Ақтўбеликлар ҳақиқатни яхши кўрадилар – Асхат Шаҳаров
AQTÖBE. Кazinform - Сув тошқинларидан жабр кўрган барча Ақтўбе аҳолиси 15 сентябргача янги уй-жойларга жойлашиши керак. Бузилган тўғонларни таъмирлаш эса ноябргача давом этади. Яроқсиз ҳолга келган йўлнинг 47 километри тикланмоқда. Понтон кўпригида қатнайдиган ойилликлар эса келгуси йилни кутишади. У ерда қурилиш бу йил якунланмайди. Ақтўбе вилояти ҳокими этиб тайинланган Асхат Шаҳаров бир йил ичида кўп қийинчиликларга дуч келди. Кazinform мухбири билан суҳбатда у ўз фикрлари билан ўртоқлашди.
— Бундан роппа-роса бир йил аввал Президент мамлакатимизнинг йирик ва саноат вилоятларидан бири бўлган Ақтўбега ҳоким этиб тайинлаган эди. Айтинг-чи, ҳокимият тепасида бўлиш, вилоятга раҳбарлик қилиш қандай экан?
– Биринчидан, катта ишонч ва катта масъулият. Тўғри айтдингиз, бу катта вилоят, саноат ҳудуди. Бизни кўп нарса кутмоқда. Чунки республика даражасидаги кўрсаткичлар, кўплаб кўрсаткичлар вилоятимизга боғлиқ. Бу - масъулият. Албатта, бу лавозимда бўлиш катта шарафдир. Мақсадим ишончни оқлаш, бу ҳудуднинг салоҳиятини оширишдир.
Ақтўбелик – яхши шаклланган эл. Уларнинг ўзига хос менталитети бор, доимо ҳақиқатни севади, талабчан. Эртага эмас, бугунга қараб яшашни хоҳлайди. Биз бунга муносиб бўлишга ҳаракат қиламиз. Талаб бўлгандан сўнг, ўзимдан бошлаб, тажриба ва билим оламиз, янги имкониятлар очамиз. Агар у ўз вақтида бажарилмаса, сабрли бўлишга чақирамиз. Баъзан ташкилот молиявий ва қонуний талаблар билан тўсқинлик қилади. Бундай ҳолда, фикр-мулоҳазаларни билдириш ва вазият қандайлигини айтиб бериш бизнинг вазифамиздир. Келинг, бирга ишлайлик. Кўп жойларга бориб, одамлар билан учрашганимда, бирга ишлашимиз керак, дейман. Ўйлайманки, олдинда ҳали самарали ишлар бор. Бизнинг режаларимиз мавжуд.
– Жорий йилнинг ўтган даврида вилоятда кўплаб воқеалар бўлди. Қишда қор бўрони тартибсизликни келтириб чиқарди, баҳорда тошқинлар боши берк кўчага олиб келди...
- Йил осон бўлмади. Бироқ, йил ҳали тугамади. Кўп қийинчиликларни кўрдик. Қишда магистралимиз ёпилди, 6 мингдан ортиқ техника ва минглаб одамлар йўлда қолди. Ўша пайтда давлат идоралари, қутқарувчилар, кўнгиллилар кўп ишларни қилишган. Умуман ҳудудда икки марта фавқулодда ҳолат эълон қилинди. Қишда ва сув тошқинлари пайтида. Сув сатҳи кўтарилиб, туманлар ва шаҳардаги уйлар зарар кўрди. Умуман олганда, 4000 дан ортиқ уй зарар кўрган. 3087 та уйни реконструкция қилиш учун компенсация берилди. 1020 та уй эса яроқсиз ҳолга келган. Комиссия қароридан кейин янги уй сотиб олиш ёки қурилиш-монтаж ишларини олиб бориш керак эди. Ҳозир қурилиш-монтаж ишлари 90-95 фоизга бажарилган. Ободонлаштириш, инфратузилма, йўллар ҳам қурилмоқда. Молиялаштириш республика ва вилоят бюджетларидан ажратилди. Ишлар давом этмоқда.
