Алатау рақамли шаҳарга айлана оладими
QONAEV. Кazinform – Қозоғистонда биринчи рақамли шаҳар сифатида Алатау шаҳрини яратиш режалаштирилмоқда. Бу ерда товар ва хизматлар учун тўлов нафақат миллий валютада, балки криптовалюталарда ҳам амалга оширилиши мумкин.
Давлат раҳбари Қозоғистон халқига Мурожаатномасида Alatau City минтақанинг биринчи рақамли марказига айланиши кераклигини таъкидлади. Ушбу ташаббус билан боғлиқ ҳолда Қозоғистон блокчейн ассоциацияси раиси Даурен Қарашев ўз фикрини билдирди.
— Президент позициясини тўлиқ қўллаб-қувватлайман. У хорижий инвесторларнинг эътиборини жалб қилиш учун тўғри топшириқ берди - крипто саноати ва сунъий интеллект. Бу сўзларнинг Президент даражасида айтилгани хорижий компаниялар учун муҳим белги: бу йўналишда ривожланиш учун Давлат раҳбарининг кафолати бор, — деди Даурен Қарашев.
Крипто-шаҳарни яратишдаги қийинчиликлар
Экспертнинг сўзларига кўра, крипто-шаҳар яратиш ғояси илҳомлантирса-да, ҳозирги вазиятда бир қатор қийинчиликлар мавжуд. Ҳозирда Қозоғистонда криптоиндустрияни тартибга солиш учун Астана халқаро молия маркази (АХММ) ва Рақамли ривожланиш, инновациялар ва аэрокосмик саноат вазирлиги масъулдир. Бироқ, Даурен Қарашев уларнинг фаолияти ҳали самарали эмаслигини таъкидлади.
— АХММ ҳудудида лицензияланган крипто-биржалар мавжуд, бироқ уларнинг улуши атиги 3 фоизни ташкил этади. Қолган 97% фойдаланувчилар “кулранг зона”га ўтиб, хорижий лицензиясиз платформалар орқали ишлашган. Хуллас, биз Астананинг бир туманида ҳам тўлақонли экотизим ярата олмадик. Кейин бу жамоа бутун крипто-шаҳарни қуриши шубҳали, - тушунтирди у.
Мутахассис, шунингдек, On-chain analysis маълумотларини эслади: 2024 йилда қозоғистонлик фойдаланувчиларнинг тахминан 40 фоизи лицензиясиз Binance биржасини танлади. Ушбу компания мамлакатнинг солиқ резиденти эмас ва молиявий мониторингдан ўтмайди. Гарчи бошқа мамлакатларда санкцияларга дуч келган бўлса-да, Қозоғистон жиддий чекловлар киритмаган.
Бозорни ким тартибга солиши керак?
Қозоғистон блокчейн ассоциацияси раиси крипто-шаҳар лойиҳасини амалга ошириш учун крипто саноати Қозоғистон Миллий банки томонидан тартибга солиниши керак, деб ҳисоблайди. Унинг сўзларига кўра, банк тизими крипто бозори учун бевосита жавобгар бўлган мамлакатларда катта ютуқлар кузатилмоқда.
— Ҳозир эса бизда икки томонлама ваколат бор: АХММ ҳам, Миллий банк ҳам лицензиялар беради. Бу тартибга солувчилар ўртасида рақобатни келтириб чиқаради ва ривожланишга тўсқинлик қилади. Менимча, ваколатларни тўлиқ Миллий банкка ўтказиш керак, — деди у.
Потенциалга эга ғоя
Мавжуд қийинчиликларга қарамай, эксперт рақамли шаҳарни яратиш ғояси Қозоғистон учун долзарб ва истиқболли эканини таъкидлади. Бу инвестицияларни жалб қилади, рақамли инфратузилмани ривожлантиради ва мамлакатга блокчейн технологиялари соҳасида минтақавий етакчи мақомини мустаҳкамлаш имконини беради.
— Лойиҳани малакали жамоа қабул қилиб, шаффоф ва тушунарли қоидалар ишлаб чиқилса, уни тезда амалга ошириш мумкин. Асосийси, инвесторлар ва фойдаланувчиларнинг ишончини қозониш, — деди Даурен Қарашев.
