Дунё «жамоавий ўз жонига қасд қилиш» хавфи остида - БМТ Бош котиби
Қизил денгиздаги курорт шаҳри Шарм аш-Шайхда бўлиб ўтаётган саммит иқлим муаммоларини, жумладан эмиссияларни қисқартириш ва һарорат кщтарилиши таъсирида атмосферадан зарар кўрган ривожланаётган мамлакатларга молиявий ёрдам кўрсатишни муҳокама қилиш учун йиғилган 120 дан ортиқ ҳукумат вакилларини бирлаштиради.
«Инсониятнинг танлови бор: ҳамкорлик қилиш ёки ҳалок бўлиш», - деди Антонио Гутерриш CОP27 саммитида.
«Бу иқлим бўйича бирдамлик пакти ёки жамоавий ўз жонига қасд қилиш шартномаси», - деди БМТ Бош котиби ва жаҳон ҳамжамиятини глобал исишга қарши курашда бирлашишга, саноат ва ривожланаётган мамлакатларни эса иқлим бирдамлиги пактини тузишга чақирди.
Бугунги кунда бутун дунё давлатлари биргина жорий йилнинг ўзида минглаб одамларнинг ҳаётига зомин бўлган ва миллиардлаб доллар харажат қилган табиий офатлар кучайиб бораётгани, Нигерия ва Покистондаги ҳалокатли сув тошқинлари, АҚШ ва Африкадаги қурғоқчилик ва уч қитъада мисли кўрилмаган жазирама тўлқинлари билан курашмоқда.
«Биз фалокатларни бирин-кетин кўрдик», - деди Миср Президенти Абдел Фаттоҳ ас-Сисий. - Бир фалокатга дош беришимиз биланоқ, бошқаси пайдо бўлади - азоб-уқубатлар ва йўқотишлар тўлқини. Бу азоб-уқубатларга чек қўйиш вақти келмадими?»
А.Гутерриш дунё етакчиларига мурожаатида иқлим ўзгаришини четга суриб қўймаслик кераклигини айтди.
У саноати ривожланган ва ривожланаётган мамлакатларни «иқлим бўйича бирдамлик пакти»ни тузишга чақирди. Шу билан бирга, у АҚШ ва Хитойнинг алоҳида масъулиятига ишора қилди. Шартномага кўра, мамлакатлар Париж иқлим келишувига мувофиқ ҳароратни саноатгача бўлган даражадан 1,5 даражага кўтарган ҳолда эмиссияларни икки баравар камайтириши керак.
Мавжуд тенденцияларга кўра, ўн йилликнинг охирига келиб углероднинг ифлосланиши 10 фоизга ошади, Ер юзаси Цельсий бўйича 2,8 даражага қизийди.
«Биз иқлим дўзахига кетяпмиз ва оёғимиз ҳали ҳам тезлатгичда», - деди Гутерриш.
Шунингдек, у заиф мамлакатларга ёрдам бериш бойроқ ифлослантирувчилар учун «ахлоқий мажбурият» эканлигини айтди.
Мамлакати иссиқхона газларини чиқариш бўйича дунёда биринчи ўринда турадиган Хитой етакчиси Си Цзинпин саммитда қатнашмаяпти. Мамлакати иккинчи энг катта ифлослантирувчи бўлган АҚШ президенти Жо Байден сешанба куни бўлиб ўтадиган Конгрессга оралиқ сайловлардан сўнг шу ҳафта охирида CОP27га қўшилади.
Франция Президенти Эммануэл Макрон АҚШ, Хитой ва Европадан ташқари саноатлашган бошқа мамлакатларни эмиссияларни камайтириш ва бошқа мамлакатларга молиявий ёрдам кўрсатиш борасидаги саъй-ҳаракатларини «тезлаштиришга» чақирди.
Якшанба куни делегатлар «зарар ва хавф» ҳақидаги баҳсли масалани саммит кун тартибига қўйишга рози бўлгач, ривожланаётган мамлакатлар раҳбарлари кичик ғалабага эришдилар.
А. Гутерришнинг таъкидлашича, CОP27 йўқотиш ва зарар учун «вақт жадвали билан аниқ йўл харитаси» бўйича келишиб олиши керак, бу эса «самарали институционал молиялаштириш механизмларини» таъминлайди.
«Йўқотиш ва зарар бўйича аниқ натижаларга эришиш ҳукуматларнинг CОP27 муваффақиятига содиқлиги учун лакмус синовидир», - деди у.
Шунингдек, саноати ривожланган ва ривожланган мамлакатлар ривожланаётган мамлакатларга ўз иқтисодиётларини яшиллаштириш ва келажакдаги иқлим ўзгаришларига чидамлиликни оширишга ёрдам бериш учун йилига 100 миллиард долларлик режани белгилаши кутилмоқда.
CОP27 саммити 18 ноябрга қадар давом этиши режалаштирилган, иккинчи ҳафтада вазирлар баҳсга қўшилишади.
Қозоғистон Республикаси Бош вазири Алихан Смаилов саммитда иштирок этиш учун бир кун аввал Шарм аш-Шайхга келди.
Фото: yahоо.cоm
Муаллиф: Арсен Утешев
