга аъзо давлатлар саммити ташкилотчиси сифатида ШҲТ салоҳиятини ошириш учун барча имкониятларни ишга солади.
Юқорида айтганимдек, бу ташкилот дунёда жуда машҳур ва нуфузли ҳисобланади.