Ҳалол Туркистон: Оқсоқолларнинг таклифи қабул қилинадими
TÚRKІSTAN. Kazinform – Туркистонда спиртли ичимликлар савдоси тақиқланадими? Kazinform мухбири ушбу масалани ўрганиб чиқди.
Депутат таклифи
Туркистонни ароқсиз шаҳарга айлантириш масаласи анчадан бери кун тартибида.
Вилоят оқсоқоллар кенгаши томонидан биринчи бўлиб кўтарилган масала яқинда Парламент Мажилисида ҳам кўтарилган эди. Депутат Ардақ Назаров Туркистонни алкоголсиз шаҳарга айлантириш таклифи билан чиқди.
Депутатнинг ушбу ташаббусини қўллаб-қувватловчилар ҳам, қарши чиққанлар ҳам бўлди.
Албатта, жамият бор экан, ҳар хил қарашлар бўлади. Ва алоҳида мақомга эга бўлган маънавий пойтахт ҳалол шаҳар унвонига эга бўлиши мумкинми?
Туркистон вилоят тадбиркорлик палатаси берган маълумотларга кўра, шаҳарда 180 га яқин ресторан фаолият кўрсатмоқда.
131 та кичик ва ўрта тадбиркорлик субъекти спиртли ичимликларни сотишга рухсат олган.
Шунингдек, шаҳарда 38 та ресторан мавжуд. Туркистондаги айрим тўйхоналарда ҳафтада етти кун тўй ўтказилади. Тўй эса спиртли ичимликсиз ўтмаслиги аниқ.
Спиртли ичимликларга қарам бўлган туркистонликлар сони икки баравар кўпайди
2023 йилда Туркистон вилояти руҳий саломатлик марказида 1314 нафар аҳоли даволанган бўлса, 2024 йилда бу кўрсаткич 1403 нафарга етди.
2023 йилда Туркистон шаҳрида 19 нафар, 2024 йилда эса 43 нафар туркистонлик рўйхатга олинган.
Шаҳарда ҳам рўйхатга олинган сони ортиб бормоқда. Яъни, 2023 йилда 179 нафар киши бўлса, 2024 йилда уларнинг сони 213 нафарга етди.
Бу Туркистонда спиртли ичимликларга талаб юқори эканлигини кўрсатади.
Шунингдек, вилоятда ҳар йили 1000 нафарга яқин фуқаро маст ҳолда автомобиль бошқариб, ҳайдовчилик гувоҳномасидан маҳрум бўлади. 2023 йилда бундай аҳоли сони 969 нафарга бўлса, ўтган йили 936 нафарга етди. Суд қарори билан уларнинг ҳаммаси 7 йил давомида машина ҳайдаш ҳуқуқидан айрилди.
Шаҳарни умуман алкоголсиз шаҳарга айлантиришнинг қандай ижобий ва салбий томонлари бор? Бу борада зиёлилар, мутахассисларнинг фикр-мулоҳазаларини тингладик.
Биз бу ташаббусни 7 йилдан бери таклиф қилмоқдамиз – оқсоқол
Вилоят оқсоқоллар кенгаши раиси Жарилқасин Азиретбергенов Туркистон келажакда спиртли ичимликларсиз шаҳарга айланиши керак, деб ҳисоблайди.
“2018 ва 2022 йилларда Туркистонни алкоголсиз шаҳарга айлантириш мақсадида вилоят аҳлига мурожаат қилиб, ташаббус кўрсатдик. Мурожаатимиз газеталарда чоп этилди. Парламентга ҳам ёздик. Биз шу йўналишда ишладик. Натижа аста-секин чиқа бошлади. Ўтган йили вилоятда ароқдан бош тортган аҳоли пунктлари сони бир неча баробар ортди. Ўша қишлоқларда базмлар спиртли ичимликларсиз ўтказилади. Туркистондаги 3 та супермаркет ва 25 дўконда спиртли ичимликлар умуман сотилмаган. Сауран туманига қарашли 11 қишлоқ алкоголсиз қишлоқ мақомини олди. Ҳозир ҳам айрим дўкон эгалари ароқ сотмаслигини айтиб, бизга мурожаат қилишяпти. Айрим кафе ва тўйхоналар эса “ҳалол” бўлишни танлади”, – дейди Жарилқасин Азиретбергенов.
Яқин кунларда вилоят ва шаҳар ҳокимлари иштирокида оқсоқоллар кенгаши йиғилиши ўтказилиши режалаштирилган.
Туркистонни ичкиликсиз шаҳарга айлантириш масаласи ўша мажлиснинг кун тартибига қўйилади.
Туркистон бош имом-хатиби Талғат Сейдалиев эса оқсоқоллар ташаббусини имомлар ҳам қўллаб-қувватлашини айтди.
“Албатта, Туркистоннинг ароқсиз шаҳарга айланишини хоҳлаймиз. Жума хутбаларимизда бу ҳақда тез-тез гапирамиз. Ароқ ичиш, сотиш катта гуноҳ эканлигини турли мисоллар билан тушунтирамиз. Биз ёшларга нотўғри йўлдан бормасликни маслаҳат берамиз. Ҳозир ҳам вилоятимиздаги кўплаб қишлоқлар ароқдан воз кечишяпти. Туркистоннинг ароқсиз шаҳарга айланиши қийин бўлмайди, деб ўйлайман. Ният тўғри бўлса етарли”, – дейди бош имом-хатиб.
