Агросаноат масаласи, малакали кадрлар етишмаслиги, Баянаулда туризмни ривожлантириш
PAVLODAR. Kazinform – Павлодар - Қозоғистоннинг йирик саноат марказларидан биридир. Сўнгги йилларда ҳаётнинг кўплаб соҳаларида амалга оширишга қаратилган лойиҳалар мавжуд. Вилоят раҳбари Асайин Байханов билан вилоятда суғориладиган ерлар ва агросаноат, давлат аппарати, туризм ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш масалалари ҳақида суҳбатлашдик.
- Асайин Қуандиқули, Ертис (Иртиш)-Баян ҳудуди тизгинини ўз қўлингизга олганингизга озми-кўпми 1 йилу 3 ой ўтди. Павлодар вилояти ўтган йилни иқтисодиётда қандай ижобий ўзгаришлар билан якунлади?
– Йил якунларига кўра вилоят иқтисодиётида ижобий динамик кўрсаткичларга эришилди. Павлодар вилояти қайта ишлаш тармоғи ҳажми бўйича республикада кучли тўртликка кирди, ишлаб чиқарилган умумий қиймати 3,1 триллион тенгени ташкил этди. Қолаверса, вилоят бир неча йил кетма-кет транспорт соҳасида етакчилик қилмоқда. Ўтган йили иқтисодиётимизга 965 миллиард тенгедан ортиқ сармоя киритилди. Бу - ўтган йилга нисбатан 26 фоизга кўпдир.
Аниқроғи, барқарор иқтисодий ўсишни таъминлаш ва аҳолининг сифатли турмуш даражасини сақлашга қаратилган барча мажбуриятлар бажарилди.
- Сўнгги пайтларда ҳудудимизда иқтисодий сиёсат оғир саноатга эмас, балки қишлоқ хўжалигига қараб кетаётгандек кўринмоқда. Нега бундай эҳтиёж пайдо бўлди?
– Президентимиз Қасим-Жомарт Тоқаев фермерларнинг салоҳиятини ошириш, озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашга алоҳида эътибор қаратмоқда. Шу боис, Павлодар вилояти бу йўлда оғишмаслиги керак, деб ҳисоблайман.
Вилоят иқтисодиётининг 6 фоизга яқини агросаноат мажмуасига тўғри келади. Қишлоқ хўжалигини қўллаб-қувватлашга 95 миллиард тенге, жумладан, 40 миллиард тенге субсидиялар, қолгани вилоятнинг 1,5 минг фермерига имтиёзли кредитлар беришга йўналтирилди. Ўтган йилнинг ўзидаёқ бу соҳада 25 дан ортиқ лойиҳа амалга оширилиб, мингдан ортиқ янги иш ўрни яратиш имконини берди. Натижада вилоят қишлоқ хўжалигига йўналтирилган инвестициялар ҳажмини 153 миллиард тенгега етказишга муваффақ бўлдик.
Бироқ бу вилоят иқтисодиётида оғир саноат ва саноатлаштириш суръатлари пасаяди, дегани эмас. Умумий қиймати 2,1 триллион тенге бўлган 127 та йирик минтақавий лойиҳадан иборат пул жамғармаси яратилмоқда. Бу лойиҳалар 10 мингдан ортиқ янги иш ўрни яратиш имконини беради.
- Яқинда лиманли суғоришни ривожлантириш учун Ҳукуматдан пул сўрашингизни айтдингиз. Бу қанчалик муҳим?
– Давлатимиз раҳбари сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш масаласига алоҳида эътибор қаратмоқда. Суғориладиган ерлар тармоғини кенгайтириш масаласи вилоятимиз учун жуда муҳим ва долзарбдир. Бизнинг вазифамиз иқлим шароитини ҳисобга олган ҳолда қишлоқ хўжалигининг табиат ҳодисаларига боғлиқлигини камайтиришдан иборат. Шу мақсадда суғориладиган майдонларни кўпайтириш устида ишлаяпмиз.
