ЕОИИ йиғилиши: Қасим-Жомарт Тоқаев Бишкекда қандай долзарб масалаларни кўтарди
Иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш чора-тадбирлари
Бишкекда бўлиб ўтган Олий Евроосиё иқтисодий кенгаши йиғилишида Қасим-Жомарт Тоқаевнинг маълум қилишича, декабр ойидаги йиғилишларда ЕОИИга аъзо давлатлар президентлари анъанавий тарзда ўзларининг биргаликдаги ишларини сарҳисоб қиладилар ва келгуси даврда амалга ошириладиган вазифаларни белгилайдилар. У ўз нутқида жорий йил жаҳон иқтисодиёти учун жуда оғир йил бўлганини алоҳида таъкидлади. Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, Қозоғистоннинг ЕОИИга аъзо давлатлар билан савдо айланмаси январ-октябр ойларида 7 фоизга ошиб, 23 миллиард долларга етган. Унинг сўзларига кўра, ҳозирги геосиёсий беқарорлик шароитида ЕОИИга аъзо мамлакатлар учун иқтисодий алоқаларни сақлаб қолиш ва мустаҳкамлаш, умумий тамойиллар ва мақсадлар доирасида савдо-иқтисодий муносабатларни ривожлантириш учун кучларни бирлаштириш жуда муҳим. Бу борада Давлат раҳбари бир қатор муҳим масалаларни айтиб ўтди.
«Бу йил жаҳон иқтисодиёти учун жуда оғир йил бўлди. Халқаро ҳамжамият пандемиядан қутулишидан олдин у янги геосиёсий ва иқтисодий муаммоларга дуч келди. Бугун биз жаҳон савдосини кескин чекловчи турли хил тақиқлар, квоталар ва тарифлар жорий этилаётганини кўряпмиз. ЕОИИ доирасидаги ҳамкорлигимиз жаҳон тенденцияларидан фарқ қилиши келажакка ишонч уйғотади», — деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Бундан ташқари, Давлат раҳбари айни пайтда Иттифоқ доирасида амалга оширилаётган қўшма лойиҳаларга тўхталди. Президентнинг фикрича, ҳозирги халқаро ташкилотларнинг прогнозлари қониқарли эмас. Халқаро валюта жамғармаси 2023 йилда жаҳон иқтисодиётининг ўсиши прогнозини 2,7 фоизга, Жаҳон савдо ташкилоти эса 1 фоизга туширди. Унга кўра, Иттифоқда октябр ойида инфляция даражаси 11,5 фоизни ташкил қилган.
«ЕОИИга аъзо мамлакатларда истеъмол нархлари ошиб бормоқда. Буларнинг барчаси фуқароларимизнинг харид қобилияти ва ижтимоий фаровонлигига сезиларли таъсир кўрсатмоқда. Шуни тан олиш керакки, маълум санкциялар чекловлари ЕОИИга аъзо барча давлатлар иқтисодиётига босим ўтказади. Шу боис мамлакатларимиз комиссиялари ва ҳукуматлари бу масалага алоҳида эътибор қаратиб, санкция чекловлари таъсирини юмшатиш йўлларини таклиф қилиши керак», — деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Давлат раҳбари халқаро иқтисодий ҳамкорликни ривожлантиришни иккинчи устувор вазифа сифатида қайд этди. Унинг сўзларига кўра, эндиликда имтиёзли шартномалар тузилган ҳамкорлар билан ҳамкорлик сифатини оширишга эътибор қаратиш лозим.
«Иттифоқнинг ташқи савдо соҳасига қизиқиши йилдан-йилга кенгайиб бормоқда. Энди асосий эътиборни имтиёзли шартномалар тузилган ҳамкорлар билан ўзаро ҳамкорлик сифатини оширишга қаратиш зарур. Гап Вьетнам, Сербия ва Эрон ҳақида бормоқда. Шунингдек, Ҳиндистон, Миср, Индонезия ва Исроил билан эркин савдо зоналари тўғрисидаги битимлар бўйича ишларни тезлаштириш зарур. Мен бу ҳақда бир неча бор айтдим. Қозоғистон Бирлашган Араб Амирликлари билан эркин савдо ҳудуди келишуви бўйича музокаралар бошланишини қўллаб-қувватлайди. Ўйлайманки, бу ташаббус катта истиқболга эга ва бутун «Евроосиё бешлиги» манфаатига мос келади. Энди бу жараённи кечиктирмаслик муҳим», - деди у.
ЕОИИ ҳудудида юкларни ташиш
Шу билан бирга, Қозоғистон президенти ЕОИИ ҳудуди орқали товарларнинг эркин ҳаракатланишини таъминлаш масаласига тўхталди. «Биз транспорт ва логистика соҳасида санксиялар туфайли муаммолар юзага келган тақдирда юк ташиш мониторингини юритиш учун навигатсия пломбаларидан фойдаланиш тўғрисидаги келишувни амалга оширишни тезлаштириш зарур, деб ҳисоблаймиз. Ушбу чора рақамлаштиришнинг интеграция жараёнларига ижобий таъсир кўрсатади. Мазкур шартномада назарда тутилган давлат назорати чора-тадбирларини оптималлаштириш Иқтисодий иттифоқнинг тадбиркорлик ва транспорт-транзит салоҳиятини сезиларли даражада оширади. Шартноманинг тезда ратификация қилиниши ушбу муаммони ҳал қилишга ёрдам беради, деб ўйлайман», — деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Бундан ташқари, у 2025 йилгача Евроосиё иқтисодий интеграциясини ривожлантириш стратегиясини барча аъзо давлатларнинг миллий манфаатларини ҳисобга олган ҳолда босқичма-босқич амалга ошириш ҳақида гапирди.
