Давлат харидлари, солиқ, аудитни оптималлаштириш – ҚР Молия вазирлиги ярим йиллик якунларини эълон қилди
ASTANA. Kazinform - 2024 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистон Молия вазирлиги асосий эътиборни солиқ ва божхона маъмуриятчилигини модернизация қилиш, давлат назоратини такомиллаштириш ва давлат харидларини оптималлаштиришга қаратди. Янги декларация тизимини жорий этиш, трансферт нархларини белгилаш ва давлат хизматларини рақамлаштириш устидан назоратни кучайтириш асосий ютуқлардан иборат. Шу билан бирга, ноқонуний йўл билан олинган мулкларни қайтариш бўйича ишлар олиб бориляпти.
Солиқ солиш
2024 йилнинг биринчи ярмида давлат бюджетига солиқ йиғимларидан 8,9 триллион тенге тушди.
Бундан ташқари, жисмоний шахсларнинг банкротлиги ва тўлов қобилиятини тиклаш бўйича замонавий институтни ташкил этиш бўйича ишлар олиб борилди. Янги Қонун жорий этилганидан буён 43 миллиард тенге қарзи бўлган 13 мингдан ортиқ фуқаро банкрот деб топилди.
2024 йил 1 январдан жисмоний шахсларни оммавий декларациялашнинг учинчи босқичи бошланди.Тадбиркорлик субъектлари “кириш” декларациясини тақдим этадилар. Айни пайтда 1 миллиондан ортиқ ҳисобот қабул қилинган.
Экспорт-импорт операциялари соҳасидаги валюта назорати функциясининг бир қисми Давлат даромадлари қўмитасига ўтказилди. Биринчи ярим йил якунларига кўра, бажарилмаган мажбуриятлар юзасидан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга 3,3 миллиард долларлик 335 та ҳужжат тақдим этилган.
2024 йил 25 мартда Давлат раҳбари ташқи иқтисодий фаолият иштирокчилари устидан назоратни кучайтиришга қаратилган “Трансфер нархлари тўғрисида”ги қонунга киритилган ўзгартишларни имзолади. Бу давлат даромадларини йўқотмаслик ва экспорт қилинадиган товарларга адолатли бозор нархини белгилаш имконини беради.
Шу билан бирга, транзит салоҳияти ортиб боряпти. Учинчи мамлакатлар билан савдо нуқталарининг ўтказиш қобилияти 36 фоизга ошди. 2024 йилнинг биринчи ярмида 600 мингдан ортиқ автомобиль асбоблар ўтказилди, бу 2023 йилнинг мос даврига нисбатан 160 мингтага кўпдир.
Вазирлик божхона бизнес-жараёнларини рақамлаштириш ва оптималлаштириш ишларини давом эттиряпти. 2024 йил апрель ойида экспресс-юкларни электрон декларациялаш тизими ишга туширилди. Йил охиригача “Кеден” АТнинг янги божхона тизимини босқичма-босқич жорий этиш режалаштирилган. Янги Солиқ кодекси устида иш олиб бориляпти, унинг мақсади бизнес учун қулай шарт-шароитлар яратиш ҳамда хизматлар кўрсатиш ва рақамлаштиришга эътибор қаратишдан иборат.
Давлат харидлари
2024 йилнинг биринчи ярмида давлат бошқарувини такомиллаштиришда 2024 йил 1 июлдан кучга кирган “Давлат харидлари тўғрисида”ги янги қонуннинг қабул қилиниши муҳим қадам бўлди.
Ушбу қонун харид қилинадиган товарлар, ишлар ва хизматлар сифатини ошириш, тартиб-таомилларни соддалаштириш ва жараёнларни янада автоматлаштиришга қаратилган. Харидлар устидан жамоатчилик мониторингини ўтказиш, уларнинг хулосаларига шикоят қилиш тартибини қайта кўриб чиқиш, етказиб берувчиларнинг масъулиятини кучайтириш бўйича янги чора-тадбирлар белгиланди.
Қонунда харид қилиш муддатларини қисқартириш ва тартиб-қоидаларни соддалаштириш назарда тутилган, ташкилотчи шикоятларни кўриб чиқади, бу эса жараённи тезлаштириш имконини беради. Агар сотиб олиш натижалари судга тақдим этилса, процедуралар тўхтатилмайди.
Қурилиш институтини жорий этишга алоҳида эътибор қаратиляпти, унда битта пудратчи лойиҳани бошидан охиригача лойиҳалашдан то ишга туширишгача амалга оширади.
Бундан ташқари, оффтейк-шартномаларидан фойдаланган ҳолда товарларни кафолатли харид қилиш жорий этиляпти, субпудрат ишлари ҳажми эса 50 фоиздан 30 фоизга қисқартирилди.
