Эрта пишган мева ва сабзавотларнинг инсон организмига қандай хавфи бор
- Эрта мева ва сабзавотлар инсон саломатлигига зарар етказиши мумкинми?
Эрта сабзавот ва мевалар турли иқлим ва географик шароитларда етиштирилади ва йиғилади. Улар фермер хўжаликларида, саноат биноларида, иссиқхоналарда ва очиқ жойларда етиштирилади. Ўстириш ва йиғиш пайтида барча жараёнлар санитария-гигиена қоидаларига риоя қилган ҳолда амалга оширилиши керак. Ўсиш жараёнида барча эрта сабзавотлар ва мевалар ўсимлик ўсиши учун зарур бўлган азот ўз ичига олган кимёвий моддалар билан озиқланади. Бу кимёвий моддаларнинг барчаси ўсимликнинг ўзида тўпланади - бу нитратлар.
- Сабзавот ва меваларда нитратлар бу нима?
Нитратлар заҳар эмас, улар ўсимликлар учун зарур материаллардир. Ўсимлик таркибидаги азот бирикмаларининг бир қисми оқсилга айланади ва ортиқча қисми тўпланади. Улар бизнинг танамизга тушади. Биз нитратларнинг 60 фоиздан ортиғини сабзавотлардан, 20 фоизини ичимлик сувидан, 10 фоизини гўштдан, қолган 10 фоизини мева ва сут маҳсулотларидан оламиз.
«Нитрат» нинг белгилари қуйидагилардан иборат:
Жуда бир хил бўлган сабзавотлар, шунингдек, жуда катта, бой рангга эга бўлган мевалар.
Қовун ва тарвузларда ширин таъмнинг йўқлиги ва уларда пишмаган уруғларнинг мавжудлиги.
Олма ва нок янги таъмга эга. Бундан ташқари, олма терисига эътибор беринг. Агар у силлиқ ва озгина ёпишқоқ бўлса, у дифенил (озиқ-овқат консерванти) билан ишлов берилган, уни фақат сабунлу сув билан ювиш мумкин.
Шафтоли ва ўрикларда ширин таъмнинг йўқлиги, меваларнинг ёрилиши тенденцияси.
Помидор ичидаги оқ томирлар. Фақат пишган меваларни сотиб олинг. Агар помидор ташқарида ҳам, ичкарида ҳам ёрқин қизил бўлса, унда нитратлар миқдори нормалдир.
Лавлагининг думи ўралган. Бодринг терисида сариқ доғлар. Салат баргларининг учлари жигарранг. Бундан ташқари, «нитрат» салатининг барглари жуда юмшоқ. Карамнинг баргларида қора доғлар. Сабзи устида сариқ ва яшил доғлар.
- Сабзавот ва меваларда нитратлар қандай топилади?
Нитратларнинг рухсат этилган миқдорини визуал тарзда аниқлаш мумкин эмас. Зарарли моддалар даражасини фақат махсус «нитратомер» воситаси аниқлай олади. Қурилмани мева ичига киритиш кифоя ва у электрон дисплейда нитрат миқдорини кўрсатади. Унинг ёнида текширилаётган мева ёки сабзавот таркибидаги зарарли моддаларнинг рухсат этилган миқдори кўрсатилган.
- Эрта пишган мева ва сабзавотларни истеъмол қилишда ўзингизни ва оилангизни қандай ҳимоя қилиш керак ва нима қилиш керак?
Сотиб олинган сабзавот ва меваларни тўғри ювиш ва тозалашда нитратлар миқдори сезиларли даражада камайиши мумкин. Истеъмол қилишдан олдин 20-30 дақиқа давомида илиқ сувда намланг ва нитратлар сувда эрийди.
Иссиқлик билан ишлов бериш - нитратларнинг таркибини сезиларли даражада камайтиради, яъни пишириш, қовуриш, тузлаш, консервалаш ва ҳоказо.
Эритилган сабзавот ва меваларни, шунингдек, пиширилган салатларни бир кундан ортиқ сақламанг. Сабзавот ва мевалардаги нитратлар ҳарорат ўзгариб, узоқ вақт сақланса нитритларга айланади.
Шунингдек, маърузачи ўтган йили сабзавот ва мевалардан нитрат миқдори бўйича 782 та намуна олингани, шундан 8 таси ижобий натижа берганини таъкидлади.
– Жорий йилда 194 дона сабзавот ва мева таркибида нитрат миқдори текширилган бўлиб, улар орасида ижобий натижа қайд этилмаган, – дейди шифокор.
Шунингдек, у сабзавот, мева ва резавор меваларни фақат маҳаллий лабораториялар томонидан сотиладиган ёки маҳсулот текшируви ўтказиладиган инспекция ҳужжатлари билан белгиланган савдо нуқталаридан сотиб олишни тавсия қилади.
«Ўз-ўзидан ташкил этилган савдо нуқталаридан харид қилманг. Ўсимлик маҳсулотларида нитратларнинг юқори миқдори нитрат заҳарланишига олиб келиши мумкин.
Нитрат билан заҳарланиш хавфи гемоглобиннинг метгемоглобинга айланиши ва унинг кислородни инсон тўқималари ва органларига ташиш функциясини бузишдир. Агар ўз вақтида тиббий ёрдам кўрсатилмаса, хавфли оқибатларга олиб келиши мумкин. Шу муносабат билан эрта сабзавот, айниқса, боғ экинларини харид қилишда эҳтиёт бўлиш зарур», - деди Алмати шаҳар санитария-эпидемиология назорати бошқармаси бошлиғи ўринбосари Гаухар Каткенов.
Муаллиф: Думан Арғингелди
