Ҳамкорликнинг янги босқичи: АҚШ ва Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари учрашди
Давлат раҳбарлари хавфсизлик, савдо ва сармоя, минтақавий алоқалар, барча мамлакатлар суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини ҳурмат қилиш зарурати, давлат бошқаруви ва қонун устуворлигини такомиллаштириш бўйича амалга оширилаётган ислоҳотлар каби қатор масалаларни муҳокама қилдилар.
Президент Жо Байден ҳамкасбларининг АҚШ ва Марказий Осиё давлатларининг суверенитети, барқарорлиги ва фаровонлигини янада мустаҳкамлаш, «C5+1» ҳамкорлиги орқали инсон ҳуқуқларини илгари суриш йўлида қандай ҳамкорлик қилиши мумкинлиги ҳақидаги фикрларини маъқуллади.
«C5+1» платформаси доирасидаги муносабатларни ривожлантириш
Атлантика Кенгашининг Евроосиё маркази тадқиқотчиси Марк Темницки таъкидлаганидек, АҚШ президенти Жо Байден ва унинг Марказий Осиёнинг беш мамлакатидан келган ҳамкасблари билан Нью-Йоркдаги учрашуви томонларнинг ўзаро манфаатли ҳамкорликка интилишида «C5+1» формати муҳимлигини кўрсатди.
“Америкалик экспертнинг фикрича, Жо Байден ва унинг Марказий Осиёнинг бешта давлатидан келган ҳамкасбларининг Нью-Йоркдаги бугунги учрашуви асосан рамзий характерга эга бўлса-да, томонларнинг мулоқотни давом эттириш истагида «C5+1» формати муҳимлигини кўрсатди. Бу АҚШ президенти ва Марказий Осиё етакчилари ўртасидаги илк учрашув бўлди, бу Қўшма Штатлар «C5+1» дипломатик платформасига жиддий ёндашаётганини англатади”, – дейди у.
Мутахассиснинг қайд этишича, учрашув вақти чекланганлиги сабабли иштирокчилар унчалик кўп бўлмаган мавзулар ва ҳаракатлар учун нуқталарни муҳокама қилиш имконига эга бўлишган, аммо бу тўғри йўналишдаги қадам ва муносабатларни ривожлантиришдан ҳали кўп фойда олиш керак.
АҚШ ва Марказий Осиёнинг бешта давлати ўртасидаги мулоқотнинг давом этиши бизнес, иқтисодий ва хавфсизлик соҳасидаги алоқаларни мустаҳкамлашга ёрдам беради. Эксперт ҳозирда Қўшма Штатлар ва Марказий Осиё давлатлари иқтисодиёт, энергетика, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва хавфсизлик бўйича ишчи гуруҳларни тузганини, бу эса Қўшма Штатларнинг минтақа давлатларига ёрдам бериш истагига ҳисса қўшишини эслатди, деди АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен жорий йил бошида Марказий Осиёдан юқори мартабали амалдорлар билан учрашувларда.
Марк Темницкининг фикрича, «C5+1» платформаси доирасида воқеалар қандай ривожланиши ҳақида гапиришга ҳали эрта. Шу нуқтада, тегишли томонлар муносабатларни мустаҳкамлашга интилади ва муносабатларнинг қадр-қимматини кўрсатиб, келажакдаги учрашувларни кутишади.
АҚШ раҳбари ўз ҳамкасбларига минтақавий хавфсизлик масалаларини ҳал этишдаги шерикликлари учун миннатдорлик билдириб, чегара хавфсизлиги, терроризмга қарши кураш ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш масалаларида ҳамкорликни давом эттириш тарафдори эканини билдирди. Қўшма Штатлар «C5+1» дипломатик форматини тўлдирадиган бизнес платформасини яратиш орқали Америка компаниялари, савдо ва хусусий сектор сармоялари учун янада қулай бизнес муҳитини яратиш муҳимлигини муҳокама қилди. USAID октябрда Марказий Осиёда минтақавий ҳамкорлик бўйича «C5+1» вазирлар йиғилишини ўтказади, унда инклюзив, барқарор иқтисодий ривожланишга ёрдам берадиган аниқ ҳаракатлар муҳокама қилинади.
АҚШнинг Марказий Осиё учун стратегияси
АҚШ президенти Жо Байден «C5+1» мамлакатлари келажакдаги энергия ландшафтини қўллаб-қувватлай оладиган мустаҳкам ва хавфсиз таъминот занжирларини яратиш учун биргаликда ишлаши кераклигини тан олади. Қўшма Штатлар Марказий Осиёнинг улкан табиий ресурсларини ўзлаштириш ва муҳим минераллар хавфсизлигини яхшилаш учун «C5+1» муҳим минераллар бўйича мулоқотни бошлашни таклиф қилди. Бу саъй-ҳаракатлар АҚШнинг Транскаспий савдо йўлига инвестицияларни қўллаб-қувватлаш ва унинг ривожланишига (“Ўрта йўлак” деб аталади) минтақавий иқтисодий интеграция ва барқарорликни таъминлашга ёрдам берадиган глобал инфратузилма ва инвестициялар бўйича ҳамкорлик орқали амалга оширилаётган саъй-ҳаракатларнинг бир қисмидир. Оқ уй раҳбари, шунингдек, фуқаролик жамияти ва аёлларнинг иқтисодий имкониятларини кенгайтиришни қўллаб-қувватлашни қўллаб-қувватлашни ёқлаб чиқди ва барча соҳаларда умумлаштиришга янги «C5+1»га эътиборни қаратишга чақирди.
АҚШнинг минтақа ва давлатлар ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилган стратегияси ижобий баҳога лойиқ. Бу фикрга Питтсбург университети қошидаги Давлат ва халқаро муносабатлар олий мактаби профессори Женнифер Муртазашвили қўшилди.
Экспертнинг фикрича, бу АҚШ президенти Жо Байден ва Марказий Осиёнинг бешта давлати раҳбарларини илк бор учраштирган муҳим учрашув бўлди.
“АҚШнинг минтақага ва ўз мамлакатлари ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилган стратегияси ижобий баҳога лойиқ, чунки илгари узоқ йиллар давомида АҚШнинг Марказий Осиё бўйича манфаатлари Афғонистон ёки бошқа юзага келаётган инқирозга қаратилган эди.
Эксперт кун тартибига инсон ҳуқуқлари ва хавфсизликка ёрдам беришдан ташқари иқтисодий ва минтақавий ҳамкорлик масалалари ҳам киритилгани яхши хабар эканини таъкидлади. Бундай интеграция Марказий Осиёни мустаҳкамлайди ҳамда АҚШ компаниялари ва фирмаларининг Марказий Осиёда бизнес юритишини осонлаштиради. Бу АҚШ сармоясини ҳам ошириши мумкин”, – дея хулоса қилди эксперт.
Женнифер Муртазашвили АҚШ Марказий Осиёдан узоқда эканлигини унутмаслик кераклигини таъкидлади. Россия ва Хитой ҳамиша минтақада муҳим нуфузга эга бўлади, шунингдек, Марказий Осиё минтақаси давлатлари билан янада мустаҳкам иқтисодий ва хавфсизлик алоқаларига эга бўлади.
