Бугун Қозоғистонда муҳим байрам - Мустақиллик куни
ASTANА. Кazinform – Бугун Қозоғистон Республикасининг “Давлат мустақиллиги тўғрисида”ги Конституциявий Қонуни имзоланганига 33 йил тўлди.
Мамлакат истиқлолига замин яратган Декабрь воқеасига эса 38 йил бўлди.
Қозоқ халқи тугул, жаҳонда миллат тарихида ўчмас из қолдирган биргина санани камдан-кам учратиш мумкин. Шу боис мамлакатдаги ҳар бир оила 16 декабрни турлича нишонлайди. Айримлар учун бу кун мамлакат мустақиллигини улуғлайдиган байрам бўлса, яна бир гуруҳ одамлар учун Декабрь воқеаларини хотирлайдиган муқаддас кун.
Мустақилликнинг 33 йилида халқ турмуш даражаси қанчалик ўзгарганини расмий статистик маълумотлардан фойдаланиб кўрсатмоқчи эдик. Афсуски, аксарият расмий статистика 2000 ва 2009 йилдан бошланади. Ушбу мавжуд маълумотларга асосланиб, биз мустақиллик йилларида қозоғистонликлар ҳаётида қандай ўзгаришлар рўй берганини тасаввур қилишга ҳаракат қилдик.
Расмий статистик маълумотларга кўра, мамлакат миллий бойлигининг баланс қиймати (барча қарз ва харажатларни истисно қилгандаги соф бойлик) 2009 йилда 11 триллион 906 миллиард 806,2 миллион тенгени ташкил этган бўлса, 2023 йилда бу кўрсаткич 93 триллион 893 миллиард 393,2 миллион тенгега етди. Кейинги 15 йил ичида миллий бойлик 7,9 баробар ошганини кўришимиз мумкин.
Очиқ манбаларга кўра, 1991 йилда мамлакатда 26,6 миллион тонна нефть қазиб олинган бўлса, 2023 йилда бу кўрсаткич 90 миллион тоннага етди. Шу боис мустақилликка эришилгандан кейинги 33 йил ичида 1 миллиард 919 миллион 500 минг тонна нефть қазиб олинди.
2010 йилда аҳоли жон бошига ўртача даромад 40680 тенгени ташкил қилган бўлса, 2024 йил октябрь ойида бу кўрсаткич 206887 тенгени ташкил қилган. 2010 йилда миллий валютанинг долларга нисбатан курси 147,78 тенгени ташкил этди, бу эса кейинги 14 йил ичида аҳолининг пул даромадлари 5,08 га ошганини англатади.
2008 йилда Қозоғистон халқи томонидан 4 триллион 13 миллиард 75,2 миллион тенгелик маҳсулот ишлаб чиқарилиб, 4 триллион 40 миллиард 414 миллион тенгелик хизматлар кўрсатилди. 2023 йилда эса 24 триллион 715 миллиард 639,5 миллион тенгелик маҳсулот ишлаб чиқарилди (16 йил ичида ўсиш 6,1 баробар), 35 триллион 435 миллиард 819,9 миллион тенгелик (ўсиш 8,7 баробар) хизматлар кўрсатилди.
Қозоғистонликларнинг умр кўриш давомийлиги 1999 йилдаги 65,63 ёшдан 2023 йилда 75,09 ёшга кўтарилди. Шундай экан, 24 йил ичида аҳолининг умр кўриш давомийлиги қарийб 10 йилга ошди.
2000 йилда мамлакатда 27 391 та ажралиш қайд этилган бўлса, 2023 йилда бу рақам 40 227 тага етди. 23 йил ичида у 1,4 баробар ошди. 2000 йилда ажралишлар сони 1000 кишига 1,84 ни ташкил этган бўлса, 2023 йилда бу кўрсаткич 2,02 ни ташкил этди. Рўйхатга олинган никоҳлар сони 2000 йилдаги 90 873 тадан 2023 йилда 120 851 тага кўпайди. 1000 кишига тўғри келадиган никоҳ даражаси 2000 йилдаги 6,11 дан 2023 йилда 6,07 га камайди.
Мамлакатда ҳар 1000 кишига туғилиш коэффициенти 2000 йилдаги 14,92 дан 2023 йилда 19,52 га ошган. 2000 йилда мамлакатда 222 минг 54 нафар фуқаро дунёга келган бўлса, 2023 йилда 388 минг 428 минг киши туғилди.
Ўлим даражаси 2000 йилда 149 778 киши бўлган бўлса, 2023 йилда 130 686 нафарга камайган, яъни 2000 йилда ҳар 1000 кишига ўлганлар сони 10,10 тани ташкил этган бўлса, 2023 йилда бу кўрсаткич 6,57 га камайди.
Октябрь ойидаги сўнгги статистик маълумотларга кўра, Қозоғистоннинг расмий аҳолиси сони 20 миллион 223 минг 218 кишига етди.
