Яман ҳусийлари. Қизил денгиздаги "қароқчилар" ҳақида нималарни биламиз
Кейинги бир неча ой давомида Қизил денгизда юк кемаларига ҳужумлар давом этди, бунинг натижасида дунёдаги энг йирик юк ташиш компаниялари Африка қитъасини четлаб ўтишга мажбур бўлди. Ҳусийлар Яманда минтақа тинчлигини бузган қуролли гуруҳдир. Ҳусийлар кимлар, улар кимлар билан курашмоқда ва гуруҳни ким қўллаб-қувватламоқда? Kazinform мухбири бу саволларга жавоб топишга ҳаракат қилди.
Нега ҳусийлар Исроилга йўл олган кемаларга ҳужум қилмоқда?
Кемаларга ҳужумлар ўтган йилнинг ноябрь ойида Ғазо секторида Исроил ва Фаластиннинг ХАМАС гуруҳи ўртасидаги тўқнашувлардан сўнг бошланган. Ҳусийлар Фаластин ва ХАМАСни қўллаб-қувватлашларини эълон қилдилар ва Исроилга йўл олган ҳар қандай кемага ҳужум қиладилар.
Ноябрь ойида улар Багама оролларининг Galaxy Leader юк кемасини қўлга олишди. Шундан сўнг Яман қирғоқлари яқинида сузиб юрган кемаларга учувчисиз учиш аппаратлари ва баллистик ракеталар билан ҳужум қилди.
Mediterranean Shipping Company, Maersk, Hapag-Lloyd ва British Petroleum нефть компанияси каби йирик юк ташиш компаниялари энди Қизил денгиз орқали сузиб ўтмасликларини эълон қилишди. Бунинг ўрнига ҳамма Европага бориш учун Африкани айланиб ўтишга мажбур.
Ҳусийларнинг ҳужумига жавобан АҚШ кемаларни ҳимоя қилиш учун халқаро денгиз амалиётини бошлади. Унга Буюк Британия, Канада, Франция, Баҳрайн, Норвегия ва Испания каби давлатлар қўшилди. Вашингтон Эронни Қизил денгиздаги ҳужумларга алоқадорликда айблади.
Ҳусийлар кимлар?
Ҳусийлар Ямандаги шиа зайдийларининг қуролли гуруҳи бўлиб, “Ансор Аллоҳ” (Аллоҳга эргашувчилар) номи билан ҳам танилган. Гуруҳ номи ҳаракат асосчиси Ҳусайн ал-Хусий номи билан боғлиқ.
Зайдилар Яманда асрлар давомида ҳукмронлик қилганлар. Аммо 1962 йилда суннийлар фуқаролар урушидан кейин ҳокимият тепасига келгач, улар бир четда қолган гуруҳга айлана бошладилар. Ал-Ҳусий ҳаракати Зайдийлар манфаатларини ҳимоя қилиш ва сунний радикалларга, хусусан Саудия Арабистонидан келган ваҳҳобийларга қарши туриш учун ташкил этилган. Унинг аъзолари ҳусийлар деб атала бошланди.
Бир қатор сиёсий экспертларга кўра, ҳусийлар 1990 йилларда ўша пайтдаги президент Али Абдулла Солиҳ коррупциясига қарши курашиш учун тузилган. 2003 йилда президент Солиҳ Саудия Арабистони қуролли кучлари ёрдамида ҳусийларни йўқ қилишга уринди, бироқ бу ғоя амалга ошмади.
Ҳусийлар 2011 йил Яман инқилобида қатнашган. Натижада Солиҳ ҳокимиятни вице-президент Абд-Раббу Мансур Ҳодийга топширишга рози бўлди.
2014 йилдан бери ҳусийлар Яман ҳукуматига қарши фуқаролар уруши олиб бормоқда. Ҳодий Саудия Арабистонига қочиб кетган ва 2015 йилда унинг илтимосига биноан саудияликлар ҳусийларга қарши уруш бошлаган. Ўшанда ҳукумат кучларини Саудия Арабистони ва БАА бошчилигидаги араб давлатлари коалицияси қўллаб-қувватлаган.
Дастлаб тез якунланади деб ҳисобланган операция узоқ давом этди ва фақат 2022 йилда отишмани тўхтатиш тўғрисида келишув имзоланди. Уруш 9 йил давом этди. БМТ маълумотларига кўра, уруш натижасида 377 минг киши ҳалок бўлган, 4 миллиондан ортиқ киши бошқа жойга кўчишга мажбур бўлган.
2015 йилда ҳусийлар Яман пойтахти Санони эгаллаб, Инқилобий кенгаш туздилар. Аслида бу ташкилот Яманни бошқармоқда.
Бугунги кунда Яман аҳолисининг асосий қисми ҳусийлар назорати остидаги ҳудудда истиқомат қилади. Ҳусийлар Сана ва мамлакат шимолини, шунингдек, Қизил денгиз соҳилларини назорат қилади.
Эрон асосий иттифоқчи ҳисобланади
Ҳусийлар ўзларини Эрон бошчилигидаги Исроилга қаршилик кўрсатиш тармоғининг бир қисми деб билишади. Унга ХАМАС ва Ливаннинг Ҳизбуллоҳ ҳаракати ҳам киради.
Ҳусийлар Яқин Шарқдаги бошқа шиа қуролли гуруҳлари каби мафкуравий жиҳатдан Эронга яқин бўлмасалар-да, Саудия Арабистонига қарши 9 йиллик уруш натижасида Ислом Республикаси томон бир оз қадам ташладилар.
Ҳусийлар Эронни ўзларининг асосий иттифоқчиси деб билишади, чунки Саудия Арабистони иккаласи учун ҳам умумий душман. Эрон кўпинча ҳусийларга қурол етказиб беришда айбланади.
Эрон эса Қизил денгиздаги ҳусийларнинг ҳужумига алоқадорлигини тан олмайди.
АҚШ ва Саудия Арабистонига кўра, Эрон ҳусийларга баллистик ракеталар етказиб берган, бунинг натижасида қуролли гуруҳ 2017 йилда Ар-Риёдга ҳужум қилган. Эрон бу қуроллар, дронлар ва қисқа масофали ракеталарни бермаганини айтади.
АҚШ ва Британия ҳусийларга ҳужум қилди
АҚШ ва Буюк Британия ҳаво кучлари ва ҳарбий кемалари Ямандаги ҳусийларга қарши зарбалар берди. Яқин Шарқ матбуоти хабарига кўра, Ходейда порти ва Сана халқаро аэропорти ўққа тутилган.
Бироқ ҳужумдан олдин ҳусийлар Қўшма Штатлардан қўрқмасликларини эълон қилишган.
“Биз америкаликлар ва британияликларнинг таҳдидларидан қўрқмаймиз, бизнинг бурчимиз бизни Ғазодаги биродарларимизни қўллаб-қувватлашдан бош тортишга мажбур қила олмайди”, – деб ёзди хусийлар етакчиларидан бири Абдулқодир ал-Мортада ижтимоий тармоқда.