Туркистонга келаётган сайёҳлар оқими камаядими?
Хожа Аҳмет Ясавий номидаги Халқаро Қозоқ-Турк университети “Менежмент ва туризм” кафедраси профессори, PhD доктор Динмухамед Келесбаев “мусулмонман” деб бирёқлама туйғуларга берилмаслик керак, дейди.
“Бу кўплаб ижтимоий ва иқтисодий оқибатларга олиб келади. Бугунги кунда жамиятда маънавий туризм соҳаси ривожланиб бормоқда. Масалан, Туркиядаги Конияга, Европадаги Ватиканга, Ҳиндистондаги ҳайкалларга, Хитойдаги ибодатхоналарга фақат ибодат қилиш учун эмас, сайёҳлар ўша маънавиятни кўриш учун борадилар. Уша ҳайкаллар ва биноларни, диний объектларни ва меъморчиликни томоша қилади. Бу ҳам туризм. Энг муҳими, бу маҳаллий аҳолининг иқтисодий аҳволига ижобий таъсир кўрсатмоқда. Туркистонда ҳам худди шундай фикр бор. Туркистон қозоқ халқи ва туркий дунё учун буюк маънавият марказидир. Ҳатто уни Иккинчи Макка деб атайдиганлар ҳам бор. Шу билан бирга, бу сайёҳлик шаҳри. Қозоғистоннинг ички туризми ривожланмоқда. Шаҳар Марказий Осиё ва туркий дунёнинг туризм маркази саналади”, – дейди олим.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда Туркистон туризм маркази сифатида жуда яхши ривожланмоқда. Спиртли ичимликлар тақиқланса, шаҳар соф диний ёпиқ марказ каби қолади. Бу сайёҳларни жалб қилишда жуда катта тўсиқдир.
“Бундан ташқари, бюджетнинг иқтисодий даромадини камайтиради. Бугунги кунга қадар Маккага фақат Ҳаж визалари берилади. Бу Маккага ташриф буюрувчиларни чеклаб қўйди. Диний талаблар туфайли виза олиш қийин. Энди араб давлатлари буни тушуниб, туристик визани жорий қилишди. Яъни, энди сайёҳлик визаси билан ҳам кичик ҳаж зиёратига бориш мумкин. Туркистон шаҳрида яшовчи ва иқтисодчи сифатида мен Туркистонда спиртли ичимликларга чеклов жорий этишга ҳали эрта деб ўйлайман. Одамларнинг менталитети, шаҳарнинг иқтисодий аҳволи, кичик ва ўрта тадбиркорлик соҳаси, ички ва ташқи туризм, умуман, ҳамма нарсани ҳисобга олиш, ҳар томонлама кўриб чиқиш керак”, – дейди иқтисодчи-олим.
Спиртли ичимликларни яширинча сотадиганлар кўпаяди – тадбиркор
Туркистонлик тадбиркор Индира Қуатова бу инсоний нуқтаи назардан тўғри масала, деб ҳисоблайди. Бироқ, тадбиркорлик нуқтаи назаридан, биз бошқа томонини кўрамиз.
“Спиртли ичимликларни сотишга рухсат берилмаган бўлса-да, сотувчилар кўпайган. Чунки биз ишчиларга маош тўлаймиз, солиқ тўлаймиз ва умумий харажатлар юқори. Даромадимизнинг асосий қисми эса алкоголдан келади. Шунинг учун бу биринчи навбатда солиқ йиғишга салбий таъсир қилади. Яширин иқтисодиёт ривожланиб, коррупцияга олиб келади. Умуман олганда, Конституцияда мамлакатда ҳамма тенг ҳуқуқларга эга эканлиги қайд этилган. Шунинг учун ҳам бу инсон ҳуқуқлари ва тадбиркорлар ҳуқуқларининг бузилиши, дейишимиз мумкин. Шу боис тадбиркорлар Туркистонни ароқсиз шаҳарга айлантиришга қарши, деб ўйлайман”, – дейди Индира Қуатова.
Бугунги кунда Туркистон вилоятида спиртли ичимликсиз қишлоқлар сони йилдан-йилга ортиб бормоқда. Айни пайтда вилоятдаги 30 га яқин қишлоқ спиртли ичимликлардан бутунлай воз кечган.
Масалан, биргина Сайрам туманида бундай қишлоқлар сони 10 тага етади. Ширкин, Ошақти, Қурлиқ, Таскешу, Асилариқ, Сариарық, Тоған, Теспе, Ханқорған, Қутарис қишлоқлари шулар жумласидандир.
Бу ерда жойлашган дўконларда спиртли ичимликлар сотилмайди. Тўй маросимлар ҳалол ўтказилади.
Шу боис йил давомида бирорта ҳам жиноят қайд этилмаган. Маҳаллий оқсоқоллар, зиёлилар вакиллари янги ғояни илгари сурмоқда.
Туркистон оқсоқолларининг ташаббуси амалга ошса, Туркистон Қозоғистондаги биринчи ароқсиз шаҳар бўлади.
