Ярим йиллик сарҳисоби: Қозоғистонда 42 турдаги ижтимоий тўловлар мавжуд
ASTANА. Кazinform - Янги ижтимоий тўловларни жорий этиш, бандликни фаол қўллаб-қувватлаш ва ходимларнинг ҳуқуқларини мустаҳкамлаш Меҳнат ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш вазирлигининг 2024 йилнинг биринчи ярмидаги фаолиятининг асосий йўналишларига айланди. Ижтимоий дастурларни бошқариш ва назорат қилишда инновацион ёндашувларни жорий этишга алоҳида эътибор қаратилди. Ижтимоий ҳимоя ва меҳнат бозорини ривожлантириш соҳасидаги ютуқлар ҳақида Primeminister.kz шарҳида ўқишингиз мумкин.
Меҳнат бозорини ривожлантириш ва ижтимоий ҳимоя
Меҳнат ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш вазирлиги томонидан 2024 йилнинг биринчи ярмида давлатнинг халқ олдидаги барча ижтимоий мажбуриятлари ўз вақтида бажарилиши таъминланди.
Жорий йилнинг 1 январидан бошлаб базавий пенсия ва барча давлат нафақалари инфляция даражасига индексация қилинди, умумий пенсия миқдори эса инфляция даражасидан 2 фоизга ошди. Қозоғистоннинг ёш авлоди ўртасида келажакдаги пенсияларнинг муносиб даражасини таъминлаш мақсадида иш берувчилар томонидан мажбурий пенсия тўловлари босқичма-босқич жорий этилди.
Зарарли меҳнат шароитида узоқ вақт ишлайдиган шахсларни ижтимоий ҳимоя қилиш даражасини ошириш мақсадида 2024 йил 1 январдан бошлаб махсус ижтимоий тўлов жорий этилди. Ижтимоий суғурта тизимида иштирок этувчи 1 миллиондан ортиқ ишловчи фуқаролар давлат ижтимоий суғурта фондидан 5 та ижтимоий хавф учун 453 миллиард тенге миқдорида тўловлар олди.
Республика бюджети маблағлари ҳисобидан 42 турдаги ижтимоий тўловлар, жумладан, базавий ва умумий пенсиялар тўланади. Жорий йилнинг 6 ойида 4,3 миллион кишига пенсия ва нафақалар тўлаш учун 2,6 триллион тенге, жумладан, 2,4 миллион нафар пенсионерлар ва 1,9 миллион нафари давлат нафақаси олувчиларга йўналтирилди. 2024 йил 1 июль ҳолатига кўра, оғир ҳаётий вазиятда бўлган 67 минг оиланинг 355 минг нафардан ортиқ фуқаросига аниқ ижтимоий ёрдам тайинланди.
Бандликни қўллаб-қувватлаш чоралари
315 мингдан ортиқ қозоғистонликлар бандликни қўллаб-қувватлашнинг фаол чора-тадбирлари билан қамраб олинган. 231 мингга яқин киши иш билан таъминланган бўлса, уларнинг 98 минг нафари доимий иш билан таъминланди. 36 минг нафардан ортиқ ишсиз фуқаролар меҳнат бозорида талаб бўлган малакалар бўйича онлайн таълим олди, уларнинг қарийб 33 минг нафари ўқишни тамомлади. «Бастау Бизнес» лойиҳаси доирасида 38 мингдан ортиқ киши тадбиркорлик асослари бўйича ўқитилди, 24 мингдан ортиқ киши ўқишни тамомлаб, сертификат олди. 110 000 дан ортиқ қозоғистонликлар фаолият соҳасини танлаш бўйича ижтимоий ва касбий йўналишдан ўтган. Шунингдек, аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифаларига мансуб фуқароларга янги тадбиркорлик ташаббусларини амалга ошириш учун 400 БҲМ миқдорида 4000 дан ортиқ грантлар ажратилди.
Вазирлик томонидан 2029 йилгача меҳнат бозорини ривожлантириш концепциясини амалга ошириш бўйича тизимли ишлар амалга оширилмоқда. Ҳудудлар ва тармоқларда иш ўринлари сифатини мониторинг қилиш тизими ишлаб чиқилиб, фойдаланилмоқда. Республикада сифатли иш ўринлари сони 2,3 миллионтага етди, жумладан, 200 мингга яқин янги иш ўринлари ташкил этилди.
Меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, қонунчиликка ўзгартиришлар киритиш ва назоратни кучайтириш
Йил бошидан буён давлат меҳнат инспекторлари томонидан 28 минг 700 дан ортиқ ходимнинг ҳуқуқлари ҳимоя қилинди. Хусусан, 9,5 минг нафар ходимга 2 миллиард тенгедан ортиқ иш ҳақи бўйича қарзлар тўланган. Текширувлар натижасида 19 минг нафардан ортиқ ходимнинг меҳнат ҳуқуқлари ҳимоя қилинди.
