Бразилия Қозоғистон топширган “қора қути”ни холис ўрганишдан манфаатдор - Амангелди Қурметули
ASTANА. Кazinform – Таниқли ҳарбий эксперт Амангелди Қурметули Ақтаудан 3 километр узоқликда қулаган Embraer самолётининг “қора қутиси”ни Бразилиянинг CENIPA марказига топшириш қарори ҳақида ўз фикрини билдирди.
- Шубҳасиз, биз авиация мутахассиси эмасмиз. Лекин ҳозирда оммавий ахборот воситаларида эълон қилинаётган маълумотларга қараб, шахсан мен Қозоғистон томонидан қабул қилинган қарор тўғри бўлган деган хулосага келдим. Ҳа, Embraer Бразилия компанияси эканлиги ҳақиқат. Аммо шуни ҳам таъкидлаш керакки, унинг кўплаб қисмлари турли трансмиллий концернларнинг маҳсулотидир. Хусусан, унинг двигатели Американинг General Electric компанияси маҳсулотидир. Шу боис, бразилияликлар самолётнинг “қора қутиси”ни кўздан кечирганларида, албатта, регистратордаги маълумотларни ва техник маълумотларни чуқур ўрганиб чиқишларига ишонаман. Самолёт двигателига қараб, улар General Electric мутахассислари билан маслаҳатлашишлари мумкин. Шунинг учун мен Қозоғистонда "қора қути"ни Бразилияга жўнатишда манфаатлар тўқнашувини кўрмаяпман, - дейди ҳарбий таҳлилчи.
Унинг фикрича, Бразилиянинг нейтрал позициясини эгаллашига бошқа омиллар ҳам ёрдам беради.
— Ҳозир дунёнинг кўплаб мутахассислари Ақтау яқинида ҳалокатга учраган самолёт бортидаги нуқсонларга алоҳида эътибор қаратмоқда ва унинг ташқи таъсирлар таъсирида зарар кўрганини ҳар ким кўриши мумкин. Ўйлайманки, Бразилия бу ерда бироз нейтрал позицияда бўлади. Ахир корхона ўз маҳсулотларини халқаро бозорда сотиши керак. Шунинг учун мен шахсан улар адолатли қарор қабул қилишяпти деб ўйлайман. Агар сиёсий таъсир остида “самолёт қушга урилди” ёки шунга ўхшаш маълумотлар тарқалса, компаниянинг халқаро бозордаги обрўсига путур етади. Айтиш жоизки, бундай ҳодисаларни тергов қилувчилар нафақат компания вакиллари, балки бошқа кучли мутахассислар ҳамдир. Муайян баҳолаш ташқи тафсилотларга қараб амалга оширилади. Шунинг учун Embraer сиёсийлашган қарор қабул қилади, — деб ўйламайман.
Шунингдек, у Бразилия халқаро авиация тарихи давомида қора қутиларни ўқиш бўйича маълум тажрибага эга эканлигини таъкидлади.
– Улар самолёт ишлаб чиқарадиган давлат эканини ҳисобга олсак, уларда етарли мутахассислар бор, деб ҳисоблайман. Масалан, 2024 йилнинг август ойида Бразилияда самолёт ҳалокатга учради. Албатта, энди бу бошқа бренд. Шундан сўнг бразилиялик мутахассислар ҳалокатга учраган самолётнинг “қора қутиси”ни очиб, ундаги маълумотларни эълон қилишди. Масалан, улар самолёт учувчилари ўртасидаги суҳбатларни нашр қилишди. Шунинг учун уларни бу ерда тажрибасиз деб баҳоламаслик керак, — деди у.
Эксперт Қозоғистоннинг “қора қути”ни Бразилиянинг CENIPA марказига топшириш қарорини ижобий баҳолайди.
- Умуман олганда, мен шахсан Қозоғистон томонидан қабул қилинган қарор энг тўғри, деб ҳисоблайман. Бу ерда, гарчи самолёт Қозоғистон ҳудудига қулаган бўлса-да, эгаси Озарбайжон ҳисобланади. Қурбонларнинг аксарияти Озарбайжон фуқароларидир. Афсуски, юртдошларимиз ҳам бор. Бироқ, эгаси Озарбайжон бўлганлиги сабабли, масаланинг кейинги терговига расмий Боку ва Бразилия ҳамда Москва ўртасидаги ўзаро муносабатлар таъсир қилиши мумкин.
Менимча, энди яширадиган ҳеч нарса қолмади. Кўпгина мутахассислар содир бўлган воқеани тасвирлашда камида 80 фоизга тўғри келади. Ракета зарбаси эҳтимоли ҳам очиқ муҳокама қилинмоқда. Шунинг учун менимча, Embraer саволни ёпиқлигича қолдира олмаслиги аниқ.
Қозоғистоннинг позициясига келсак, кейинги қарорлар бизга бевосита дахлдор эмас. Зеро, гарчи самолёт бизнинг заминда қулаган бўлса-да, унинг зарар кўришига ёки ҳеч қандай тўсиқ бўлишига Қозоғистоннинг алоқаси йўқ эди. Биз ҳаво ҳудудимини бердик ва керак бўлганда одамларни қутқариш учун қўлимиздан келганини қилдик. Бутун Қозоғистон халқи сафарбар бўлди, дейишингиз мумкин, — деди Амангелди Қурметули.
Аввал хабар қилинганидек, ИКАО тавсияларини инобатга олган ҳолда ҳамда Озарбайжон ва Россия авиация идоралари вакиллари билан келишилган ҳолда Қозоғистон Республикаси Транспорт вазири Марат Қарабаев бошчилигидаги Авиация ҳодисаларини текшириш комиссияси бортдаги ёзувларни қайд қилувчи қурилмалар (қора қутилар) Embraer самолётини ишлаб чиқарувчи Бразилия Авиация ҳодисаларини текшириш ва олдини олиш марказига CENIPA юборишга қарор қилди.