Ҳудудий тадқиқотлар ва ҳаёт сифати марказининг етакчи илмий ходими Ғабит Матаев Алатау ҳудудида янги шаҳар қуриш ғояси азалдан мавжуд бўлганини эслатди. Илгари лойиҳа Gate City деб номланган. Энди у Қозоғистондаги биринчи тўлиқ рақамли шаҳарга айланиши керак.
— Бундай вазифани амалга ошириш учун катта ресурслар ва сиёсий ирода зарур. Ҳаракатлар кетма-кетлигини яратиш муҳим: замонавий коммуникация инфратузилмаси ва муҳандислик тармоқларини барпо этиш, транспорт, экология, коммунал хизматлар учун “ақлли” хизматларни жорий этиш, шунингдек, малакали кадрлар тайёрлаш. Буларнинг барчаси лойиҳанинг муваффақияти учун асос яратади. Шу билан бирга, аҳолига қулай шароит яратиш масаласини ҳам унутмаслик керак, — деди у.
Ғабит Матаевнинг сўзларига кўра, рақамли шаҳар шаҳарсозликдаги янги тушунчадир. Унинг хусусияти шундаки, барча жараёнларни бошқариш замонавий технологиялар туфайли имкон қадар қулай, тез ва шаффоф бўлади.
— Рақамлаштириш кўплаб соҳаларда аллақачон амалга оширилган: мобил илова орқали йўл ҳақини тўлаш, шифокор қабулига ёзилиш, ҳужжатларни топшириш ёки давлат хизматларини олиш мумкин. Янги шаҳарда бундай хизматлар ягона тизимга бирлаштирилади. Шаҳар хизматлари ахборот тизими асосида ишлайди: бу транспорт оқимини тартибга солиш, экологик кўрсаткичларни кузатиш, энергия сарфини кузатиш, коммунал, ижтимоий ва уй-жой инфратузилмасини оптималлаштириш имконини беради, — деди у.
Шунингдек, Ғабит Матаев Давлат раҳбари фармойишига кўра шаҳар ҳокимлиги ташкил этилгани, у ҳужжатлаштириш билан шуғулланаётганини айтди. Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, асосий инфратузилма, алоқа ва алоқа воситаларини тайёрлаш тахминан олти ой давом этади. “Ақлли хизматлар” ва ягона шаҳар иловасини жорий этиш яна 2-3 йил давом этади. Шаҳарнинг тўлақонли замонавий рақамли марказга айланиши учун эса камида 7 йил керак бўлади.
Бундан ташқари, эксперт криптовалюталардан фойдаланган ҳолда тўловларни шаҳар экотизимига интеграциялаш режалаштирилаётганини таъкидлади.
— Илгари бу имконсиз бўлиб туюларди, аммо ҳозир бу жуда мумкин. Асосийси, зарур қонунчилик нормаларини ишлаб чиқиш ва мослашиш учун вақт бериш, — деди у.
Алатау шаҳрида қандай ишлар қилинди?
2024 йил январ ойида Алмати вилояти Или туманидаги Жетиген қишлоғи вилоят аҳамиятига эга шаҳар тоифасига ўтказилди ва унга янги Алатау номи берилди. Президент тегишли Фармонни имзолаганига 1 йил 9 ой бўлди. Шу вақт ичида шаҳар инфратузилмасини, ижтимоий-иқтисодий базасини шакллантириш борасида салмоқли ишлар амалга оширилди.
Умумий майдони 6,8 минг гектар бўлган 13 та пункт аниқланган. Уларни ишлаб чиқиш бўйича батафсил режалаштириш лойиҳалари ишлаб чиқилиб, йирик муҳандислик иншоотлари, магистрал линиялар ва транспорт инфратузилмасини қуриш учун лойиҳа-смета ҳужжатлари тайёрланмоқда.
Хусусан, 120 дан ортиқ лойиҳа-смета ҳужжатлари ишлаб чиқилмоқда, шундан 102 таси йўл инфратузилмасига, қолгани сув, электр ва газ таъминоти тизимларига, шунингдек, ижтимоий ва маъмурий объектларга тегишли.
“Алатау” иқтисодий зонасини ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш мақсадида China Regional Development & Planning Institute консалтинг компанияси билан шартнома имзоланди. Шэньчжэннинг муваффақиятли тажрибасини Қозоғистон шароитларига мослаштириш бўйича ишлар олиб борилмоқда.