Сув ресурслари вазирлиги билан биргаликда 2024-2030 йилларга мўлжалланган Павлодар вилоятининг ирригация тизимларини босқичма-босқич тиклаш бўйича комплекс режа ишлаб чиқдик. 6 йил ичида вилоятдаги барча лиманли суғориш тизимларини янгилашни режалаштирганмиз. Жорий йилда Баянаул туманидаги 6,7 минг гектар майдондаги дарё бўйидаги ирригация тизимини янгилашни бошлаймиз. Агар биз ушбу лойиҳани амалга оширсак, қор кўп ёғадиган йилларда ёзда сув тошқинларининг олдини олган бўлардик. Шу боис тумандаги 8 та қишлоқ ва аҳоли яшаш пунктини сув босиши хавфини бартараф этиш имконини беради. Бошқа томондан, эриган қор сувини ўтлоқларни суғоришга йўналтириш орқали ва чорва озуқаси ҳосилини 4-5 баробарга ошириш имконига эга бўламиз.
Шунингдек, Май туманида 14,6 минг гектар майдонни эгаллаган Қолибай лиманли суғориш тизимини янгилаш лойиҳаси ишлаб чиқилмоқда. Лойиҳа амалга оширилса, қишда 50 мингга яқин қорамол сифатли ўт билан таъминланади.
– Вилоятда озиқ-овқат камарини шакллантириш борасида қандай ишлар амалга оширилмоқда?
– Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари шаҳар аҳолисига ҳамёнбоп нархда сотилмоқда. “Даладан - дўконгача” тамойилини кенгроқ тарқатмоқдамиз. Масалан, ўтган йили туман ва шаҳарларда 600 дан ортиқ қишлоқ хўжалиги ярмаркалари ташкил этилиб, уларда 3 миллиард 400 миллион тенгелик озиқ-овқат маҳсулотлари сотилди. Павлодар шаҳрида «Jailau» деҳқон бозори фаолият юритмоқда. У ерда сотилаётган озиқ-овқат маҳсулотлари маҳаллий ишлаб чиқарувчилардан тўғридан-тўғри етказиб берилаётгани боис бозор нархидан 15-20 фоиз арзон. Жорий йилда Экибастуз ва Ақсу шаҳарларида ана шундай бозорлар қурилишини бошлаш режалаштирилган.
Вилоят барқарорлаштириш жамғармасига умумий қиймати 2,7 миллиард тенге бўлган 14,6 минг тонна маҳсулот харид қилинди. Вилоятда умумий сиғими 499,6 минг тонна бўлган 150 сабзавот сақлаш омбори мавжуд. Жорий йилда 8 минг тонналик сабзавот омбори қуриш режалаштирилган. Сут чорвачилигини ривожлантириш учун 8 та товар-сут фермаси қуриш учун 10 миллиард тенге маблағ ажратилди. Бу сут ишлаб чиқариш ҳажмини 39,9 минг тоннага, қорамоллар сонини 6,4 минг бошга ошириш имконини беради.
– Деҳқонлар келгусида экиш кампаниясида уруғлик билан боғлиқ масалалар юзага келиши мумкинлигидан хавотирда. Бу масала қандай ҳал этилади? Умуман, келгуси экиш мавсумида қандай режалар бор?
– Баҳорги дала ишлари учун зарур бўлган чигит миқдори қарийб 147,4 минг тоннани, донли бошоқли уруғлар етишмаслиги – 25,2 минг тонна ёки 26% ни ташкил этади. Вилоятда 8 та сертификатланган уруғлик хўжалиги мавжуд бўлиб, шундан 7 та фермер хўжалигида 12,8 минг тонна уруғлик чигит сотилмоқда. Бугунги кунда “Озиқ-овқат корпорацияси” МК” акциядорлик жамияти бошоқли дон ва дон экинлари уруғини харид қилиш учун тижорат кредити ажратмоқчи. Жорий йилда вилоятда экин майдонлари 1 миллион 657,6 минг гектарни ташкил этиши тахмин қилинмоқда. Ғалла, мойли ва ем-хашак экинлари майдонларини кенгайтириш ҳисобига ўтган йилга нисбатан 8,1 минг гектарга кўп. Умумий уруғчилик масаласи мамлакатимиз Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва бизнинг доимий назоратимизда.
