АЭС қурилиши - референдумда ҳал қилинадиган масала: Атирауда жамоатчилик муҳокамаси бўлиб ўтди
ATYRAU. Кazinform - АЭС қурилиши жамиятда тез-тез муҳокама қилинадиган масалалардан биридир. Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев бу масала референдум орқали ҳал қилинишини айтди. Бугун Атирауда атом электр станцияси қурилиши лойиҳаси бўйича ўтказилган жамоатчилик муҳокамасида ижроия органи, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва сиёсий партиялар вакиллари, энергетика соҳаси мутахассислари, экологлар, шунингдек, маҳаллий аҳоли ва блогерлар иштирок этди. Йиғилишда Энергетика вазирлиги, “Қозоғистон Атом электр станциялари” МЧЖ, Миллий ядро маркази ва Ядро физикаси институти вакиллари атом электр станцияларини қуриш билан боғлиқ замонавий технологиялар, Қозоғистоннинг тинч ядровий ривожланиш тажрибаси, маҳаллий институтларнинг ушбу соҳадаги долзарб илмий тадқиқотлари ва концепциялари билан таништирдилар.
Дунёда нечта АЭС мавжуд?
Энергетика вазирлигининг Атом энергияси ва саноат департаменти директори ўринбосари Гулмира Мурсалованинг айтишича, ҳар йили электр энергияси истеъмоли 3 фоизга ошади. Атом энергияси бўйича халқаро агентлик маълумотларига кўра, 2050 йилга бориб, барча мамлакатлар атом электр станцияларида ишлаб чиқариладиган электр энергияси икки баробарга ошиб, 792 ГВтга етиши кутилмоқда.
“Ҳозир дунё мамлакатларида 416 та реактор мавжуд. Ушбу реакторларнинг умумий қуввати 347 641 МВтни ташкил қилади. Дунёнинг бир қанча мамлакатларида 61637 МВт қувватга эга 59 та реактор қурилмоқда. Масалан, Хитойда - 25 та, Ҳиндистонда - 7 та, Туркия ва Миср, Россияда - 4 та, Буюк Британия ва Корея, Япония, Украина ва Бангладешда 2 та реактор қурилмоқда. Франция ва Словакия, Бразилия ва Аргентина, Эрон реакторлар қуришни бошлади”, – дейди Гулмира Мурсалова.
Дунёдаги энг кўп АЭС АҚШда қурилган. Ҳозирда бу мамлакатда 94 та реактор ишламоқда. Хитой ва Францияда - 56 та, Россияда - 36 та, Жанубий Кореяда - 26 та, Ҳиндистонда - 20 та, Канадада - 19 та, Украинада - 15 та, Японияда 12 та реактордан қувват ишлаб чиқарилади. Японияда – 21, Ҳиндистонда – 4 та реактор вақтинча тўхтатилган.
АЭСнинг самарадорлиги қандай?
Атирау жамоатчилиги АЭСнинг атроф-муҳитга таъсири ва самарадорлигидан хавотирда. Шу билан бирга, “Қозоғистон атом электр станциялари” МЧЖ Атом энергетикаси бўлими етакчи муҳандиси Асуан Сиябеков агар АЭС қурилиши бошланса, у бир қанча мультипликатив эффектларга эга бўлади, бу эса мамлакат атом энергиясининг ривожланишига ҳисса қўшишини тушунтирди.
“Биринчи навбатда, ижтимоий нуқтаи назардан, қурилиш ишларига 8 минггача киши жалб этилади. АЭС фойдаланишга топширилса, 2 мингга яқин киши доимий иш билан таъминланади. Иккинчидан, бу ички иқтисодиёт ривожига ижобий таъсир кўрсатишига шубҳа йўқ. Бу борада, биринчи навбатда, мамлакатимизнинг сармоявий жозибадорлигини оширишга хизмат қилади. Зеро, бутун цикл давомида мамлакат бюджетига 2,5-3 миллиард доллар миқдоридаги солиқлар тушади. Учинчидан, техник нуқтаи назардан ўз ёқилғи базаси имкониятларидан комплекс фойдаланиш режалаштирилган. АЭС ишга туширилса, истеъмолчиларни 60 йилдан ортиқ ишончли энергия билан таъминлайди. Тўртинчидан, атроф-муҳитга иссиқхона газлари чиқиндиларини йилига 10 миллион тоннага камайтириш имконияти мавжуд”, – деди Асуан Сиябеков.
