Ҳар бир мурожаат ортида инсон тақдири бор – ҚР Конституциявий суди раиси
ASTANА. Кazinform - Бугун, 30 август Қозоғистонда дам давлат байрами - Конституция куни. Маълумки, Конституциявий суд Конституция қоидаларига тўлиқ риоя этилишини таъминлаш мақсадида ўтган йили фаолият бошлаган эди. Конституциявий суд раиси Эльвира Азимова Kazinform мухбири билан суҳбатда институтнинг фуқаролар ҳуқуқларини ҳимоя қилишдаги ўрни ҳақида гапирди. Қозоғистон фуқаролари томонидан тез-тез келиб тушаётган мурожаатларга тўхталар экан, у давлат органлари Конституциявий суд қарорларини қандай бажараётганига баҳо берди. Шунингдек, ёлғиз бошли эркакларга фарзанд асраб олишига рухсат бериш, мактабларда диний эътиқод эркинлиги, Қозоғистонда ЛГБТ тарғиботини тақиқлаш каби долзарб масалалар кўриб чиқилди.
- 2023 йил январь ойидан бошлаб Қозоғистонда фуқароларга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш учун қўшимча восита тақдим этган бевосита конституциявий шикоятлар институти ўз фаолиятини бошлади. Конституциявий суднинг замонавий инсон ҳуқуқлари контекстидаги ролини қанчалик долзарб ва талабга эга деб ҳисоблайсиз?
– Давлатда қабул қилинаётган барча қонунлар ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар нафақат Конституцияга мувофиқ бўлиши, балки унга боғлиқ бўлиши, давлат ва жамиятнинг барқарор ривожланиши учун қулай ҳуқуқий муҳит яратиши зарур.
120 дан ортиқ мамлакатларда Конституциявий судлар ёки уларга тенглаштирилган органлар ташкил этилган. Уларнинг вазифаларига Конституциянинг устуворлигини конституциявий назорат қилиш ва бошқа қонунлар ва ҳужжатларга зид келадиган хавф-хатарларнинг олдини олиш киради. Халқаро тажриба шуни кўрсатадики, Конституциявий судлар нафақат Конституциянинг устуворлиги тўғрисидаги ҳуқуқий низоларни ҳал этиш, балки конституциявий жараёнларнинг узлуксизлигини таъминлаш, ҳуқуқий бўшлиқларнинг ўрнини қоплаш, ҳуқуқий зиддиятларни бартараф этиш, конституциявийлик ва ҳуқуқий маданият даражасини оширишга қаратилган.
Шундай қилиб, Қозоғистон Конституциявий судини қайта қуриш 2022 йилдаги конституциявий ислоҳотнинг асосий қарорларидан бирига айланди. Ҳокимиятнинг уч тармоғига (қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд) тегишли бўлмаган конституциявий назорат органи ўз фаолияти билан ўрнатилган тийиб туриш ва мувозанат тизимини мустаҳкамлайди.
Бугунги кунда Конституциявий суд фуқаролар учун очиқдир. Инсон ҳуқуқлари бўйича вакил, Бош прокурор ва судлар ҳам жамият манфаатларини кўзлаб, конституциявий қонунийликни ўрнатиш учун Конституциявий судга мурожаат қилишлари мумкин. Конституциявий назоратнинг миллий модели фуқароларнинг тенглиги, қадр-қиммати ва ҳуқуқий адолатдан фойдаланиш имкониятлари нуқтаи назаридан уларнинг умидларига мос келади.
- Аввал хабар қилинганидек, Конституциявий суд Қозоғистон фуқаролари томонидан келиб тушган 7 мингдан ортиқ аризаларни кўриб чиқди. Агар Қозоғистон фуқароларининг мурожаатларини таҳлил қиладиган бўлсак, қандай конституциявий ҳуқуқлар кўпинча бузилади?
– Дарҳақиқат, ўтган йилнинг январь ойидан бугунги кунгача Конституциявий судга фуқаролардан 7,5 мингдан ортиқ мурожаат келиб тушган. Субъектларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш якунлари бўйича 252 та меъёрий-ҳуқуқий қарор қабул қилдик. Улар орасида қонунлар ва қонуности ҳужжатлари нормаларининг Конституцияга мувофиқлигини текшириш, Конституция қоидаларини шарҳлаш бўйича 49 та якуний қарор қабул қилдик.
