Euronews: Қозоғистон авиация сектори уч баробар ўсади – бунинг ортида нима бор
Euronews телеканалининг East-West Connect дастури Қозоғистонда авиация саноатини ривожлантириш масалаларини муҳокама қилди, деб хабар беради Каzinform агентлиги мухбири.
Дастурда таъкидланганидек, мамлакатда олти йилдан буён “Очиқ осмон” сиёсати амалга оширилаётгани халқаро алоқаларни кенгайтириш учун кенг имкониятлар очмоқда. Шу туфайли хорижий авиакомпаниялар учинчи давлатларга парвоз пайтида Қозоғистонда тўхтаб туриши мумкин - бу бешинчи ҳаво эркинлиги деб аталади. Бугунги кунда мамлакатнинг 15 та аэропортида “Очиқ осмон” режими амал қилмоқда.
Асосий ютуқлар қаторида Қозоғистоннинг Европа Иттифоқининг “қора рўйхати”дан чиқарилиши ҳам бор. Мамлакат бугунги кунда халқаро хавфсизлик стандартларига 82% даражада амал қилмоқда, бу эса жаҳон ўртача кўрсаткичидан юқоридир. Ушбу даража Дания ва Польша каби Европа Иттифоқи мамлакатлари билан таққосланади ва МДҲ давлатлари орасида энг яхшисидир.
Қозоғистонда авиация ҳодисаларини текшириш бўйича ихтисослаштирилган марказ ҳам яратилмоқда – бу Халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти (ICAO) томонидан назорат қилинадиган хавфсизлик тизимининг муҳим элементидир. Бу масала, айниқса, ўтган йилнинг декабрь ойида Ақтау яқинида AZAL самолёти қулаганидан кейин долзарб бўлиб қолди.
Қозоғистон ICAO билан биргаликда авиация саноатини 2050 йилгача ривожлантиришнинг бош режасини ишлаб чиқмоқда. У янги аэропортлар қуриш, аэронавигацияни ривожлантириш, хавфсизликни ошириш ва ҳаво кемалари паркини янгилашни ўз ичига олади.
Транспорт вазирлигининг прогнозларига кўра, беш йил ичида мамлакатда йўловчи ташиш ҳажми 26 миллион кишига етади, 200 та халқаро йўналиш очилади, ҳаво кемалари парки эса 220 та самолётдан ошади. 2024 йилда Қозоғистон авиакомпаниялари 12 та халқаро рейсларни, жумладан Мумбай, Прага ва Жиддага йўналишларни йўлга қўйди. Бу йил яна 16 та, жумладан, Рим, Шанхай ва Белградга йўналиш очилиши кутилмоқда.
Қозоғистоннинг авиация секторини Air Astana миллий авиакомпанияси, унинг Fly Arystan арзон авиакомпанияси, шунингдек, SCAT Airlines ва Qazaq Air хусусий авиакомпаниялари тақдим этади. Қозоғистон миллий авиакомпаниясини фонд биржасига қўйган Марказий Осиёдаги ягона давлат бўлиб қолмоқда. Бугунги кунда минтақавий бозорда етакчилардан бири бўлган Air Astana авиакомпаниясига Питер Фостер бошчилик қилмоқда.
Компания раҳбарининг хабар беришича, IPO дан кейин ҳам инвесторларда катта қизиқиш уйғотмоқда ва Air Astana ўз тарихидаги энг йирик дивидендларни эълон қилди. Фостер компаниянинг муваффақияти харажатларни назорат қилиш, юқори даражадаги хизмат кўрсатиш ва хавфсизлик стандартларига риоя қилиш билан боғлиқлигини таъкидлади.
Фостернинг сўзларига кўра, компания халқаро ҳамкорликни фаол ривожлантирмоқда ва ташқи бозорларда ўз иштирокини кенгайтирмоқда.
— Айни пайтда биз Хитойда China Southern билан музокаралар олиб бормоқдамиз, шунингдек, Ҳиндистон авиакомпаниялари билан ҳамкорликни муҳокама қилмоқдамиз. Яқинда биз Япония бозорига кириш учун Japan Airlines билан code-sharing шартномасини имзоладик. Техник хизмат кўрсатиш каби ҳамкорликнинг бошқа соҳалари ҳам мавжуд. Биз ҳозир бизнинг ангаримизда гаплашмоқдамиз, у ерда Airbus 300 серияли техник хизмат кўрсатиш маркази мавжуд. Шунингдек, биз янги Air Astana Terminal Services компаниясини яратдик, у ҳам Қозоғистонда, балки ундан ташқарида ҳам аэропорт хизматларини кўрсатади, — деди авиакомпания раҳбари.