Миллий компаниялар ва “Самруқ-Қазна” жамғармаси харидларини бирлаштирган Ягона харидлар платформасининг яратилиши муҳим янгилик бўлди. Ушбу платформа харидлар ҳақидаги маълумотлар ва процедураларга ягона киришни таъминлайди, жараёнларни сезиларли даражада соддалаштиради ва тезлаштиради.
2024 йил март ойида маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш чоралари кўрилди, жумладан, 30 фоиз миқдорида мажбурий аванс тўлаш, барча турдаги кафолатлардан озод қилиш, мажбуриятларни бажармаганлик учун жарима миқдорини шартнома суммасининг 10 фоизидан 3 фоизигача камайтириш масаласи кўриб чиқилди.
Давлат аудити
Биринчи ярим йилликда 2 триллион тенге бюджет маблағлари бўйича 847 та аудиторлик тадбири ўтказилди. Тахминан 218 миллиард тенге миқдоридаги молиявий қонунбузарликлар аниқланган. 174 миллиард тенгелик қонунбузарликлар бартараф этилди. Вазирлик томонидан бюджет маблағлари, давлат ва квазидавлат сектори активларини бошқариш самарадорлигини ошириш, рақамли аудит воситаларини кенгайтириш бўйича ишлар давом эттириляпти.
Тафтиш комиссиялари фаолиятини такомиллаштириш, тафтиш комиссиялари раислари ва аъзолари лавозимларига танлаш тартиби ва баҳолаш мезонларини тасдиқлаш бўйича қонунчилик чоралари кўрилди.
Ноқонуний сотиб олинган активларни қайтариш
Давлат раҳбарининг топшириғи доирасида ноқонуний йўллар билан орттирилган мулкни давлатга қайтариш ва уларни хўжалик муомаласига киритиш ишлари бошлаб юборилди.
Активларни қайтариш бўйича ишлар бевосита Бош прокуратура ҳузурида махсус тузилган қўмита томонидан амалга оширилади. Молия вазирлиги томонидан ушбу активларни бошқариш, ижтимоий-иқтисодий лойиҳаларни амалга ошириш учун маблағ ажратиш бўйича ишлар олиб бориляпти.
Барча зарур қонунчилик базаси қабул қилиниб, қайтарилган активларни сотишдан тушган маблағлар, шунингдек, қонун ижроси доирасида бевосита тушган маблағлар депозитга киритиладиган махсус давлат жамғармаси очилди.
Қайтарилган барча маблағлар келгусида Қозоғистон иқтисодиёти учун ишлайдиган иқтисодий ва ижтимоий лойиҳаларни амалга оширишга йўналтирилади.
Рақамлаштириш ва давлат хизматлари
Қозоғистон Молия вазирлиги давлат молиясининг рақамли экотизимининг янги асосини ишлаб чиқди. У давлат органлари ва тадбиркорларнинг рақамли профилини яратишни ўз ичига олади. Бюджет режалаштириш ахборот тизими доирасида ҳар бир лойиҳага вақтинчалик ID-рақам берилади, бу эса унинг бажарилишини бошидан охиригача назорат қилиш имконини беради. Бюджет маблағларидан самарали фойдаланиш устидан назоратни такомиллаштиради.
“Режалаштириш ва харидлар жараёнида бозор таҳлили” воситаси ҳам жорий этилган бўлиб, бу ортиқча режалаштиришнинг олдини олишга ва тижорат таклифларидан фойдаланиш заруратини бартараф этиш орқали жараённи соддалаштиришга ёрдам беради. "Бухгалтерия ҳисоби операцияларининг ягона маълумотлар омбори" лойиҳаси барча молиявий операцияларнинг ягона ҳисобини тақдим этади. 2023 йилда тизимга марказий давлат органлари, жорий йилда эса маҳаллий органлар қўшилади.
Шунингдек, вазирлик ташувчиларнинг Ўзбекистон ҳудудидан ўтишини осонлаштирди. 2024 йил 15 апрелдан Қозоғистон ва Ўзбекистон ахборот тизимининг интеграциялашуви туфайли жараён тўлиқ автоматлаштирилиб, рақамли форматга ўтказилди.
Июнь ойидан бошлаб давлат хизматлари учун тўлов тартиби egov.kz ва электрон лицензиялаш порталларида соддалаштирилди. Энди фойдаланувчилар кўп маълумотларни тўлдиришлари шарт эмас, бу эса хатолик хавфини камайтиради ва тўлов жараёнини осонлаштиради.
Молия вазирлиги томонидан 48 та давлат хизматлари кўрсатилиб, улардан 44 таси электрон шаклда кўрсатилади. 2024 йилнинг олти ойида 11,5 миллион давлат хизматлари кўрсатилди.
