БМТ стандартларига кўра, Қозоғистон қариган давлатлар қаторига киради
ASTANА. Кazinform - 1 октябрь – Халқаро кексалар куни муносабати билан БМТ Бош Ассамблеясининг 45-сессияси бўлиб ўтди. Катталарни эъзозлаш, кексаларга ҳурмат кўрсатиш азалдан мавжуд. Хўш, Қозоғистонда кексаларнинг аҳволи қандай, кексаларнинг ўртача ёши қанча? Давлат сиёсати институти ушбу кун муносабати билан шарҳ эълон қилди.
Жаҳон демографик истиқболлари ҳисоботига кўра, 65 ёшдан ошганлар сони бошқа ёш гуруҳларига қараганда тезроқ ўсиб бормоқда.
Прогнозларга кўра, 2050 йилда 65 ёшдан ошган кекса аҳоли улуши 16 фоизга ошади ва 5 ёшгача бўлган болалар сони икки баробарга, 12 ёшгача бўлган болалар сони эса тенглашади.
Қозоғистондаги вазият глобал тенденцияга тўғри келади, мамлакатда кексалар улуши 5 йил ичида 22,2 фоизга ошди.
Айтганча, БМТ стандартларига кўра, агар 65 ёшдан ошган кексаларнинг улуши 7 фоиздан ортиқ бўлса, мамлакат қариган ҳисобланади. Миллий статистика бюросининг маълумотларига кўра, мамлакатда 65 ёшдан ошганлар сони 1 771 909 нафар ёки 8,8% ни ташкил қилади. Бу Қозоғистоннинг қариган давлатлар қаторидан жой олганидан далолат беради.
Мамлакатда кексаларнинг яшаш жойи ва ижтимоий-демографик кўрсаткичларига келсак:
- кекса аҳоли асосан шаҳарда (65%), қолганлари қишлоқда (35%) яшайди;
- демографик бўлинишда эркакларга (37%) қараганда аёллар (63%) кўпроқ;
- 65 ёшдан ошганларнинг аксарияти Алмати (205 586), Қарағанди (139 449) ва Туркистон вилоятида (121 299) истиқомат қилади;
- энг паст кўрсаткич Манғистау (42 353), Атирау (44 203) ва Улитау (20 356) вилоятларида.
Ҳар йили кўплаб ташкилотлар кексаларга ёрдам бериш кампанияларини ўтказадилар. Масалан, «AMANAT» партияси томонидан “Фахрийларни улуғлаймиз” лойиҳаси ҳар бир вилоятда амалга оширилмоқда.
Партия аъзолари кекса авлод вакилларининг хонадонларига бориб, рўзғор муаммоларини ҳал этишда кўмаклашмоқда, концертлар, маданий-маърифий объектларга экскурсия ва шу каби тадбирлар ташкил этмоқда. Жорий йилнинг 9 ойида партия аъзолари томонидан 175 минг кишини қамраб олган 8,5 мингга яқин тадбир ўтказилди.
“Фахрийларни улуғлаймиз” лойиҳаси доирасида «AMANAT» партияси ташаббуси билан илк фаол узоқ умр кўриш марказлари очилиб, бугунги кунда мамлакатда 100 дан ортиқ марказ фаолият юритмоқда.
Бу марказларда кексалар йога, скандинавча юриш ва айкуна секцияларида қатнашишлари, тиббий ва психологик маслаҳат олишлари, адвокатлар ёрдамига мурожаат қилишлари мумкин.
Қозоғистонда ўртача умумий пенсия миқдори 131 872 тенгени ташкил қилади.
Давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг бошқа чоралари ҳам кўзда тутилган:
- кам таъминланган ёки оғир турмуш шароити бўлган кексалар учун ижтимоий нафақалар;
- уй-жой муаммоларини ҳал қилиш, даволаниш ёки яшаш шароитларини яхшилаш каби алоҳида эҳтиёжлар учун бир марталик нафақалар;
- шифохоналарда бепул тиббий ёрдам ва даволаниш;
- газ ўтказиш ускунасини ўрнатиш учун сарфланган харажатларни қоплаш;
- санаторийга йўлланмалар ва ҳоказо.
Маҳаллий ижроя ҳокимияти органлари кексаларни фаол қўллаб-қувватлайди ва байрам муносабати билан бир марталик моддий тўловни амалга оширади, аммо унинг миқдори бюджет ҳолатига боғлиқ. Масалан, Астанада улар ойига 2,5 БҲМ (9 230 тенге), Ақмола вилоятида 2 БҲМдан 5 БҲМгача (7 384 дан 18 460 тенгегача) тўлайдилар. Павлодар вилоятида тўлов 2 БҲМдан 3 БҲМгача (7384 тенгедан 11 076 тенгегача) тақдим этилади. Ақтау шаҳрида 70 ёшдан ошган пенсионерларга 2 БҲМ миқдорида тўлов берилади.
