Қаҳва “қора олтин”га айланмоқда: Бразилиядаги қурғоқчилик ва “Яги” тайфунидан кейин жаҳон нархлари кўтарилди
ASTANA. Kazinform - Қаҳва ишлаб чиқарувчи икки етакчи давлат – Бразилия ва Вьетнамда содир бўлган табиий офатлар европаликларнинг ҳам чўнтагини қоқади. Бу ҳақда Kazinform агентлиги Euronewsга таяниб хабар беради.
Дунёдаги энг йирик қаҳва ишлаб чиқарувчи Бразилиядаги қурғоқчилик ва иккинчи ўриндаги Вьетнамдаги сув тошқинлари қаҳва етказиб беришнинг глобал занжирларини сезиларли даражада бузди, натижада истеъмолчиларга таъсир қиладиган ишлаб чиқариш харажатларини оширди.
Аҳоли жон бошига ичимлик истеъмоли бўйича дунёда биринчи ўринда турадиган Европадаги қаҳвани севувчилар учун нархларнинг прогноз кўтарилиши шунчаки бўш гап эмас. Германиянинг Statista компанияси ҳисоботига кўра, европаликлар йилига тахминан 3,2 миллион тонна қаҳва истеъмол қиладилар, бу умумий истеъмолнинг деярли 33 фоизини ташкил қилади.
Табиий офатлар вайронагарчиликка олиб келади
Жаҳон қаҳва саноатининг қарийб 40 фоизини ташкил этувчи Бразилия ўн йилликлардаги энг ёмон қурғоқчиликдан бирини бошидан кечирмоқда. Экстремал об-ҳаво шароити арабика қаҳваси етиштириладиган ҳудудларга жиддий таъсир кўрсатди ва ҳосилнинг пасайишига олиб келди.
2023-2024 йиллардаги ҳосил циклида аллақачон ишлаб чиқариш кескин пасаймоқда, баъзи ҳисоб-китобларга кўра, у бешдан бир қисмга (20%) тушиши мумкин.
Таъсирлар Бразилиянинг энг йирик қаҳва ишлаб чиқарувчи штати ва юқори сифатли арабика қаҳваси ватани Минас-Жераисда кучли сезилади. Бу ерда бир неча ойдан бери ёмғир ёғмаяпти.
Бразилия арабика бозорида ҳукмронлик қилса-да, Вьетнам эрийдиган қаҳва тайёрлаш учун ишлатиладиган арзонроқ робуста ишлаб чиқарувчиси сифати дунёда етакчи ҳисобланади. Шу ой бошида мамлакатнинг марказий тоғликдаги қаҳва етиштирувчи асосий ҳудудлари “Яги” тайфуни туфайлив айрон бўлди, 60 дан ортиқ одам ҳалок бўлди ва юзлаб одамлар жароҳатланди.
Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, минглаб гектар қаҳва плантациялари сув остида қолган, бу эса ҳозирги ҳосилга ҳам, келажакдаги ишлаб чиқариш салоҳиятига ҳам катта зарар етказган, чунки ернинг тикланиши учун йиллар керак бўлади.
Нархлар 10 йиллик энг юқори даражага етди
Бразилиядаги қурғоқчилик ва Вьетнамдаги тўфоннинг таъсири жаҳон миқёсида қаҳва нархининг ошишига олиб келди. Халқаро қаҳва ташкилоти (ICO), экспорт қилувчи ва импорт қилувчи мамлакатлардан ташкил топган ҳукуматлараро орган, 2024 йилнинг учинчи чорагида нархлар қарийб 20 фоизга ошиб, сўнгги ўн йилликдаги энг юқори даражага етганини маълум қилди.
“Қитъалараро биржа”да (ICE) арабика кофе фьючерслари сезиларли даражада ошди, нархлар энди йил бошидаги 1,62 евродан бир фунт учун 2,25 еврога етди. Робуста нархлари шунга ўхшаш траекторияни қайд этди ва 25% атрофида ўсиб, бир тонна учун 2000 доллардан (1796 евро) ошди.
Нархларнинг кескин ўсиши жаҳон бозорида нотинчликни келтириб чиқарди. Қаҳва савдогарлари об-ҳаво билан боғлиқ давом этаётган узилишлар ва табиий офатларни тиклаш харажатлари нархларнинг ошишига олиб келиши мумкинлигидан хавотирлар кучайганлиги сабабли ўзгарувчанлик кучаймоқда.
Rabobank қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари бўйича таҳлилчи Карлос Мера Bloombergга маълум қилишича, инқироз порт тиқилиши ва юк ташиш контейнерларининг глобал тақчиллиги каби логистика муаммолари фонида кучаймоқда, бу эса товарларни бутун дунё бўйлаб ташишни қийинлаштиради.
Европалик қаҳвани севувчилар синовдан ўтади
Нархларнинг кўтарилиши таъсири, айниқса, Европада сезиларли. Statista маълумотларига кўра, Европанинг энг йирик қаҳва бозори Германияда 2022 йилдан бери майдаланган қаҳва ва кофе доналарининг чакана нархлари ўртача 10 фоизга ошган.
Брюсселда Европа қаҳва федерацияси (ECF) томонидан ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, Европадаги кафе ва қаҳвахоналарнинг деярли 65 фоизи 2023 йил бошидан буён ўз нархларини 5-15 фоизга оширган. Тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, нархларнинг ошишига нафақат қаҳва нархи, балки бир қатор бошқа омиллар ҳам таъсир қилган, чунки инфляция сут, шакар ва бир марталик стакан каби бошқа зарурий маҳсулотларнинг нархини оширган.
Дунёнинг икки йирик қаҳва ишлаб чиқарувчиси инқироздан қутулишга ҳаракат қилса-да, глобал бозор истиқболлари ноаниқлигича қолмоқда.
Иқлим ўзгариши қаҳва экинлари ўсиши мумкин бўлган ерларнинг мавжудлигини камайтирмоқда ва экстремал об-ҳаво ҳодисалари тез-тез бўлиб, сектор ва европалик қаҳва ишқибозлари учун мукаммал муаммолар бўронини келтириб чиқармоқда.