Бош муҳандиснинг айтишича, иссиқлик электр станцияларидан атроф-муҳитга чиқаётган ифлослантирувчи моддалар кам эмас. Масалан, 1 ГВт энергия ишлаб чиқариш учун иссиқлик электр станцияларидан ҳавога 7-120 минг тонна олтингугурт диоксиди, 2-20 минг тонна азот оксиди, 700-1500 тонна майда кул, 3-7 миллион тонна карбонат ангидрид, 300 минг тоннадан ортиқ кул чиқарилади. Ҳар йили ишлаб чиқарилган 400 тоннага яқин заҳарли металлар таркибида кадмий, қўрғошин ва симоб каби ифлослантирувчи моддалар мавжуд.
“Аммо АЭСдан 1 ГВт энергия ишлаб чиқариш жараёнида олтингугурт диоксиди, азот оксиди, майда кул, карбонат ангидрид, кул ва заҳарли металлар каби кимёвий ифлослантирувчи моддалар ҳавога чиқарилмайди. АЭС атроф-муҳит учун шундай самарадорликка эга”, - деди Асуан Сиябеков.
Х. Досмуҳамедов номидаги Атирау университети Каспий денгизи комплекси тадқиқот ва мониторинг лабораторияси раҳбари Махамбет Қудайбергенулининг сўзларига кўра, атом электр станцияларини қуришда халқаро тамойилларга амал қилиш зарур.
“Ҳозир халқаро молия институтлари кўмирга сармоя киритишдан бош тортмоқда. Чунки унинг келажаги йўқ. Баъзида қуёш нури ва шамол бор, баъзида эса йўқ. Шунинг учун қуёш ва шамолни келажакдаги мақсадларни ҳал қиладиган барқарор энергия манбаи деб бўлмайди. Атом энергетикаси бундан олдинда. Менимча, атом саноатини ривожлантириш керак. Агар АЭС янги талабларга жавоб берадиган технология билан жиҳозланса, буни мамнуният билан қабул қилиш мумкин”, — деди Махамбет Қудайбергенули.
Атирау шаҳар фахрийлар кенгаши раиси Кенес Қосибаевнинг фикрича, АЭС мамлакат иқтисодиётини ривожлантириш ва электр энергияси тақчиллигини бартараф этиш учун зарур.
“Мамлакатимизда кўплаб корхоналар, фермер хўжаликлари очилмоқда. Янги ҳудудлар ташкил этилди. Шу сабабли, электр энергиясига бўлган талаб ортади. Буларнинг барчасини ҳисобга олган ҳолда, келажакда энергия манбаларини яхшилаш муаммоси пайдо бўлади. Ҳозирги вақтда энергия манбаларига муҳтожмиз. Улар орасида асосий энергия манбаи атом электр станциясидир. Бунга ҳеч қандай шубҳа йўқ”, — деди маслаҳатчи К. Қосибаев.
Сув хавфсизлиги бўйича халқаро эксперт Серик Борановнинг фикрича, атом электр станциясини қуришда эътиборга олиш керак бўлган нарса бор.
“АЭС қурилиши учун Балқаш кўлига яқин ҳудуд танланган. Мамлакатимизда бундай кўллар унчалик кўп эмас. Атом электр станциясини қуриб, Балқаш кўлини йўқотиб олмаймизми? Ахир реакторни совутиш учун кўлдан катта миқдорда сув олинади. Сув орқага қайтарилса, у кўл ҳароратини оширади. Бу сувдаги ҳаётга таъсир қилиши мумкин. Умид қиламанки, бу масалалар инобатга олинади”, - дейди Серик Боранов.
Эслатиб ўтамиз, Давлат раҳбари АЭС бўйича референдум кузда ўтказилишини айтган эди. Ҳозир жамоатчилик бу масалани ҳар томонлама муҳокама қилмоқда. Қайд этиш жоизки, Қарағанди ва Ақтўбе шаҳарларида жамоатчилик муҳокамаси бўлиб ўтди.
