Автотраспортда юк ташиш: Қозоғистон компанияларининг улуши ва янги қоидалар
ASTANA. Kazinform – Рухсатнома бланкалари, маҳаллий компанияларнинг улуши ва юк ташишнинг ўсиши. Бу ҳақида Kazinform агентлиги мубирининг батафсил таҳлилида ўқинг.
Маҳаллий компанияларнинг улуши
“2023 йил якунлари бўйича халқаро юк ташиш бозорида маҳаллий ташувчиларнинг улуши 50 фоизни (2021 йилда – 31 фоиз, 2022 йилда – 43 фоиз) ташкил этган бўлса, 2024 йилнинг 9 ойи якунлари бўйича бу кўрсаткич 51 фоизни ташкил этди”, – дейилади Транспорт вазирлигининг Kazinform агентлигига жавобида.
2024 йилнинг умумий натижалари бўйича статистик маълумотлар энди тайёр бўлади.
2025 йил 1 январь ҳолатига кўра, мамлакатимизда 9,5 мингта транспорт компанияси рўйхатга олинган бўлиб, уларда 92,9 минг юк автотранспорти мавжуд. Улардан 58 мингга яқин юк асосан Хитой ва Ўзбекистонга, 2400 га яқин транспорт компаниялари 35 мингдан ортиқ автотранспорт воситалари (шу жумладан тиркамалар/ярим тиркамалар) билан хорижга ташишни амалга оширади.
Шу билан бирга, вазирлик Қозоғистонда юк ташиш билан чет эл капитали иштирокидаги қанча транспорт компанияси шуғулланаётганига аниқлик киритди. Кейинги ўн йилликда Қозоғистонда хорижий капитал иштирокидаги 50 та қўшма транспорт корхонаси (Германия, Латвия, Литва, Нидерландия, Туркия, Эрон, Италия, Россия, Беларусь, Покистон, Грузия) рўйхатга олинган бўлиб, уларнинг паркида 1964 та автотранспорт мавжуд.
“Бу қўшма корхоналар ва уларнинг автотранспортлари Қозоғистонда рўйхатдан ўтган ва улар мамлакат иқтисодиётига сармоя киритувчи, солиқ тўлайдиган ва қўшимча иш ўринлари яратувчи Қозоғистон компаниялари саналади”, – дейилади юқорида тилга олинган вазирлик хабарида.
Рухсатнома бланкалари
Мамлакатимизда 2025 йил 15 январдан маҳаллий ташувчилар учун юкларни халқаро ташишнинг янги механизми жорий этилди.
Шу нуқтаи назардан, халқаро юк ташиш шаклларини маҳаллий транспорт компаниялари ўртасида самарали тақсимлаш чоралари ҳисобга олинганми? Ушбу саволга жавобан Транспорт вазирлиги хорижий рухсатнома бланкаларини (ХРБ) беришнинг янги ва такомиллаштирилган механизмини ишлаб чиққанини айтади.
“Янги механизм инсон омили ва коррупция хавфини бартараф этишга қаратилган. Энди ХРБ олиш учун аризани кўриб чиқишнинг бутун жараёни тўлиқ автоматлаштирилган. Ташувчи E-license платформаси орқали ХРБ олиш учун сўровномани тўлдириши керак. Кўриб чиқиш муддати 2 иш кунидан 40 дақиқага, етказиб бериш 8 кундан 1 кунга қисқартирилди.
Агар илгари бланкаларни чиқариш тизими тарихий маълумотларга асосланган ҳолда ишлаган бўлса, масалан, ташувчиларнинг ўтган даврдаги фаолиятини ҳисобга олган ҳолда ёки халқаро ташишларда тўпланган тажрибага эга компанияга берилган. Янги қоидаларда ташиш тарихи ва ўтган даврда транспорт воситасидан қанчалик фаол фойдаланилганлиги ҳақида ҳеч қандай чекловлар йўқ. Хоҳлаган ва тегишли рухсатга эга бўлган ҳар бир киши шаклни олиши мумкин. Бу Қозоғистон ташувчилари ўртасида янада рақобат муҳитини яратиш имконини беради”, - дейди вазирлик мутахассислари.