- Сув тошқинлари пайтида энг кўп зарар кўрган ҳудудлар - Ирғиз ва Ойил. Айтиш мумкинки, иккала туманда ҳам бир бутун қишлоқ қолмади. Икки қишлоқда қурилиш ишлари қандай кетмоқда? Куз келди, одамлар қачон янги уйларига жойлашадилар?
- Ирғиз туманидаги Нура қишлоғи сув остида қолди. Халқ билан маслаҳатлашиб, бир қарорга келдик. Бу иш кеч бошланди. Нега? Чунки 12 та давлат органидан розилик олишимиз керак эди. Бу ерда қурилиш ишлари июнь ойида бошланган. Айни пайтда 63 та уй, поликлиника, янги мактаб қурилмоқда. Сув, газ, ёруғлик, йўл муаммолари ҳал бўлади. Одамлар бундан хабардор. Айни пайтда Ойил туманидаги Екпетал қишлоғи бутунлай кўчиб ўтди. Ойил туманида 310 та уй шикастланган. Улардан 135 таси сотиб олинди. Қолган уйларни қуришга қарор қилинди. Айни пайтда туманда 70 та уй-жой фойдаланишга топширилган. Қолганларини 15 сентябргача топширамиз.
- Ақтўбе учун энг долзарб муаммо - бу йўл. Йўлни баҳорда сув ювиб кетган, бир қанча туман ва қишлоқлар билан алоқа узилган. Қанча маблағ сарфланиши керак? Қачон тикланади?
– Алоқа жуда муҳим эҳтиёж, жумладан, йўл. Алоқа бўлмаса, озиқ-овқат ва дори-дармонларни етказиб бериш қийин. Аммо шунга қарамай, биз буни тўлиқ бажардик. Статистик маълумотларга кўра, йўлларни ювиш ва ҳаракатланишнинг тўхташи билан боғлиқ 51 та факт қайд этилган. Кейинчалик лойиҳалаш компаниялари ўз ишларини бажаришди. 47 километр йўлни таъмирлашни бошладик. Улар орасида 23 та кўприк бор. Ҳукумат захирасидан 10 миллиард, маҳаллий бюджетдан 6 миллиард тенге ажратилиб, 50 фоиз иш бажарилди. Уни ноябргача якунлашни режалаштирганмиз.
- Ойил кўприги фойдаланишга топшириладими?
- Лойиҳани тўлиқ якунлай олмаймиз. Ёнида алоқа учун йўл қурилган. Кўприкни таъмирлаётган пудратчи тажрибали атираулик компания. Шартнома тузилди, зарур материаллар харид қилинмоқда.
– Вилоятда ҳали ҳам қайиқда борди-келди қиладиган қишлоқ аҳолиси бор. Ирғиз тумани, Жайсанбай қишлоғи. Бу ерда алоқаларни тиклаш учун нима қилинади?
– Махсус комиссия тузилиб, мутахассислар қарор қабул қилади. Биз ташкил қиламиз ва молиявий ёрдам берамиз. Бу қишлоқ менинг шахсий назоратим остида. Бу ерда 700 нафар аҳоли истиқомат қилади. Биласизми, у оролга айланган. Икки томондан сув ўтди. Ҳозирда кўприк қуришнинг иложи йўқ. Биз бир неча марта уриндик, лекин натижа бермади. Сув оқими ҳали ҳам мавжуд. Агар сув оқими секинлашса, мутахассислар бир-икки жойни қайта текширадилар. Биз керакли анжомларни тайёрладик. Иложи борича тезроқ қурилишни амалга оширамиз. Аҳоли учун ёқилғи, ем-хашак масаласи менинг шахсий назоратимда. Одамлар қўллаб-қувватланади.
– Тошқин пайтида нафақат оддий аҳоли, балки тадбиркорлар ҳам жабр кўрди. Улар қанчачага тушди, маблағ ажратилдими? Қайси турдаги бизнес кўпроқ зарар кўрди?
– Президент барчага ёрдам беришни топширди. Шу жумладан - тадбиркорларга. Вилоятимизда 63 та объект шикастланган. Уларнинг 41 тасига республика бюджетидан 1,5 миллиард тенге ажратилди. Лекин комиссия хулосасидан кейин берилади. Ҳозирда 410 миллион тенге пул ўтказилган ва йўқотишлар қопланган. Ҳеч ким четда қолмайди.
