2032 йилда астероид Ер билан тўқнашиши мумкин
Олимлар тўқнашув эҳтимолини атиги 1,3% деб ҳисоблашмоқда. Бироқ ҳозирда астероид сайёра учун потенциал хавфли бўлган самовий жисмлар рўйхатида биринчи ўринда туради ва унинг Ерга таъсири ядровий бомба таъсирига тенг бўлиши мумкин.
Европа космик агентлиги (ЕКА) астероиднинг 2032 йил 22 декабрда Ер ёнидан хавфсиз ўтиб кетиши эҳтимоли 99 фоизга тенг эканлигини айтди. Бироқ, мумкин бўлган тўқнашувни "ҳали тўлиқ инкор этиб бўлмайди". Олимлар YR4 астероидининг шу куни Ер билан тўқнашиши эҳтимолини 1,3 фоизга баҳоламоқда.
"Хавотирланишга ҳеч қандай сабаб йўқ, — деди Буюк Британиядаги Қироллик астрономия жамиятидан доктор Роберт Масси. — Бундай тарихий воқеалар одатда ҳисоб-китоблар аниқланганда йўқолади. Биз ҳушёр бўлишимиз ва астрономларга ушбу таҳдидларни кузатиш учун зарур бўлган ресурсларни тақдим этишимиз керак, шунда биз имкон қадар тезроқ ҳаракат қилишимиз мумкин”.
2024 YR4 астероиди ўтган йилнинг 27 декабрида Чилидаги телескоп ёрдамида топилган эди. Унинг ўлчами 40 метрдан 90 метргача бўлиши тахмин қилинмоқда. Осмон жисмининг хавф даражасини ўлчайдиган Турин шкаласи бўйича янги астероид 10 баллдан 3 балл билан баҳоланган. Бу унинг Ер билан тўқнашиши эҳтимоли 1% ёки ундан кўпроқ эканлигини, “маҳаллий ҳалокат”га олиб келиши мумкинлигини англатади ва объект астрономлар эътиборига лойиқдир.
Турин шкаласи бўйича, тўқнашув унинг эҳтимоли 8, 9 ёки 10 даражага етгандагина муқаррар бўлади. Даража қанчалик баланд бўлса, унинг оқибатлари шунчалик жиддийроқ бўлади. Мисол учун, бундан 66 миллион йил олдин астероиднинг Ер билан тўқнашуви динозаврларнинг ўлимига олиб келди. Тўғри, 2024 YR4 дан фарқли ўлароқ, ўшанда сайёрага қулаган астероид 10 кмдан 15 км гача кенгликда эди.
Бироқ олимлар 2024 YR4 астероиди ядровий бомба кучига эга бўлиши мумкинлигини тахмин қилмоқда. Агар у аҳоли пунктига тушиб қолса, зарба сезиларли ҳалокатга олиб келиши мумкин.
Астероиднинг океанга ёки сайёрамизнинг олис қисмига урилиши эҳтимоли катта, бироқ у ҳозирда Ердан жуда узоқда.
Олимларнинг таъкидлашича, астероиднинг Ер билан тўқнашуви эҳтимоли паст бўлса, кейинги тадқиқотлар билан у нолга камаяди. Бу аллақачон 2004 йилда, Апофис астероидини ўрганиш пайтида содир бўлган. Дастлаб у Турин шкаласи бўйича 4 баллга баҳоланган, аммо тез орада 1, кейин эса 0 га туширилган.
Ҳозирча космик агентликлар эҳтиёт чораларини кўрмоқда: улар ҳаво объектининг ўлчами кенглиги 50 метрдан ошса ва унинг Ер билан тўқнашиш эҳтимоли 1 фоиздан ортиқ бўлса жорий этилади. Улар таҳдид яқиндан кузатилишини ва танқидий дақиқада зарарсизлантирилишини таъминлайди.
Биринчи босқичда БМТ томонидан маъқулланган иккита ташкилот ишга қўшилади: NASA раислигидаги Халқаро астероидлар ҳақида огоҳлантириш тармоғи (IAWN) ва Европа космик агентлиги раислигидаги космик миссияни режалаштириш бўйича маслаҳат гуруҳи (SMPAG).
IAWN астероид орбитасини аниқлаштириш учун қўшимча кузатишлар олиб боради. SMPAG таҳдидни бартараф этиш учун кейинги қадамларни белгилайди. Агар тўқнашув эҳтимоли 1% дан юқори бўлса, ташкилот турли хил жавоб вариантларини таклиф қилади. Улардан бири астероидни автоматик космик кема билан уриб, унинг траекториясини ўзгартириши мумкин.
2022 йилда NASA DART лойиҳалари доирасида астероид траекториясини ўзгартириш имкониятини муваффақиятли синовдан ўтказди.
Ҳисоб-китоблар энди астероид Ердан тўғри чизиқ бўйлаб узоқлашаётгани билан мураккаблашди. Келгуси бир неча ой ичида 2024 YR4 кўздан нари кета бошлайди, шундан сўнг у ердаги ва космик телескоплар томонидан кузатилади. ЕКА таъкидлаганидек, агар бу тўқнашув хавфини истисно қилишдан олдин содир бўлса, объект яна кузатилиши мумкин бўлган 2028 йилгача шундай бўлади.
Лондон Империал коллежининг сайёрашунослик профессори Гарет Коллинзнинг Guardian нашрига айтишича, астрономлар яқин келажакда 2024 YR4 каби астероидларни кузатиш эҳтимоли кўпроқ бўлади, чунки Ерга яқин объектлар мониторинги кучайган.
"Айни пайтда биз қила оладиган энг яхши нарса астероидни иложи борича узоқроқ кузатиб бориш, унинг траекториясини ишончлироқ башорат қилишдир", — дейди Коллинз.
