Баянауилдаги Сирли қиз тошининг сири ҳозиргача номаълум
PAVLODAR. Kazinform – Археологлар ҳалигача сирини очиб бера олмаган мўжизалардан бири бу Баянаулдаги Сирли қиз тошидир. Бу жуда қадимий ёдгорлик. Кўрганларнинг айтишларича, тушдан кейин қуёш тўғридан-тўғри чарақлаганда бир лаҳза ўша тошдан қизнинг сурати порлаб чиқиб келар экан.
Олимларнинг фикрича, балбалтас қадимги турк-қипчоқ ёдгорликларига мансуб. Мамлакатда айтилаётган ривоятларга эътибор қаратадиган бўлсак, “Сирли қиз” образи куннинг бир вақтида, яъни кундузи соат учларда пайдо бўлади.
1974 йилда академик Алкей Марғулан бошчилигидаги олимлар ҳудудда археологик қазишмалар олиб бориб, қадимги туркий даврга оид манзилгоҳларни аниқладилар. Археологлар топилган ашёларни Алматига олиб кетишди. Уларнинг бир қисми республика музейларида сақланади.
Баянауллик ўлкашунос олим Рамазан Нурғалиевнинг айтишича, Алкей Марғулан бошчилигидаги археологик экспедиция “Сирли қиз” атрофида кўплаб тарихий топилмаларни топган. Бу ерда жуда қадимги даврларга оид сак ва хун қабрларини учратиш мумкин.
“Ўша пайтларда биз от миниб юрадиган беозор одамлар эдик. Археологларнинг фаолиятини четдан кузатар эдик. Олимлар у ердан бир қизнинг қимматбаҳо тошлардан ясалган тақинчоқларини топдилар. Биз эски эгар, кумуш узенги, уч қиррали ўқ учлари қолдиқларини ҳам кўрдик. Оқсоқолларнинг сўзларига кўра, археологлар қиз тошини ўша ердан олиб, Алматига олиб кетмоқчи бўлган. Бироқ, пасти чуқур ва қалин кўмилганлиги сабабли, улар мурватни чиқара олмадилар. Афсуски, тош жойидан кўчирилди ва расм кўринмай қолди. Бир қариндошимнинг ўғли менга ўша қизнинг суратини тушдан кейин соат учларда кўрганини айтди. Ўшандан бери ҳеч ким қизнинг қоматини кўрмаган”, – дейди Рамазан Нурғалиев.
Ана шундай балбалтошардан бири Баянаул туманидаги Қаражар ва Қаратомар қишлоқлари яқинида жойлашган. С. Торайғиров университети А. Марғулан археология илмий-тадқиқот маркази раҳбари Виктор Мерцнинг айтишича, Қаражарда балбалтошларнинг жойлашиши алоҳида аҳамиятга эга, саклар қурбонлик маросимини ўтказадиган жойлар бўлган.
Афсуски, очиқ даладаги бундай қабрлар ва балбалтошлар махсус панжара билан ўралмаган.
