Астанани кўкаламзорлаштириш: пойтахт қачон боғ шаҳарга айланади
Президент Қасим-Жомарт Тоқаев Қозоғистон халқига Мурожаатида экологик вазиятни яхшилаш ва табиатга ҳурматни тарбиялашни асосий вазифалардан бири сифатида белгилаб берди. Мамлакатни кўкаламзорлаштириш суръатларини давом эттириш муҳимлигини таъкидлади. Сўнгги йилларда Астанада пойтахтни “боғ шаҳар”га айлантиришга қаратилган ободонлаштириш лойиҳалари фаол ривожланмоқда. Kazinform агентлиги мухбири қандай муваффақиятларга эришилганини билиб олди.
Пойтахтда қанча дарахт экилди?
Ўтган йили шаҳарни ривожлантиришга бағишланган йиғилишда илк бор ободонлаштириш масаласи ва Астана “боғ шаҳар” тушунчаси кўтарилган эди. Шундан сўнг Давлат раҳбари маҳаллий ҳокимият органларининг пойтахтни кўкаламзорлаштириш борасидаги саъй-ҳаракатлари суст ва самарасиз кетаётганини танқид қилди. Президент улкан мақсад қўйди: беш йил ичида Астана шаҳрини “боғ шаҳар”га айлантириш.
2023 йилда Президент топшириғига биноан кенг кўламли ободонлаштириш ишлари бошланди. Астана атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурсларни бошқариш департаментининг агентлик мухбирига маълум қилишича, сўнгги уч йилда шаҳарда 2,5 миллионга яқин дарахт ва бута ўтқазилган. Улардан 852 мингтаси шаҳар ичида, яна 1,6 миллиони “Яшил белбоғ”да. Жорий йилда яна 1 миллионга яқин кўчат экиш режалаштирилган бўлиб, шундан 565 мингтаси пойтахт кўчалари ва истироҳат боғларини безаб турибди. Йил охиригача яна 435 мингта кўчат экиш режалаштирилган.
Ҳозир Астанада умумий майдони 396,4 гектар бўлган 9 та боғ, 30 гектар майдонни эгаллаган 4 та бульвар, 131,9 гектар майдонда 90 та хиёбон мавжуд. Яшил кўчатларнинг умумий сони аллақачон 16,5 миллиондан ошди, улардан 1,9 миллиони Астананинг ўзида, қолган 14,6 миллиони эса шаҳар атрофидаги “Яшил боғ”да.
Астанада қандай дарахтлар экилган?
Йиғилишда Президент бир йиллик ўсимликларга пул сарфлаш пойтахт учун номақбул ҳашамат эканини ҳам таъкидлади. Ҳокимликда таъкидланганидек, асосий эътибор ободонлаштириш ва йирик дарахтлар ва манзарали бута ва гулларга қаратилмоқда.
Экилган яшил майдонлар диапазони:
- дарахтлар - жўка, шумтол, қайин, нина баргли дарахтлар, тол, қарағай;
- буталар - майда баргли қайроғоч, нилуфар, акация, татар хантали.
Қизиқарли янгилик 2022 йилда ишлаб чиқилган “Астана шаҳридаги яшил ҳудудлар реестри” бўлди. Ушбу ҳужжатда ҳар бир дарахт ва бута ҳақида батафсил маълумот мавжуд: унинг жойлашуви, тури, магистрал диаметри, баландлиги ва ҳатто ёши. Ҳозирда 2023 ва 2024 йиллар учун маълумотларни ўз ичига олган реестрни янгилаш бўйича ишлар давом этмоқда. Бундан ташқари, йил охиригача пойтахт аҳолиси ўз ҳудудидаги яшил майдонлар ҳақидаги маълумотларни осонгина кузатиб бориш учун махсус мобил иловадан фойдаланиши мумкин бўлади.
Астана шаҳридаги кўкаламзорлаштириш дастурини давом эттириш доирасида Мәнгілік Ел шоҳ кўчасининг Керей-Жанибек Хонлар кўчасидан Ули Дала шоҳ кўчасигача бўлган қисмида, шунингдек, «Улытау» хиёбони ҳудудида, «Қазақ елі» майдони, “Астана Арена” стадиони, “Алау” муз саройи ва «Жастар» ёшлар саройида илк бор немис йирик жўка дарахтлари экилди.