– Яна бир савол фермерлар билан боғлиқ. Улар қишлоқ ва у ердаги уй-жой харажатларини ҳамон қоплай олмаяпти. Нима халақит берамоқда?
– Мамлакатимизда 106 та қишлоқ хўжалиги иншооти шикастланган. Тасдиқланган қоидага кўра, биз бюджетдан тўлай олмаймиз. Шунинг учун бюджетдан ташқари жамғарма ҳисобидан қопланади. Ҳозирда уй-жой қурилиши ниҳоясига етказилмоқда. Уни якунлаш учун маблағ ажратдик. Энди туман комиссияси қарорига кўра фермер хўжаликларининг зарари қопланади. Фақат кўпгина фермер хўжаликларида бир қанча ҳужжатлар бор ёки умуман ҳужжат йўқ. Қишлоқдаги 165 та объект, жумладан омборлар ёки уйлар зарар кўрган.
- Ушбу бахтсиз ҳодисадан қандай сабоқ олдингиз? Сел содир бўлган ва маҳаллий даражада фавқулодда ҳолат эълон қилинган 6 та туман ва Ақтўбе шаҳрида тўғонлар қуриляптими?
– Жами 22 та тўғон ва сув омборлари вазирлик томонидан тасдиқланган. Бундан ташқари, кўп сувни ушлаб туролмагани учун бузилган 15 та тўғон бор. Вилоят бюджетидан 1,9 миллиард, республика бюджетидан 2,8 миллиард тенге ажратилди. Бу ишлар жадал давом этмоқда. Бу соҳани масъул ўринбосарим кузатади ва назорат қилади. Иш ноябрь ойида якунланади.
- Сув омборлари ҳақида гапирадиган бўлсак...
– Бизнинг ва республика баланс объектлари, Қарғали, Ақтўбе, Сазди сув ҳавзалари вазирлик даражасида таъмирланади. Йил охиригача якунлаш режалаштирилган.
– Йўл ҳудудига қайтадиган бўлсак, ҳозир мамлакатимиздаги энг хавфли ҳудуд, ҳатто ўлим ҳолатлари тез-тез қайд этиладиган йўналиш ҳам Самара-Чимкент автомобиль йўлининг Ақтўбе-Хромтау-Қарабутақ қисмидир. Ушбу йўл қурилиши бошланди. Уни қунт билан тугатиб, фойдаланишга топширишнинг иложи борми? Қурилиш қачон якунланади?
— Республика йўллари назорат остида эканини биласиз. Президент ўз Мурожаатида Қандиағашнинг йўлини тилга олди. Йил охиригача якунланади. Икки полосали айланма йўл фойдаланишга топширилди. Ҳозир мураккаб бўлган нарса - Хромтау-Улғайсин йўналишидаги Қарабутақ йўлидир. Йўлнинг 262 километри 4 полосали биринчи тоифали йўл бўлади. Вазирлик томонидан лойиҳа-смета ҳужжати тайёрланди. Гарчи “ҚазАвтоЙўл” АЖ назоратида бўлса-да, бу ишлар бевосита ўз назоратимда, икир-чикиригача кузатиб бораман. 7 та участканинг бир қисмига маблағ ажратилиб, пудратчи томонидан ишга киришилди. Қолган 6 та объектдан бири бўйича эксперт ҳужжати тайёрланди. Бу йил тендер ўтказилади. Қолганлари эса келгуси йил ҳал қилинади. Бу кунига 3 мингта, ҳозирда 15-16 мингта автомобиль ўтадиган йўл. Йўл-транспорт ҳодисаларининг олдини олиш мақсадида ички ишлар бўлими махсус ходимлари ва 50-100 та юк машинасини кетма-кет кузатиб боришмоқда. Бошқа танловимиз йўқ. 4 полосали йўл топширилгунга қадар шу тарзда кузатилиши ва сақланиши керак. Вазирлик томонидан жорий йилда 3 миллиард тенгедан ортиқ маблағ ажратилди. Менимча, вазият нисбатан яхшиланмоқда. Лекин 2 та полосали бўлганида ҳайдовчилар кутиб туролмайди ва қарама-қарши йўлга чиқади. Шу билан бирга, йўл бўйлаб уяли алоқа муаммосини ҳал қилиш мақсадида операторлар томонидан станциялар ўрнатилиб, интернет тармоғи барпо этилмоқда. Келгуси йилда уни бутунлай ҳал қилишга ваъда берди.
