АҚШ Ой вақтини ҳисоблаш тизимини жорий қилмоқчи
ASTANA. Kazinform - Оқ уй NASAга Ойда вақтни ҳисоблаш учун ягона стандарт: мувофиқлаштирилган ой вақти (LTC) яратишни буюрди. Бу Ердаги каби вақт минтақаси тизими эмас, балки Ой учун вақтни ҳисобга олишнинг ўзига хос тизими бўлади, дея хабар беради Кazinform агентлиги BBCга таяниб.
Гап шундаки, Ойда тортишиш кучи Ерникига қараганда пастроқ ва вақт у ерда тезроқ, Ердан кунига 58,7 микросекунд олдинда. Яъни, бир сониялик фарқ 46-47 йил давомида тўпланади.
Бир қарашда, бу кўп эмас, лекин космик парвозларни синхронлаштириш учун ҳатто бундай фарқ ҳам сезиларли бўлиши мумкин.
- Бизнинг коинотимиздаги тортишишнинг асосий назарияси муҳим оқибатларга олиб келади: вақт коинотнинг турли жойларида турлича оқади, - деб тушунтирди Шотландия қироллиги астраноми, профессор Кэтрин Хейманс. — Ойда тортиш кучи бироз заифроқ, у ерда соатлар бошқача ишлайди.
Ерда вақт бутун сайёрада жойлашган юзлаб атом соатлари билан ўлчанади, улар атомларнинг ўзгарувчан энергия ҳолатини аниқлайди ва наносекундлик аниқлик билан вақтни қайд этади.
Агар бу атом соатлари Ойга жойлаштирилса, ярим асрдан кейин улар Ердаги соатлардан бир сония тезроқ бўлар эди.
- Ойдаги атом соатлари Ердаги соатлардан фарқли тезликда ишлайди, - деб тасдиқлади NASA космик алоқа ва навигация хизмати раҳбари Кевин Коггинс. - Шунинг учун, бошқа космик жисмга, масалан, Ойга ёки Марсга учганингизда, унинг ўзига хос маълумотномаси бўлиши мантиқан тўғридир.
NASA Ой вақтини жорий қилмоқчи бўлган ягона ташкилот эмас. Европа космик агентлиги ҳам ўз вақтини ҳисоблаш тизимини ишлаб чиқмоқда.
Шундай қилиб, ҳали ҳам янги вақтни келишиб олиш ва ҳозирда Халқаро вазн ва ўлчовлар бюроси томонидан бажариладиган мувофиқлаштирувчи ташкилотни яратиш керак.
Масалан, станция паст орбитада жойлашгани учун ҳозирда ХКС умумий розилик асосида мувофиқлаштирилган универсал вақтдан (UTC) фойдаланмоқда.
Келишувни талаб қиладиган яна бир масала - янги вақт ҳисоб-китоби қайси нуқтада жорий этилиши ва у қанчалик узоққа чўзилиши керак.
АҚШ 2026 йилга бориб, Ойга режалаштирилган бошқариладиган миссия вақтида CLTни жорий қилишни хоҳлайди.
«Артемида-3» миссияси 1972 йилда «Аполлон-17» миссиясидан кейин Ой юзасига биринчи қўнишни ваъда қилмоқда. Космонавтлар гуруҳини Ойнинг жанубий қутбига қўндириш режалаштирилмоқда, у ерда қуёш нури ҳеч қачон кирмайдиган кратерларда музлаган сувнинг катта захиралари борлиги тахмин қилинмоқда.
Ушбу миссиянинг муваффақияти наносекундгача жуда аниқ режалаштиришни талаб қилади, чунки ҳар қандай оғиш космик кемани нотўғри орбитага юбориши мумкин.
Бундан ташқари, «Артемида-3» Ойга режалаштирилган кўплаб давлат ва хусусий миссиялардан биридир. Агар ушбу экспедициялар ўртасида вақтни тўғри мувофиқлаштириш бўлмаса, бу маълумотларни жўнатиш ва космик кемалар, сунъий йўлдошлар ва Ер ўртасидаги алоқани сақлашда жиддий муаммоларга олиб келиши мумкин.