Бироқ, бу кенг тарқалган қонунбузарликдан далолат бермайди. Қайд этиш жоизки, аксарият ҳолларда ҳақиқий фуқаролар давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг қонуний қарорларидан қониқмасликлари, давлат органларининг тегишли даражада эътибор бермаслиги ёки ҳуқуқий онгнинг етарли эмаслиги конституциявий назорат органига мурожаат қилишга сабаб бўлмоқда.
Мурожаатларда фуқаролар норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилишда ёки уларни қўллашда асослилик, мутаносиблик ва ҳуқуқий аниқликка риоя қилмаслик юзасидан шикоят қиладилар. Мурожаатлар юзасидан “Қозоғистон Республикаси сайловлари тўғрисида”, “Қозоғистон Республикаси суд тизими ва судьяларининг мақоми тўғрисида”ги Конституциявий қонунларнинг алоҳида нормалари текширилди; Жиноят, Жиноят-процессуал ва Жиноят-ижроия кодекслари, Меҳнат кодекси, Маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги кодекс, Маъмурий процессуал кодекс, “Солиқлар ва бюджетга бошқа мажбурий тўловлар тўғрисида”ги (Солиқ кодекси), Фуқаролик кодекси; “Қозоғистон Республикасининг давлат хизмати тўғрисида”, “Ҳарбий хизмат ва ҳарбий хизматчиларнинг мақоми тўғрисида”, “Коррупцияга қарши чора-тадбирлар тўғрисида”ги қонунлар ҳамда Олий суднинг норматив қарорларининг алоҳида қоидалари асос бўлди.
Фуқароларнинг янги институтга ишончи Конституциявий суд қарорлари ижроси билан мустаҳкамланади. Бу борада прокуратура, судлар ва профессионал юридик ҳамжамиятларнинг ўрни катта.
— Ўтган йили мурожаатларнинг 93 фоизи Конституциявий суд ваколатига кирмагани учун фуқароларга қайтарилаётганини айтгандингиз. Бугун ишлар қандай?
– Конституциявий суд фақат фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига дахлдор бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг Конституцияга мувофиқлигини фуқароларнинг, суднинг ва Инсон ҳуқуқлари бўйича вакилнинг илтимосига биноан текширади. 2023 йилда норматив бўлмаган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ёки Конституциявий суднинг ваколатига кирмайдиган масалалар Конституцияга мувофиқлиги текширилганлиги сабабли аризаларнинг 93 фоиздан ортиғи қайтарилган.
Масалан, фуқаролик ёки маъмурий иш бўйича ҳукм ёки суд қарорини бекор қилиш, мансабдор шахснинг хатти-ҳаракати ёки ҳаракатсизлигини текшириш ва баҳолаш, уни жавобгарликка тортиш, кредит олиш ёки қайтаришда кўмаклашиш, қарзни ўзгартириш ёки бекор қилиш, давлат органининг норматив-ҳуқуқий қарори масалалари.
Конституциявий суд аппарати аризаларни расмийлаштириш ва тақдим этиш талабларига мувофиқ рухсат беришнинг расмий (аниқ кўрсатилган) шартларига мувофиқлиги нуқтаи назаридан кўриб чиқади. Бундай аризаларни қайтариш фуқарони яна мурожаат қилиш ҳуқуқидан маҳрум қилмайди. Амалиёт бошқа мамлакатлар конституциявий судлари амалиётига мос келади. Фуқаро яна шикоят қилиш ҳуқуқига эга. У ариза объектини кўриб чиқиши, ҳуқуқий далилларни аниқлаштириши ёки мустаҳкамлаши, ўз ҳуқуқларининг бузилишининг моҳиятини аниқроқ тушуниш учун зарур бўлган ҳужжатларни илова қилиши, қонун ёки унинг Низоми ва қоидаларига мувофиқ адвокат, юридик маслаҳатчи вакили сифатида фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эга бўлган ташкилотнинг ваколатли шахсини жалб қилиши мумкин.
Шуни ижобий таъкидлаш мумкинки, барча декларациялар қонунчилик тамойиллари ва қоидаларини тушунтириш билан бирга келади. Айни пайтда Конституциявий суд ходимлари ўзлари ва адвокатлар, юридик маслаҳатчилар билан биргаликда мингдан ортиқ фуқароларга ҳуқуқий маслаҳатлар бердилар.
