Паровоз машинисти бўлган илк қозоқ қизи
ТARAZ. Кazinform — Бу йил Қозоғистон темир йўли ташкил этилганига 120 йил тўлди. 1904 йилга бориб тақаладиган темир йўл қурилиши тарихи ва у ерда ишлаган темирйўлчиларни ўрганар эканмиз, собиқ Луговой, ҳозирги Турксиб станциясида паровоз машинисти бўлган Забира Жусипова исмли қозоқ қизи бўлганлиги ҳақида маълумот топдик.
Жамбил вилояти Рисқулов тумани Луговой қишлоғида (Турксиб станцияси) қозоқ қизлари орасида энг биринчи паровозчи бўлган Забира Жусипова номидаги кўча бор.
Ўша кўчада номи тарихга кирган паровоз машинистининг ўғли Жолдас яшайди.
Қишлоқ аҳли аста-секин поездга ўрганди ва темирйўлчи касбини ўзлаштира бошлайди.
Аммо “мен” деган йигитлар йўлчи, сигналчи, паровозда ўт ёқувчи бўлиб ишлаётганларида, паровоз ҳайдаётган қизни кўриб, ҳайратда қолишади. 1922 йил 15 майда туғилган, паровозчи қозоқ қизининг исми - Жабира. Шунинг учун кўп жойларда уни Забира ва Жабира деб аташади.
4-5 ёшида ота-онасидан айрилган, болалар уйида тарбияланган. 1938 йилда собиқ Фрунзе, ҳозирги Бишкекдаги темир йўлчилар тайёрлаш мактабига ўқишга киради.
Орадан бир йил ўтиб Қирғизистоннинг Пишпек паровоз депосига механик бўлиб ишга кирди.
1939 йилнинг ноябрь ойида ўз ишига жонбозлик кўрсатган Забира Жусипова ҳайдовчи ёрдамчиси бўлиб рейсга чиқади.
Мард ва шижоатли қизнинг қизиқишини пайқаган депо раҳбарияти унга катта ишонч билдирса керак. “Пишпек-Луговой” йўналиши бўйича илк рейсига қўрқмасдан чиққан Забирадан машинист рози бўлиб, келажакда кучли машинист бўлишини башорат қилган экан.
У темир йўл формасини кийиб, машинист ёрдамчиси бўлганида эндигина 18 ёшда эди.
1939 йилнинг охирига келиб ҳозирги Турксиб станциясига тепловоз машинисти лавозимига ўтказилди. Меҳнат дафтарчаси 1939 йил 11 январда очилган.
— Онам Жабира машинист ёрдамчиси бўлганида, отам Даулет ўша паровозда ўт ёқувчи бўлган. Кейинчалик, уруш йилларида у ҳам машинист бўлган. Иккисининг танишуви йўлда бошланди. 1940 йилда турмушга чиққан, катта акам 1942 йилда туғилган. Ҳозир ота уйида қолган иккинчи акам Жолдас, – дейди Забира Жусипованинг қизи Амангул Даулетқизи.
Шу тариқа Забира темирйўлчилар оиласига келин бўлади. Даулет Ристиевнинг 3 укаси ҳам темир йўлда ишлаган, акаси Бейсеқул инструктор бўлиб ишлаган.
Уларнинг боболари Ристи эса Турксиб темир йўли қурилишида қатнашган.
Амангул Ристиеванинг айтишича, ота-онаси уруш пайтида кечаю кундуз меҳнат қилган.
Туғилгандан уч кун ўтгач, она белини ўраб, ишга кетади. Иккаласи ҳам нафақага қадар ишлаган.
- Акам билан ота-онамиз йўлидан бордик. У 40 йил шу соҳада ревизорлик қилган, мен эса Таттида станция навбатчиси бўлиб ишлаганман. Ҳозир иккаламиз ҳам нафақадамиз. Биз рулни учинчи авлодга топширдик. Бугун онамизнинг неваралари Жолдаснинг фарзандлари Айдос ва Жандос темирйўлчи, – дейди у.
Биринчи паровозчи қозоқ қизининг жасоратли меҳнати уни ғурурлантиради. У “Ленин” ордени билан тақдирланган биринчи машинист аёл бўлиб, Қирғизистон ССР Олий Кенгашининг фахрий ёрлиғини олган.
1971 йил 24 февралда Олий Кенгашга депутат этиб сайланди ва Қозоғистон Коммунистик партиясининг ХІІ съездида делегат сифатида қатнашди.
Ўғил ва қизлари сақлаган суратнинг ташқи томонида “Жабира онамиз ХІІ съездга борганида 20-қаторда, 72-ўринда ўтирган”, деб ёзилган.
Жамбил локомотив депоси музейида ҳамкасблари фахрига айланган паровозчи Забира Жусиповага бағишланган махсус бурчак ташкил этилган.