Платформанинг бандлигини тартибга солувчи ва ушбу соҳада меҳнат қилаётган қозоғистонликларнинг меҳнат ҳуқуқлари ва ижтимоий кафолатларини ҳимоя қилишни таъминловчи қонунчиликка ўзгартиришлар қабул қилинди. Давлат меҳнат инспекциясини маҳаллий ижроия ҳокимияти органлари таркибидан Меҳнат ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш вазирлиги тасарруфига ўтказишни назарда тутувчи қонун Давлат раҳбари томонидан имзоланди.
Шу муносабат билан Давлат меҳнат назорати қўмитаси ва унинг ҳудудий бўлинмалари очилиб, ҳудудларда инспекторлар сони кўпайтирилади. Бу меҳнат қонунчилигига риоя этилиши устидан назоратни кучайтириш, ходимларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, мамлакат корхоналарида хавфсиз меҳнат шароитларини таъминлаш, шунингдек, меҳнат низолари ва низолар хавфини камайтириш имконини бермоқда.
2030 йилгача хавфсиз меҳнат концепцияси фаол амалга оширилмоқда. Иш шароитларини реал вақт режимида кузатиш имконини берувчи корхоналарнинг рақамли харитаси яратилди. Келгусида барча бизнес жараёнлари: иш жойини баҳолаш, шахсий ҳимоя воситалари ва бошқа кафолатлар билан таъминлаш, барча даражадаги меҳнатни ҳимоя қилиш бўйича билимларни текшириш автоматлаштирилади.
2027 йилгача бўлган миграция сиёсати концепциясини амалга ошириш доирасида бошқа мамлакатларда ишлаш истагида бўлган қозоғистонликлар учун мунтазам равишда ўқув марказлари очилмоқда. Вазирлик томонидан бир қатор давлатлар билан фуқароларнинг хориждаги меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича икки томонлама шартномалар ишлаб чиқилган. 2024 йилнинг 1 июлига қадар 8800 га яқин этник қозоқ ўз тарихий ватанига қайтиб, ватандош мақомини олди.
Меҳнат ресурслари ҳаракатчанлигини ошириш доирасида 4 минг 800 дан ортиқ киши ишчи кучи ортиқча бўлган ҳудудлардан ишчи кучи етишмайдиган ҳудудларга ихтиёрий равишда кўчиб ўтди. Барча кўчиб ўтувчиларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш чоралари кўрилди.
Шу билан бирга, “Одам савдосига қарши курашиш тўғрисида”ги янги қонун қабул қилинди. Унинг доирасида Одам савдосидан жабрланганларнинг ижтимоий ҳимоясини таъминлаш ва тегишли норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш вазифалари Меҳнат ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш вазирлигига юкланган. Имконияти чекланган шахсларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилди. Йил бошидан буён Ижтимоий хизматлар портали орқали 514 мингдан ортиқ хизмат кўрсатилди, жумладан, 448 мингга яқин техник реабилитация воситалари.
Ногиронлик гуруҳини аниқлаш бўйича тиббий-ижтимоий экспертиза ўтказишнинг ташқи форматидан фойдаланган ҳолда пилот лойиҳани амалга ошириш доирасида мамлакатнинг барча ҳудудларидан 45,5 мингдан ортиқ мурожаат кўриб чиқилди.
Аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифалари ҳуқуқлари бўйича вакилнинг ваколатлари қонун ҳужжатлари билан тасдиқланган.
Қонун ҳужжатларига махсус ижтимоий хизматлар кўрсатувчи субъектларни лицензиялашни назарда тутувчи ўзгартишлар қабул қилинди. Жараённи тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар, шунингдек, ижтимоий ходимларнинг касбий стандартлари ишлаб чиқилган. Бу кўрсатилаётган хизматлар сифатини ошириш, уларни кўрсатувчи субъектлар фаолияти устидан назоратни кучайтириш имконини бермоқда.
Давлат ижтимоий ҳимояси инспекторлари томонидан ногиронлиги бўлган фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилиш, махсус ижтимоий хизматлар кўрсатиш ва ижтимоий таъминот соҳасида 1 минг 700 дан ортиқ текширувлар ўтказилди.
Мамлакатнинг барча ҳудудларида маҳаллий ижроия ҳокимияти органлари томонидан ижтимоий аҳамиятга эга объектлар ва инфратузилма объектларини имконияти чекланган шахслар учун мослаштириш бўйича кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда.