Мамлакат ҳукумати ҳам бозорни хорижий арзон авиакомпаниялар учун очишда давом этмоқда. Ҳиндистоннинг Spice Jet, Жанубий Кореянинг Eastar Jet ва Tway Air ҳамда Таиланднинг AirAsia X компаниялари Қозоғистонга киради. Йирик авиация лойиҳалари устидан назоратни “Самруқ-Қазна” миллий фаровонлик жамғармаси амалга оширади.
- Бошқа йирик ўйинчилар билан солиштирганда, биз ажойиб натижаларни кўрсатмоқдамиз. Бизнинг EBITDA коэффициентимиз 26% ни ташкил этади - бу соҳадаги энг юқори кўрсаткичлардан бири. 2023 йилга нисбатан даромад ўсиши деярли 13% ни ташкил этди. EBITDA 16,1% га ошди. Бу рақамлар жамоамизнинг профессионаллиги ва биз Air Astana ичида яратган қийматни тасдиқлайди. Бизда 70 дан ортиқ йўналишлар бўйича йўналишлар тармоғи мавжуд. Биз Air Astana авиакомпаниясини минтақада иқтисодий ўсиш катализатори сифатида кўрамиз, чунки биз нафақат 6 мингдан ортиқ иш ўрни яратамиз, балки Қозоғистонга сайёҳларни жалб қиламиз, меҳмонхона бизнесини ривожлантирамиз ва Қозоғистон ва бошқа давлатлар ўртасидаги ишбилармонлик алоқаларини мустаҳкамлаймиз, – деди “Самруқ-Қазна” АЖ бошқаруви раиси Нурлан Жақипов.
Қозоғистон беш йил ичида ҳаво юкларини ташиш ҳажмини қарийб уч бараварга, 500 минг тоннага етказишни режалаштирмоқда. Асосий марказлар Астана, Алмати, Ақтўбе, Қарағанди ва Чимкент аэропортлари бўлади. БАА компанияси иштирокида қарийб бир миллиард еврога Астана аэропортини кенг кўламли реконструкция қилиш режалаштирилган. Лойиҳа иккинчи учиш-қўниш йўлаги, учинчи йўловчи терминали, юк терминали ва логистика зоналари, меҳмонхоналар ва савдо марказлари жойлашган бутун аэропорт шаҳрини қуришни ўз ичига олади.
Транспорт вазири ўринбосари Талғат Ластаев сўнгги йилларда соҳа барқарор ўсиш суръатларини кўрсатаётганини таъкидлади.
— Сўнгги беш йил ичида авиация саноати ажойиб ўсишни кўрсатди – йилига 10-15%. Агар Алмати ҳақида гапирадиган бўлсак, у Марказий Осиёдаги энг йирик аэропортлардан биридир. TAV Group мультимодал хаб: юк ташиш ва авиация сифатида ривожланишига 302 миллион доллар сармоя киритишни режалаштирмоқда. Яна бир истиқболли лойиҳа – Ақтау аэропорти. Туркиянинг UID компанияси мультимодал хаб яратиш учун миллиард доллардан ортиқ сармоя киритишни режалаштирмоқда, — деди Талғат Ластаев.
Авиация соҳасининг келажаги ҳақида гапирар экан, у шундай деди:
— Қозоғистон авиация саноати камида уч баробар ўсади, рақамли ва юқори технологияли, хизмат кўрсатишнинг мукаммал даражасига эга бўлади. Қозоғистон бутун минтақа бўйлаб юк ва йўловчи ташиш марказига айланади. Табиий шароит ва ҳудудларни ҳисобга олган ҳолда, Қозоғистон учувчисиз самолётлар лойиҳаларини амалга ошириш учун энг яхши жой ҳисобланади. Менимча, яқин беш йил ичида ҳаво таксилари пайдо бўлади. Қозоғистон нафақат минтақамизда, балки бутун дунёда авиацияни ривожлантириш учун энг яхши жойлардан бирига айланади.
Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Қозоғистонда экологик авиация ёқилғиси ишлаб чиқарувчи завод қурилиши ҳақида хабар берган эдик.