Жорий йилда фуқароларнинг конституциявий судга мурожаат қилиш динамикаси ўтган йилги даражада сақланиб қолди. Асосан, бошқа мамлакатларнинг конституциявий судларида ҳам вазият худди шундай. Фуқароларнинг Конституциявий судга фаол мурожаат қилишлари фуқароларнинг Конституция ва қонунлар устунлигини ўрнатишдан манфаатдорлигини кўрсатади.
– Конституциявий суд қарорларининг давлат органлари томонидан ижроси сифати ва тезлигини қандай баҳолайсиз?
- Конституциявий суд иштирокидаги Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш алгоритми одатдаги суд жараёнига қараганда бошқача кетма-кетликда ишлайди.
Конституциявий суднинг 8 та қонун нормаларини ва Олий суднинг норматив қарорини Конституцияга зид деб топиш тўғрисидаги якуний қарорларини ижросини таъминлаш мақсадида прокуратура органлари томонидан 15 мингдан ортиқ жиноят ва 4,5 минг фуқаролик иши кўриб чиқилди. Маҳкумларнинг 3000 та шикоят ва илтимосномалари, шунингдек, судгача бўлган иш юритишда профилактика чораларини қўллаш бўйича 3500 та материаллар таҳлил қилинади. 26 нафар фуқаронинг ҳуқуқлари тикланди, шу жумладан, Конституциявий суд қарорлари ижроси юзасидан ўз вақтида чора кўрмаган давлат органларига нисбатан 13 та прокурор назорати ва жавоб чоралари кўрилди.
Конституциявий суднинг қонун ҳужжатларида назарда тутилмаган ҳолларда пенсия тўловларини тўхтатиб туришга йўл қўймаслик тўғрисидаги 5-НП-сонли якуний қарори асосида Абай, Шарқий Қозоғистон, Павлодар, Шимолий Қозоғистон вилоятларида 5 нафар фуқаронинг пенсия ҳуқуқлари умумий қиймати 20 миллион тенгедан ортиқ маблағ тикланди.
Конституциявий суднинг 19-НП ва 26-НП сонли якуний қарорлари асосида прокуратура органлари томонидан 46 та иш ўрганилиб, 3 нафар фуқаронинг ҳуқуқлари тикланган. Улардан 2 нафарига нисбатан маъмурий иш қўзғатилиб, 1 нафар фуқаро Жетису, Шарқий Қозоғистон ва Атирау вилоятларида қайта ишга жойлаштирилди.
Конституциявий суднинг 6-сонли якуний қарорини амалга ошириш мақсадида Парламент депутатлари Жиноят кодексининг 141-моддасини Конституцияга мослаштирдилар. Шунингдек, прокурорлар томонидан 42 нафар маҳкумнинг ўз яқинлари билан ижтимоий алоқада бўлиш ҳуқуқи тикланди, бу эса ушбу тоифадаги фуқароларни ижтимоийлаштириш шартларидан биридир.
29-НП-сонли якуний қарорида Конституциявий суд Жиноят-процессуал кодексининг 482-моддаси 1-қисмининг юридик ёрдам олиш ҳуқуқини чеклаш тўғрисидаги қоидаларини конституцияга зид деб топди. Адвокатнинг шикоятига асос бўлган Конституциявий суднинг якуний қарорининг маҳаллий ҳудудларда ижроси устидан ўтказилган прокурор текшируви натижаларига кўра, Ақмола вилоятида ноқонуний суд акти бекор қилинди.
2023 йил 1 июнда Конституциявий суд 18-НП-сонли якуний қарорида фуқаролар фарзандликка олиш учун судга мурожаат қилганда соддалаштирилган молекуляр генетик экспертиза хулосасини тақдим этиш талабини Конституцияга зид деб топди. Шунга қарамай, жойлардаги прокурорлар томонидан ўтказилган таҳлиллар судлар томонидан Конституциявий суд хулосаларига риоя қилмаётганини кўрсатди. Судлар томонидан экспертиза йўқлиги сабабли аризаларни қайтарган 5 та ҳолат аниқланиб, барча ишлар бўйича фуқароларнинг ҳуқуқлари тикланди.