— Сиз тайинланганингизда “туя гўштини еган қурилишлар” муаммосини ҳал қилиш топширилган эди. Уй-жой ва ижтимоий соҳа объектларининг кечиккан иши жонландими? Бунга қанча маблағ ажратилди?
– 17 та объектда қурилиш ишлари тўхтаб қолган. 2018 йилда қурилиши бошланган ижтимоий объектлар ҳам бор. Ўтган йили биз уларга ташриф буюрган эдик. Вазиятни ўз кўзимиз билан кўрдик. Натижада 17 та бинодан 10 таси тўлиқ қурилиб, фойдаланишга топширилди. Йил охиригача яна учтаси қуриб битказилади. Учтаси эса келгуси йили фойдаланишга топширилади. Яна бири юқумли касалликлар шифохонасидир. У керакми ёки йўқми деган савол мавжуд. Вазирлик билан маслаҳатлашгандан кейин қарор қабул қилинади.
- Иқтисодиётнинг аҳволи қандай? Қайси соҳа ривожланмоқда ва қайси соҳа орқада?
- Бизда 7 та кўрсаткич бор. Улардан бештасида кўрсаткич яхши, 100% дан ошади. Кечикаётгани - бу уй қурилиши. Уй қурилиши одатда кузда якунланади. Шунинг учун йил охиригача режа бўйича бўлади. Еттинчи кўрсаткич - инвестициялар. Унинг ҳажми ҳар йили ортиб бормоқда. Агар триллион тенге бўлса, бу кўрсаткични сақлаб қолиш осон эмас. Ўтган йили ва ундан олдин бошланган лойиҳалар бор. Молиялаштириш масаласи турли даражаларда. Президент топшириғи доирасида прокуратура билан биргаликда “Яшил даҳлиз” лойиҳасини амалга ошириш бошланди. Икки томондан ёрдам бериб, маъмурий тўсиқларни бартараф этишга киришдик. Йил охиригача натижа бериб, 100 фоизга етказишни режалаштирганмиз. Ҳудуднинг салоҳияти жуда каттадир. Шунинг учун хориж компаниялари келиб ўз фикрларини билдирмоқда. Эркин иқтисодий зонани ривожлантириш режаси бўйича тўртинчи мультимодал аэропортни қуриш вазифаси доирасида 800 гектар ер ажратилди. Масалан, “Қазпочта” АЖ билан келишувга эришилди ва логистика маркази қурилиши бошланади. Марказ Туркия компанияси томонидан қурилади. Бу тараққиётга туртки бўлади, деб ўйлаймиз.
— Президент кечаги Мурожаатида “кўрпага қараб оёқ узатиш” зарурлигини эслатди. У бюджет харажатларини қаттиқ назорат қилишни буюрди. Ғазна маблағларини исроф қилмаслик учун камайтириш мумкин бўлган ортиқча жиҳатлар борми?
– Президент харажатларни устувор йўналишда амалга ошириш, бюджет интизоми бюджетнинг барча бўғинларида бўлиши зарурлигини таъкидлади. Шунинг учун биз бунга эътибор берамиз. Президент ўтган йили ҳам айтган эди. Шу муносабат билан биз имидж ва бошқа маданий тадбирларни қисқартирдик. Натижада 370 миллион тенге тежаб қолдик.
– Президент ташаббуси билан “Тоза Қозоғистон” акцияси амалга оширилмоқда. Бу акция давомида Президент телерадиокомпанияси зиммасига олган “Таза қала”(тоза шаҳар) телелойиҳасининг суратга олиш гуруҳи Ақтўбега келганида мутахассислар томонидан берилган максимал 30 баллдан нечтасини олиши мумкин?