Тегишли бошқарма мутахассислари таъкидлаганидек, жўкалар ҳароратнинг кескин ўзгариши, кучли шамол ва қаттиқ қишни ҳисобга олган ҳолда маҳаллий иқлим шароитига мослаштирилган. Ушбу мослашиш жараёни кўчатларнинг муваффақиятли экилиши ва уларнинг Астана иқлимида узоқ муддатли ривожланиши учун калит ҳисобланади. Уларнинг муваффақиятли ўсишини таъминлаш учун ҳар куни суғориш ташкил этилмоқда, бу эса ободонлаштиришдаги инновацияларга эътибор кучайганини кўрсатади.
Бундан ташқари, “Астана-Зеленстрой” МЧЖнинг 550 гектар майдонни эгаллаган, томчилатиб суғориш ва ҳавони намлантириш тизими билан жиҳозланган янги питомник яратиш ишлари бошланди. Жорий йилнинг кузида ва 2025 йилнинг баҳорида қурилиши бошланадиган иссиқхоналарда ёпиқ илдиз тизимига эга кўчатлар етиштирилади. Ушбу лойиҳа шаҳарни кейинги ободонлаштириш лойиҳалари учун кўчатлар билан таъминлашга қаратилган.
Шаҳарни кўкаламзорлаштиришга кимлар масъул?
Шаҳарни кўкаламзорлаштириш турли маъмурлар томонидан амалга оширилади. Ишларнинг асосий қисми амалга оширилаётган ободонлаштириш ишлари доирасида амалга оширилмоқда, ишларнинг 70 фоиздан ортиғи “Астана-Зеленстрой” МЧЖ томонидан амалга оширилмоқда.
Уларнинг таъкидлашича, баргли дарахтларнинг омон қолиш даражаси 85% га, нинабаргли дарахтлар - 70%, буталар ва манзарали буталар - 75-85% га етади.
Яшил майдонларни экиш тупроқни алмаштириш, дренаж қатламини ўрнатиш, минерал ва органик ўғитлардан фойдаланиш, шунингдек ўсимликларни зараркунандалар ва касалликлардан ҳимоя қилиш учун кимёвий ишлов беришни ўз ичига олган махсус фитотехнология ёрдамида амалга оширилади.
Ҳокимликда таъкидланганидек, жорий этилаётган ободонлаштириш (кўкаламзорлаштириш ва парваришлаш) бюджет дастурлари маъмурлари туман ҳокимликлари ҳисобланади. Астана шаҳар атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурсларни бошқариш департаменти қуйидаги функцияларни бажаради:
- дарахтларни кесишга рухсат бериш, кўчат экиш, санитария кесиш ва пайвандлаш учун рухсатномалар бериш;
- яшил майдонларда компенсацион экишни назорат қилиш;
- "Яшил белбоғ" ни парвариш қилиш ва сақлаш.
Суғориш тизими қандай ишлайди?
Яшил майдонларни суғоришни яхшилаш мақсадида автоматлаштирилган маҳаллий суғориш тизими ўрнатилмоқда. Бугунги кунга қадар 242 гектар майдондаги 72 боғ ва хиёбонларда 12 минг м3 сув миқдорида суғориш имконини берувчи 72 та боғ ва хиёбонларда ЛПС ўрнатилиб, томчилатиб суғориш тизими ҳам қўлланилмоқда.
Астана шаҳрини ободонлаштириш концепцияси
Пойтахт ҳокимлигида хабар қилинганидек, 2023 йилда “НИПИ Астанагенплан” МЧЖ Урбанизм маркази томонидан иккита асосий ҳужжатдан иборат “Астана шаҳри ҳудудини ободонлаштириш концепцияси” ишлаб чиқилган. Биринчиси, шаҳарни ободонлаштириш ва кўкаламзорлаштириш бўйича лойиҳаларни белгиловчи “Жамоат жойлари ва кўкаламзорлаштириш схемаси”. Иккинчи ҳужжат - қурилиш лойиҳалари учун экиш материалининг сифати ва ҳолати бўйича ишлаб чиқувчиларга қўйиладиган талабларни ўз ичига олган "Яшиллаштириш Низоми".