Ҳозиргача амалдаги қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш орқали 6 та меъёрий қарор тўлиқ амалга оширилди. Хусусан, умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилинган шахсларни қамоқда сақлаш тартиби ва шартлари ўзгартирилди. Суд қарори асосида судларда давлат божи тўлаш муддатини кечиктириш нормаси белгиланди, ижтимоий кодексининг айрим қоидалари Конституцияга мувофиқлаштирилди, ижтимоий ёрдам кўрсатиш мезонлари белгиланди. “ҚР ҳукумати тўғрисида”ги Конституциявий қонуннинг Ҳукумат аъзолари ва вазирликларнинг функциялари доирасини аниқлаштириш қисмидаги айрим қоидалари асосий қонунга, шунингдек, қонун ҳужжатларига мувофиқлаштирилди, шунингдек, фарзандликка олиш пайтида аризага молекуляр генетик экспертиза хулосасини қўшиш бекор қилинди. Парламент ва Ҳукумат бошқа қарорларни амалга оширишда давлат органларининг қонунчилик нормаларини такомиллаштиришга доир таклифларини кўриб чиқади.
Атом электр станциясини қуриш бўйича кенг муҳокама қилинаётган масалани инобатга олиб, амалдаги қонун нормаларини кўриб чиқиш натижалари бўйича Конституциявий суднинг якуний қарорининг аниқ долзарблигига эътиборни қаратмоқчиман. Семей ядровий полигонида ядровий синовлар натижасида зарар кўрган фуқароларни ҳимоя қилиш чоралари (2023 йил 25 сентябрдаги 30-НП-сонли меъёрий қарор). Ушбу қарорда Конституциявий суд Ҳукуматга ушбу тоифадаги одамларни ижтимоий ҳимоя қилишнинг янги тамойиллари ва усулларини, зарар кўрган ҳудудлардаги мавжуд радиоэкологик вазиятни, шунингдек, ижтимоий, экологик, демографик вазият, тиббий ва бошқа омилларни ҳисобга олган ҳолда ўрганиш ва тайёрлашни таклиф қилди.
– Ҳар бир фуқаро Конституциявий судга, жумладан, Бош прокурор, Инсон ҳуқуқлари бўйича вакил ва Президентга мурожаат қилиши мумкин. Давлат вакиллари мурожаат қилдими?
– Давлат раҳбари, Олий суд ва судлар, парламент депутатлари қабул қилинган ва қўлланилаётган қонунларнинг Конституцияга мувофиқлигини текшириш учун Конституциявий судга мурожаат қилди. Бош прокурор ва давлат органлари Конституциянинг айрим нормаларини расмий изоҳлаш ҳамда Конституциявий кенгашнинг илгари қабул қилинган қарорига қўшимча изоҳ беришни сўраб мурожаат қилди.
Масалан, Бош прокурорнинг илтимосига биноан дастлабки терговнинг қонунийлиги устидан юқори назоратни амалга ошириш жараёнида прокуратура органларининг судда давлат манфаатларини ифода этиш ваколати тўғрисидаги Конституциявий норма, шунингдек, “суд қарори билан уй-жойдан маҳрум қилиниши мумкин эмас” ва “Ҳеч ким ўз мулкидан маҳрум қилиниши мумкин эмас” деган конституциявий нормаларга расмий тушунтириш берилди.
— Яқинда Конституциявий суд ёлғиз бошли эркакларга фарзанд асраб олишга рухсат берувчи қарор чиқарди. Бу хабар жамиятда бир қанча мунозараларга сабаб бўлди. Масалан, болалар омбудсмани бунга қарши эди. Баъзилар бу хусусиятдан педофиллар ва иштимоий ёрдам олишни хоҳловчилар томонидан "самарали" фойдаланиши мумкинлигига ишонишади. Конституциявий суд ушбу хавфларни қандай кўриб чиқди ва қарорни қайта кўриб чиқиш имконияти борми?
— “Педофиллар ва ижтимоий ёрдам олмоқчи бўлганлар фойдаланиши мумкин” деган қўрқувга қараб, “Никоҳ ва оила тўғрисида”ги кодексининг 91-моддаси қоидаларига эътибор қаратишингизни таклиф қиламан.
Ушбу мақола тўғридан-тўғри одамлар болани қабул қила олмайдиган 15 та истисноларни белгилайди. Улар орасида ноанъанавий жинсий ориентацияга эга бўлган шахслар, Қозоғистон Республикаси қонунчилигида белгиланган энг кам яшаш минимуми билан фарзандликка олиш пайтида фарзандликка олинадиган болани таъминлаш учун даромади бўлмаган шахслар бор. Кодексда болани асраб олишнинг бир қатор бошқа талаблари ва тартиблари, жумладан, фарзандликка олувчининг оиласида боланинг нормал жисмоний, ақлий, маънавий-ахлоқий ривожланиши, тарбияси ва таълим олиши учун шарт-шароит мавжудлиги талаби ҳам белгиланган.