— Ҳар бир қишлоқ ва шаҳар, аввало, тоза бўлиши керак. Бизнинг асосий вазифамиз маданиятни яратишдир. Ҳар бир ҳудуднинг ўз эгаси бор. Маъмурият, агар хусусий бўлса - одамлар, тадбиркорлик объектлари ҳудуди, кўп қаватли уйлар атрофи учун жавобгардир. Яхшиямки, акцияда 320 минг киши қатнашди. Бир нечта ҳудудлар қамраб олинган. Сув омбори, дарё, далалар бор. Бу нафақат акция доирасида, балки мунтазам равишда амалга оширилаётган кенг кўламли ишдир. Бюджетдан маълум маблағ ажратилди, махсус техника харид қилинди. Истироҳат боғлари ва пиёдалар йўлакларини таъмирлаш учун техникалар лизингга берилди. Сентябрь ойида етказиб берилади. Лойиҳа учун максимал балл олишга ҳаракат қиламиз.
- Ўтган галги интервьюнгизда футбол ватани Ақтўбеда стадион қурилади, деган эдингиз. Ер ажратилдими? Қурилишни ким амалга оширади? У қачон бошланади?
- Стадион қуриш осон иш эмас. Кўп маблағ керак. УEФА талабларини ҳам ҳисобга олиш лозим. Ҳужжатларни тайёрлаш ва розилик олиш деярли бир йил давом этди. Президент футболга катта аҳамият беради. У ҳам терма жамоага мухлислик қилади ва ўйинларга боради. Футболни ривожлантириш борасида катта ишлар қилинмоқда. Биз ҳар бир ҳудудда инфратузилмани ўз зиммамизга олдик. Яқинда футбол академияси очилди. Танлов ўтказиб, иқтидорли болаларни у ерга 6 ёшдан жўнатамиз. Мухлисларимизга келсак, улар фаол. Стадион сиғими 13 минг киши бўлса-да, чипталар кам. Демак, Ақтўбе катта стадионга лойиқ. Аввалига 30 минг дейишди. Лекин 35 000 ўринли стадион қурилади. Кенг миқёсдаги ўйинларни ўтказиш имконияти мавжуд. УEФА билан шартнома имзоланган, федерация ҳам уни қўллаб-қувватламоқда. Қурилиш давлат-хусусий шериклик асосида амалга оширилмоқда. Эскиз бор, асосий ҳужжатлар тайёр. Қурилиш-монтаж ишларини олиб борувчи компанияни аниқлаб, келгуси йилдан бошлаймиз. Бизда тажрибали компания йўқ, шунинг учун у хорижий давлатдан бўлади. Технологияга кўра, 1 йил 8 ойда тугаши керак. Биз уни 2026 йилда якунлашни режалаштирганмиз.
— Гап бир йиллик хизматингиз ҳақида кетяпти. Режадаги қайси ишлар бажарилмай қолди?
- Йил тугамади. Таваккаллар бор, йўқ эмас. 60 дан ортиқ янги лойиҳалар ишга туширилди. Унинг олдида ўзгарувчан лойиҳалар ҳам бор. Ҳаммаси ноябрь ойида маълум бўлади. Аммо тўхтаб қолган лойиҳа йўқ.
- Охирги ўқиган мотивацион китобингиз?
- Китоблар кўп. Интернетни очсак ҳам мотивацион нарсалар бор. Аммо аждодларимизнинг сўзлари бизни ўйлантиради. Ҳаммаси олдин айтилган. Сўнгги пайтларда Машҳур Жусип Кўпеевнинг асарларини ўқиб юрибман.
- Ҳозир спорт билан шуғулланяпсизми?
- Менга спорт керак. Тизимли равишда шуғулланишнинг ҳеч қандай иложи йўқ. Аммо баъзан югураман ва сузаман. Баъзида ўзим ўзлаштирган курашга, татамига чиқаман. Бу юрак ва соғлиқ учун ҳам керак. Бўш вақт кўп эмас. Аммо соғлиқ зарур. Ҳар қандай вақтда катта, масъулиятли қарорлар қабул қилиш учун биз соғлом бўлишимиз даркор.
Суҳбатдош: Алтинай Сағиндиқова