«2020 йилда биз Евроосиё иқтисодий интеграциясини 2025 йилгача ривожлантириш стратегиясини қабул қилдик. Бугунги кунда уни ЕОИИга аъзо мамлакатлар ҳукуматлари Комиссия билан ҳамкорликда амалга оширмоқда. Албатта, бу жараён аввал ўйлагандек тез кетмайди. Бунинг объектив сабаблари бор. Муайян масалалар томонлар учун жуда долзарбдир. Прагматизм ва ҳар бир қадамни пухта ишлаб чиқиш режалаштирилган муддатда амалга ошириш истагидан устун бўлиши керак. Стратегияни барча аъзо давлатларнинг миллий манфаатларини тўлиқ ҳисобга олган ҳолда босқичма-босқич амалга ошириш энг тўғри ёндашувдир», - деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Давлат раҳбари, шунингдек, Қозоғистон интеграцияни ривожлантиришдан манфаатдор эканини таъкидлади. Унинг айтишича, Қозоғистон рақамли йўналишда сезиларли ютуқларга эришган. БМТ маълумотларига кўра, бугунги кунда Қозоғистон дунёдаги ўттизта рақамлаштирилган давлат қаторига киради.
«Иттифоқнинг рақамли кун тартиби бўйича олиб борилган ишлар натижалари кўринмаяпти. Қозоғистон бу борада сезиларли ютуқларга эришди. Бугун биз рақамлаштирилган ўттизта давлат қаторига кирдик. Бизнинг иттифоқ сифатидаги вазифамиз янги рақамли технологиялар, крипто-экотизимлар ва финтех соҳасида етакчи рол ўйнаш, деб ҳисоблайман. Бу вазифани бажариш мумкин. Бундан ташқари, Россия, Белорусь, Арманистон бу соҳаларда тарихий жиҳатдан муҳим тажрибага эга. Иттифоққа аъзо мамлакатларни бу йўналишдаги ишларни кучайтиришга таклиф қиламиз», - деди Қасим-Жомарт Кемелули.
Меҳнат миграцияси муаммоси
Маъруза якунида Қасим-Жомарт Тоқаев меҳнат миграцияси масаласига алоҳида эътибор қаратиш зарурлигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, бугунги кундаги муаммолар бу соҳанинг муҳимлигини яққол кўрсатиб турибди. Унинг айтишича, халқлар ўртасида интеграцияни ривожлантириш учун шароит яратиш зарур.
«Ҳозирги муаммолар бу соҳа муҳимлигини яққол кўрсатмоқда. Улар орасида иш қидириш, ишга жойлаштириш тартиб-таомилларини соддалаштириш, меҳнат мигрантлари ва уларнинг оила аъзоларига ижтимоий кафолатлар бериш борасида янгича ёндашувлар зарур. Фуқаролар интеграция лойиҳасининг афзалликларини тўлиқ ҳис қилишлари керак. Яна бир соҳа туризмдир. Бу йўналишда Иттифоқ катта салоҳиятга эга, туризмнинг барча турлари биз учун мавжуд. Комиссия ҳукуматлар билан ҳамкорликда бу соҳада муҳим ва реал лойиҳалар ишлаб чиқиши мумкин», - деди у.
Қасим-Жомарт Тоқаев ўз нутқи якунида Евроосиё иқтисодий иттифоқи мамлакатлари биргаликдаги саъй-ҳаракатлар туфайли бугунги кундаги муаммолар оқибатларини муваффақиятли бартараф этаётганини таъкидлади. Бундан ташқари, у Қирғизистон томони ва Садир Жапаровни Қирғизистон раислигининг муваффақиятли якунлангани билан табриклади. Давлат раҳбари келгуси йилда бу эзгу миссия Россия томонига ўтказилишини айтди.
Эслатиб ўтамиз, Қозоғистон Президенти билан бирга Қирғизистон президени - ОЕИК раиси Садир Жапаров, Арманистон Бош вазири Никол Пашинян, Беларусь Президенти Александр Лукашенко, Россия Президенти Владимир Путин, Куба Президенти Мигель Диас-Канель, Ўзбекистон Бош вазири Абдулла Арипов, МДҲ Ижроия қўмитаси раиси – Ижрочи котиби Сергей Лебедев, шунингдек, Евроосиё иқтисодий комиссияси ҳайъати раиси Михаил Мясникович иштирок этди. Таъкидлаш жоизки, йиғилиш якунлари бўйича бир қатор ҳужжатлар қабул қилинди.
Фото: аkorda.kz