Конституциявий суд ишларини юритишнинг Конституциянинг устуворлиги, мурожаат қилиш ҳолатларини ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона ўрганиш, конституциявий суднинг мустақиллиги каби тамойилларига эътиборни қаратмоқчиман. Шунинг учун болалар омбудсманининг фикри Конституцияга мувофиқлигини текшириш учун ягона асос бўлмади. Никоҳ ва оила кодекси ва бошқа амалдаги қонунлар нормалари, Қозоғистоннинг қабул қилинган мажбуриятлари, халқаро қонунчилик амалиёти, ҳуқуқни қўллаш амалиёти, давлат органлари ва экспертлар томонидан тақдим этилган материаллар ва статистик маълумотлар ҳар томонлама ўрганилди.
Биз ҳар доим Конституциявий суднинг ҳар бир якуний қарорида баён этилган ҳуқуқий позицияларни, шунингдек, қарорнинг Конституцияга мувофиқлигини текшириш натижалари бўйича бир қисмини синчиклаб ўрганишни тавсия қиламиз.
Конституциявий суд ўз қарорида қонун чиқарувчининг болани асраб олиш ҳуқуқининг шартлари ва чекловларини белгилаши давлатнинг болаликни ҳимоя қилиш бўйича конституциявий мажбуриятига ва болаларнинг энг яхши манфаатларини таъминлаш бўйича қабул қилинган мажбуриятларига, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини чеклашнинг белгиланган мақсадлариг мос келишини аниқ кўрсатди.
Фарзандликка олувчиларга нисбатан қонун чиқарувчи томонидан қўйиладиган чекловлар қонуний мақсадларга жавоб бериши ҳамда болаларнинг ҳуқуқ ва манфаатларидан келиб чиққан ҳолда адолатлилик, мутаносиблик ва мақсадга мувофиқлик талабларига жавоб бериши керак.
Конституциявий суд никоҳ ва оилани, оналик, оталик ва болаликни ҳимоя қилиш бўйича конституциявий бурч, унинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишга муҳтож бўлган боланинг манфаатларини ҳисобга олиш кераклигини таъкидлади. Шунга кўра, қонунчилик механизмлари боланинг манфаатлари ва ғамхўрлигини энг юқори даражада таъминлаш учун эркак ва аёлнинг, биринчи навбатда, турмуш қурган ва оила қуриш мақсадларига кўпроқ мос келадиган фарзандликка олишни қўллаб-қувватлашга қаратилган бўлиши керак. Шу боис Конституциявий суд Ҳукуматга ушбу норматив фармонда баён этилган ҳуқуқий позицияларни инобатга олган ҳолда фарзандликка олиш институтини ҳуқуқий тартибга солишни такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар кўришни тавсия қилди, бунда исботланган битта норма Конституцияга зид келади деган хулоса билан чекланмайди.
- Яна бир ҳолат, кўплаб қозоғистонлик депутатлар Қозоғистонда ЛГБТ тарғиботига қарши чиққан. Конституциявий суд буни қандай баҳолайди? ЛГБТ ташвиқотини тақиқлаш Қозоғистонда сўз эркинлиги каби конституциявий инсон ҳуқуқларига мос келадими? Конституциявий суд, агар тегишли сўров келиб тушган бўлса, ЛБГТни тарғиб қилишни тақиқлаш тўғрисидаги ишни кўрадими?
– Конституциявий судга мазкур масала бўйича амалдаги ҳуқуқий нормаларнинг Конституцияга мувофиқлигини текшириш билан боғлиқ аризалар келиб тушмаган.
Асосан, бу маълум бир оммавий петицияга тақиқ таклифи билан жавоб беришдир. Бугун ваколатли орган томонидан ариза кўриб чиқилиб, тегишли қарор қабул қилинди. Давлат ёки хусусий хусусиятга эга бўлган ариза ва таклифларни кўриб чиқиш Конституциявий суднинг ваколатига кирмайди.