Концепцияни ишлаб чиқиш шаҳарсозлик, архитектура, ландшафт архитектураси, экология ва дендрология каби соҳалар мутахассислари томонидан амалга оширилди. Асосий мақсад - 5 йил давомида парклар майдонини кўпайтириш, уларни йўллар бўйлаб яшил майдонлар билан боғлаш, шунингдек, ҳар бир аҳоли учун яшил майдонни 14 дан 19 м² гача ошириш.
Ушбу мақсадларга эришиш учун 2023 йилда яшил ҳудудларни сақлаш ва кенгайтиришга қаратилган лойиҳаларни амалга ошириш бошланди. Улар орасида:
— “Бош масжид” ҳудудини ободонлаштириш (1 ва 2-босқичлар);
— „Қазақ елі“ майдони ва “Президент боғи”ни реконструкция қилиш;
— “Талабалар боғи” ва Мәнгілік Ел хиёбонини реконструкция қилиш (1-босқич) — Керей-Жанибек Хонлар кўчасидан Ули Дала шоҳ кўчасигача;
- "Керуен" ва "Тинчлик ва келишув" боғларини қуриш;
— Мәңгілік Ел шоҳ кўчаси, 36Б-уйда «Асылым» истироҳат боғи, Ж.Ташенов ва Т.Хусайн кўчаларида истироҳат боғи қурилиши.
Бунга параллел равишда Мәңгілік Ел шоҳ кўчасини реконструкция қилишнинг иккинчи босқичи – Ули Дала шоҳ кўчасидан Кабанбай ботир кўчасигача, Пригородний турар жой массивида «Городской романс» парки ва боғ қурилишини бошлаш бўйича тайёргарлик ишлари олиб борилмоқда. Туркистон ва Ақмешит кўчалари чорраҳасида жойлашган жамоат майдони каби айрим лойиҳалар имтиҳон босқичидан ўтмоқда.
Бундан ташқари, Сарайшиқ ва Сиғанақ кўчаси бўйлаб Минжилдиқ хиёбонини қуриш бўйича концепциялар ишлаб чиқилмоқда. Ободонлаштиришнинг асосий йўналишларидан бири шаҳар сув йўллари – Есил дарёси, Нура-Есил канали ва кичик Талдикўл кўлини ободонлаштириш бўлади, бу эса табиий элементларни шаҳар муҳитига интеграция қилиш имконини беради.
"Таза Қозоғистон" экологик акцияси
Давлат раҳбари ўз Мурожаатида “Таза Қозоғистон” миллий экологик акциясининг муҳимлигини таъкидлади.
– Ушбу ижодий ташаббус фуқароларни бирлаштирди. Бир неча ой давомида акцияда 3 миллионга яқин киши иштирок этиб, улар юз минглаб ҳовлиларни тозалаб, бир миллион тоннадан ортиқ чиқинди йиғишди. Бундай ташаббуслар туфайли мамлакатда янги маданият, янги ижтимоий ахлоқ шаклланмоқда. Бу чинакам ватанпарварлик, Ватанга ғамхўрлик, дейишимиз мумкин. Ана шундай ишлар орқали халқимизнинг янги сифати шаклланади, – деди Давлат раҳбари.
Шу тариқа, “Астана – тозалик ва тартиб намунаси” шиори остида “Таза Қозоғистон” доирасида чора-тадбирлар режаси тасдиқланиб, йил охиригача 224 бандни ўз ичига олган лойиҳани амалга ошириш режалаштирилган. Ушбу рўйхатга экологик ва ижтимоий тадбирлар, ҳуқуқбузарликларга мутлақо тоқатсизликни шакллантиришга қаратилган профилактика ва рейд тадбирлари, шунингдек, фуқаролар иштирокида кўкаламзорлаштириш дастурлари киритилган.
Пойтахт ҳокимлигининг қайд этишича, аҳолининг экологик муаммоларга қизиқиши тобора ортиб бормоқда. Шаҳарни ободонлаштириш, кўкаламзорлаштириш бўйича ўз таклифларини билдираётган фуқаролар сони ортиб бормоқда. Айни пайтда “Тоза Қозоғистон” акциясида 401 мингдан ортиқ киши иштирок этмоқда, бу ўтган йилларга нисбатан олти баробар кўпдир (2023 йилда – 66 минг киши).
Муаллиф: Карина Кушчанова