Бундан ташқари, эндиликда кам учрайдиган бланкаларда компания номи ва автотранспортнинг давлат рақами кўрсатилади.
Шунингдек, эндиликда автомашиналарнинг кириш-чиқишини расмийлаштириш ҚР Миллий хавфсизлик хизмати Чегара хизматининг «Бүркіт» ахборот тизими орқали амалга ошириляпти.
“Ташувчининг шахсий кабинетига бланка ҳақида хабар келган пайтдан бошлаб ҳақиқий бланк билан 30 кун ичида чиқиб кетиш мумкин. Эски механизмга кўра, бу кўрсаткич 100 кун эди. Илгари тўлов икки усулда амалга ошириларди: иккинчи даражали банклар орқали ёки 5 иш кунигача онлайн. Энди фақат онлайн тўлов тақдим этилади, у 40 дақиқа ичида тўланиши керак. Тўлов маълумотлари электрон ҳукуматнинг тўлов шлюзи орқали олинади”, - дея аниқлик киритди вазирлик.
Юк ташишнинг ўсиши
2024 йилнинг 9 ойи якунларига кўра, автомобиль транспортида экспорт-импорт муносабатлари бўйича 22,9 миллиард доллар миқдорида 6,6 миллион тонна юк ташилди. Умуман олганда, 2024 йил учун статистик маълумотлар ҳали умумлаштирилмаган.
Бундан ташқари, вазирлик Хитойдан Европага юкларнинг мамлакат ҳудуди орқали олиб ўтилиши юзасидан тушунтириш берди.
“2024 йилнинг 9 ойида Қозоғистон ҳудуди орқали Хитойдан Европага автомобиль транспортида 262 минг тонна транзит ташиш қайд этилган бўлиб, бу 2023 йилга (106,1 минг тонна) нисбатан 2,5 бараварга ошган ва бу кўрсаткич янада ошади”, — деди вазирлик.
Жумладан, бир қанча давлатлар билан автомобилда юк ташиш бўйича келишувларга ўзгартиришлар киритилди. 2024 йилда автомобилсозлик соҳасидаги 5 та ҳукуматлараро битимга ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги баённомалар имзоланди.
Арманистон билан келишувга киритилган ўзгартиришлар Қозоғистон ташувчиларни тахминан 100 доллар миқдоридаги экологик тўловлардан озод қилиш имконини беради.
Қирғизистон билан келишувга киритилган ўзгартиришлар эса “Кеген-Қарқира” пунктининг иш режимини 8 соатдан 24 соатга ўзгартиришни назарда тутади.
Ўзбекистон билан келишувга қўшимча киритилди. Шу нуқтаи назардан, иккита назорат-ўтказиш пункти мақоми “икки томонлама”дан “кўп томонлама”га ўзгартирилди. Ўзбекистон билан келишувга киритилган ўзгартиришлар доирасида Қозоғистон ташувчилари юк кўтарувчанлиги 3,5 тоннагача бўлган автомобиллар учун Ўзбекистон рухсатнома бланкаларини олишдан озод қилиш режалаштириляпти.
Туркманистон билан келишувга ўзгартиришлар киритилди. Унда юкларни икки томонлама, транзит ва учинчи давлат орқали ташишда рухсатномасиз тизимни жорий этиш назарда тутилган. Айни пайтда мазкур ҳужжатларнинг кучга кириши учун тегишли давлат ички тартиб-қоидалари олиб бориляпти.
Вазирлик 2024 йил апрель ва декабрь ойларида Ўзбекистон ва Хитой томонлари билан электрон рухсатнома бланкаларини алмашиш тизими, шунингдек, Қозоғистон
Республикаси Молия вазирлигининг Давлат даромадлари қўмитаси томонидан Хитой ва Ўзбекистон чегараларида электрон навбат тизими жорий этилди.
Шу билан бирга, Хитой билан чегарадаги “Нур жоли” назорат-ўтказиш пунктининг иш вақти 24 соатга, қолган ўтказиш пунктларининг иш вақти эса 2 соатга узайтирилди.