Парламент ва Ҳукумат кейинги чора-тадбирларни ишлаб чиқишда бир қатор конституциявий нормаларни, жумладан, камситмаслик, бошқа шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини бузмаслик, ижтимоий нормаларга тажовуз қилмаслик, никоҳ ва оилани, оналикни давлат томонидан ҳимоя қилиш , ота ва бола, барчанинг қонун ва суд олдида тенглиги, ҳимоя қилиш ҳуқуқи, ҳуқуқлар ва ҳуқуқларни чеклаш имконияти тўғрисидаги қоидаларга амал қилиш керак. Инсон ва фуқароларнинг эркинликлари қонунлар ва конституциявий тузилма билан фақат жамоат тартибини, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, одамлар саломатлиги ва маънавиятини ҳимоя қилиш учун зарур бўлган даражада ҳимоя қилинади.
- Қозоғистонда диний эътиқод эркинлиги сақланиб қолган. Бироқ Таълим вазирлиги мактаб ўқувчиларига ҳижоб кийишни тақиқлайди. Шариат қонунларига қатъий амал қилган фуқаролар буни ўз ҳуқуқларининг бузилиши, деб ҳисоблайди. Конституциявий суд вазирликнинг бу буйруғига нима дейди? Тегишли аризаларни қабул қилдингизми?
– Ўтган йили Конституциявий судга Қарағанди вилояти ихтисослаштирилган туманлараро маъмурий судидан мазкур масала юзасидан таклиф тушган эди.
Вилоят ихтисослаштирилган туманлараро маъмурий судида кўриб чиқилган ишда Қарағанди шаҳар ўрта таълим ташкилотларининг мактаб формасини сақлаш талабларини бузганлик учун ўқувчиларни дарсларга юбормаслик ва таълим муассасасидан чиқариб юбориш бўйича аниқ хатти-ҳаракатларига эътироз билдириш бўйича бир қанча маъмурий ишлар бўлганлиги маълум бўлди. Даъвогарлар мактабга аёллар бош кийимии (рўмоли) билан борган вояга етмаган ўқувчиларнинг ота-оналари бўлган.
“ҚР Конституциявий суди тўғрисида”ги Конституциявий қонунга кўра, Конституциявий суд фақат ҳуқуқий масалаларни ҳал қилади ва ариза беришга сабаб бўлган аниқ ҳолатларни баҳоламайди (23-модданинг 5-банди), аниқлаш, тадқиқ қилиш ва текширишдан тийилади,судларнинг юрисдикциясига кирувчи барча ишларларга аралашмайди (1-модда).
Мазкур нормалардан келиб чиқиб, аризани дастлабки кўриб чиқиш хулосаларига кўра, Конституциявий суд қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва мансабдор шахсларнинг ҳаракатларининг қонунийлигини суднинг ўзи текширишга ҳақли, деган хулосага келди. Ҳозирда биздаги маълумотларга кўра, тегишли суд текшируви ўтказилган.
– Бу йил мамлакатимиз Конституцияси қабул қилинганига 29 йил тўлди. Ушбу муҳим кунда Қозоғистон халқига қандай тилаклар билдирмоқчи эдингиз?
– Конституция жамият ва давлат барқарорлиги барпо этиладиган пойдевордир. Конституциявий тамойилларга риоя қилиш жамоатчилик онгининг ажралмас қисмидир.
Конституция бизни қонун устуворлигига, инсон қадр-қимматини ҳурмат қилишга, давлатчиликни сақлашга йўналтиради. Бошқа одамларнинг ҳаёти ва ҳуқуқларини ҳурмат қилиш бизни кучли ва бардошли қилади. Ҳуқуқий тартибни таъминлаш ва камситишларга йўл қўймаслик, ижтимоий кафолатларни амалга ошириш тинчлик ва хавфсизликни, ижтимоий давлатни мустаҳкамлашга ёрдам беради.
2024 йил июн ойидаги Мурожаатномасида Конституциявий суд Қозоғистон Конституциясининг устунлигига эришиш фақат шахс, жамият ва давлат манфаатлари мувозанатини сақлаш орқали мумкинлигини таъкидлади. Конституциявий қонунийликни таъминлаш норма ижодкорлиги ва ҳуқуқни қўллаш амалиёти билан шуғулланувчи ҳар бир давлат органи ва мансабдор шахсининг бурчидир.
Барча Қозоғистон халқига тинчлик ва ҳамжиҳатлик, Конституция руҳидаги мувозанатли ва адолатли ҳаёт қарорлари, фуқаролик руҳи ва масъулияти мустаҳкамланиши, мустаҳкам соғлик, муваффақият ва фаровонлик тилайман!