- Олис қишлоқларга тез-тез ташриф буюрасиз. Қишлоқ аҳолисининг ҳаёти ҳақида қандай фикрдасиз?
- Вилоят ҳокими лавозимига тайинланганимданоқ вилоятнинг чекка ҳудудларида жойлашган деярли барча қишлоқларда бўлдим. Мен ҳар ҳафта фуқароларни шахсан қабул қиламан. Одамларни қийнаётган саволлар кўп. Уларнинг барчасини санаб ўтишнинг иложи йўқ.
Қишлоқларни ободонлаштиришга алоҳида эътибор қаратмоқдамиз. 2019-2023 йилларда “Овул – мамлакат бешиги” лойиҳаси доирасида 88 та қишлоқ ободонлаштирилди. Ўтган йили 74 та инфратузилма лойиҳаси амалга оширилиб, 16 минг 400 нафар қишлоқ аҳолисининг турмуш даражаси яхшиланди. Қолган 103 та қишлоқни 2024-2027 йилларда қамраб олишни режалаштирганмиз. Улар орасида жорий йилда 54 та лойиҳани (8,9 млрд. тенге ажратилган) амалга оширамиз. Буларнинг барчаси қишлоқ аҳолисининг турмуш фаровонлигини оширишга қаратилган.
– Вилоят аҳолиси даромадини ошириш борасида қандай ишлар амалга оширилмоқда?
– Ўтган йил якунларига кўра, вилоятдаги 60 та корхонада 57 минг нафардан ортиқ ишчи-хизматчининг иш ҳақи оширилди. Вилоятда иш ҳақининг ўсиши ўртача 21 фоизга етди. Аҳолининг реал пул даромадлари камида 5 фоизга ошди. Статистик маълумотларга кўра, ўтган йили 30,6 мингта янги иш ўрни яратилган бўлиб, уларнинг 22,7 мингдан ортиғи доимий иш ўринларидир.
– Охирги савол ҳудуддаги туризм соҳасига тегишли. Баянаулда туризм салоҳиятини янада ривожлантириш учун қандай ишлар амалга оширилади?
– Баянаул курорт ҳудудида бир вақтнинг ўзида 5 минг кишини қабул қила оладиган 54 сайёҳлик объекти мавжуд. Тоғли ҳудудда 13 та асосий туристик йўналиш ва 68 та диққатга сазовор жойлар мавжуд. Ўтган йили “Жасибай” дам олиш масканига 120 мингга яқин киши ташриф буюрди.
Туризм соҳасини ривожлантириш ҳудудий дастури 2028 йилгача тасдиқланди. Унда 8,5 миллиард тенгелик 17 та инвестиция лойиҳаси ва 12,3 миллиард тенгелик 7 та инфратузилма лойиҳасини амалга ошириш бўйича чора-тадбирлар белгиланган. Баянаул шаҳрида туризм салоҳиятини янада ривожлантириш бўйича Павлодар вилояти ҳокимлиги ва ERG компанияси ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик тўғрисидаги меморандум доирасида 3 та лойиҳанинг смета ҳужжатлари ишлаб чиқилди. Улар – Баянаул қишлоғидаги Улуғ Ватан уруши қаҳрамонларига бағишланган стелла бўйлаб пиёдалар майдонини ободонлаштириш, Сабиндикўл кўли қирғоғи ва пляжини ободонлаштириш, сайёҳлар учун музей жойлашган марказ барпо этишдир. Бундан ташқари, туманда жисмоний тарбия маркази очиш режалаштирилган. Келгусида туман марказида тоғ-чанғи йўлакчаси, курорт, ётоқхонага эга йирик замонавий ёқилғи қуйиш шохобчаси қуриш ҳам режалаштирилган.
