Европа олимлари термоядро станцияларини яратиш имкониятини исботладилар

ОХFORD. Kazinform - Оксфорд яқинида жойлашган JEТ физика лабораториясининг европалик олимлар жамоаси биринчи марта келажак учун деярли битмас-туганмас тоза энергия манбаи бўлган термоядро электр станцияларини яратиш имкониятини амалда кўрсатди, дея хабар беради Кazinform BBCга таяниб.
None
None

Тахминан беш сония давом этган JЕТ тажрибаси давомида физиклар 59 мегажоул (ёки тахминан 11 МВт) фойдаланишга яроқли энергия олишга муваффақ бўлишди, бу 1997 йилда ўтказилган шунга ўхшаш тажрибаларда ўрнатилган олдинги жаҳон рекордидан икки баравар кўпдир.

Бироқ, бу ерда ишлаб чиқарилган энергия миқдори ҳам эътиборга лойиқ эмас: бу кўрсаткич ҳар қандай электр станциясига нисбатан жуда оддий - 60 та электр чойнакни қайнатиш учун тахминан шунча кўп талаб қилинади.

Тажрибанинг асосий аҳамияти шундаки, у Франция жанубида бир ярим йилдан буён қурилаётган ИТЭР экспериментал термоядро реактори – «сунъий қуёш»ни ишлаб чиқувчиларнинг тўғрилигини амалда исботлади.

«JЕТ тажрибаси бизни термоядровий энергияга бир қадам яқинлаштиради», - деди экспериментнинг техник қисми раҳбари ва реакторнинг ишлаши учун масъул доктор Жо Милнз журналистларга. - Биз қурилмамиз ичида кичик юлдуз яратишимиз мумкинлигини кўрсатдик ва уни 5 сония давомида ушлаб туришимиз мумкин.

Милнзнинг сўзларига кўра, бу бутунлай янги даражани англатади.

Термоядровий синтез жараёнида атомлар бир-бири билан қўшилиб, янги кимёвий элементни ҳосил қилади (бирлашма билан адаштирмаслик керак). Бу реакция деярли ҳеч қандай зарарли чиқиндиларни қолдирмасдан, энергиянинг янада кучли чиқиши билан бирга келади.

Чиқарилган энергияни назорат қилиш шунчалик қийинки, ярим асрдан кўпроқ вақт давомида физиклар буни амалда бажаришга ҳаракат қилишди, аммо ҳозиргача олимлар фақат тажриба намуналарида муваффақият қозонишди.

Бу ядровий синтез бўлиб, бизга кўринадиган коинот юлдузларини (шу жумладан бизнинг Қуёшимизни) энергия билан таъминлайди, унинг чуқурлигида водород атомлари бир-бирига даҳшатли тортишиш кучи билан босилади, бу эса реакцияни миллиардлаб йиллар давомида сақлаб туришга имкон беради.

Бироқ, ядроларнинг синтезини лаборатория шароитида такрорлаш, юмшоқ қилиб айтганда, осон эмас.

Мавжуд экспериментал реакторларнинг асосий муаммоси шундаки, уларнинг барчаси термоядровий реакцияни бошлаш учун унинг натижасида олинадиганидан кўра кўпроқ энергия талаб қилади.

Бундан ташқари, Қуёшда термоядро синтези Цельсий бўйича тахминан 10 миллион даража ҳароратда содир бўлади. Ерда тортишиш кучи қуёшдан қарийб 30 баравар заиф бўлса, реакция янада юқори ҳароратни талаб қилади - тахминан 100 миллион даража.

Илм-фанга маълум бўлган кимёвий бирикмаларнинг ҳеч бири бундай ҳароратгача қиздирилган модда билан алоқа қилишга бардош бера олмаганлиги сабабли, 1960 йилларда совет олимлари астрономик ҳароратгача қиздирилган плазмани магнит тузоқлар, қулфлар ёрдамида ушлаб туриш ғоясини илгари сурдилар, тороидал камерада (бублик шаклида) - деворларга тегмаслиги учун.

ИТЕР термоядровий реакцияни кенгайтириб, саноат рельсларига ўтказиш мумкин бўлган биринчи саноат реакторига айланиши керак.

Сўнгги хабарлар