Трамп ва Маскнинг ижтимоий тармоғи: сиёсий ўйинда янги ўзгариш
Дональд Трампнинг Truth Social ва дунёнинг энг бой одами Илон Маскнинг “Х” ижтимоий платформалари (собиқ Twitter – таҳр.) ҳар бир воқеага муқобил ёндашув яратиб, янги ахборот майдонини таклиф этмоқда. Шу ўринда Kazinform агентлиги мухбири Мадияр Тўлеуов ушбу платформаларнинг хусусиятларини, янги медиа муҳитни шакллантиришдаги ўрни ва эгалари дуч келиши мумкин бўлган муаммоларни ўрганиб чиқди.
Трамп тарафдорларининг мафкуравий бошпанаси
2021 йилда Трампнинг Twitter, Instagram ва Facebookдаги шахсий саҳифаси вақтинчалик тақиқланган эди. Ўшанда Трамп бунга жавобан Truth Social ижтимоий тармоғини ишга туширди. Ўшандан бери кўп нарса ўзгарди: 2022 йил октябрь ойида Илон Маск Twitter микроблоглар хизматини сотиб олди ва унинг номини “Х” га ўзгартирди. Facebook эса Meta номи билан ўзгартирилди. Натижада 2022 ва 2023 йилларда Трампнинг Twitter, Instagram ва Facebook аккаунтлари тикланди, бироқ муқобил платформалар ғояси илдиз отишни бошлади.
Бу сафар “Truth Social” номи сайловолди ташвиқотида авж олди. Ушбу ижтимоий тармоқ аллақачон АҚШнинг 47-сайланган президентини танқид қилувчи анъанавий Америка оммавий ахборот воситаларига муқобил излаётган Трамп тарафдорлари учун платформага айланган. Платформанинг ўсиб бораётган машҳурлиги унинг бозор қийматига сезиларли таъсир кўрсатди. Truth Social компаниясига эгалик қилувчи Trump Media & Technology Group октябрь ойида 10 миллиард доллардан кўпроқ баҳоланган, сентябрь охиридан эса компаниянинг акциялари тўрт баробарга ошган.
Truth Social фойдаланувчиларга мавзуларни эркин муҳокама қилиш имкониятини тақдим этади. Бироқ, унинг техник имкониятлари чекланган, у кўп дунёни қамраб олмайди, яъни Meta ёки TikTok каби технологик гигантлар билан курашиш учун етарли салоҳиятга эга эмас.
Truth Social фойдаланувчилар сонини ошкор қилишдан бош тортган бўлса-да, 2024 йил февраль ҳолатига кўра, ижтимоий тармоқнинг ойига тахминан 5 миллион фаол фойдаланувчиси бор эди. Рақобатчи TikTok ва Facebook ижтимоий тармоқлари ойига тахминан 1 миллиарддан 3 миллиардгача фаол фойдаланувчиларга эга. Бу ердан сиз даражани солиштиришингиз мумкин.
Ўзининг Truth Social платформасида 8 миллиондан ортиқ обуначига эга бўлган Трамп TikTok, Instagram ва «X»га қараганда одамлар билан анча кам суҳбатлашади. Чунки кейинроқ тилга олинган учта йирик тармоқда унинг аудиторияси 14,4 миллион, 29 миллион ва 94 миллион обуначини ташкил қилади. "Х" тармоғидаги аудитория ўзининг маҳаллий платформасидаги обуначилардан 12 баравар кўп.
Twitterнинг ўзгариши
Илон Маск Twitterни сотиб олиб, унинг номини “Х” деб ўзгартиргач, блокланган аккаунтлар учун оммавий амнистия эълон қилди. Бироқ, блокланган саҳифаларнинг баъзилари неонацистларга тегишли бўлса, бошқалари фитна назарияларини тарғиб қилган. Бу ҳаракат яхши натижа бермади, Трампнинг қўллаб-қувватлаши ва мунозарали контентга нисбатан юмшоқ модерация сиёсати йирик корпорацияларнинг “Х”ни бойкот қилишига олиб келди ва бу платформани миллиардлаб реклама даромадларидан маҳрум қилди.
Вазият шу қадар кескинлашдики, август ойида Х озиқ-овқат гигантлари Unilever ва Mars, хусусий тиббиёт компанияси CVS Health ва Orsted энергетика фирмаси, шунингдек, Бутунжаҳон рекламачилар федерациясини реклама бозорини тўсиб қўйганликда айблаб, монопол судга мурожаат қилди.
Сиёсий холисликка қарши кураш
Қайд этилган иккита платформа – Truth Social ва "Х" муқобил ахборот муҳитининг муҳим қисмига айланиб, анъанавий оммавий ахборот воситаларининг холислигига шубҳа билан қарайдиган ва ўзини ифода этиш эркинлигини қадрлайдиган аудиторияни жалб қилди. Аслида Трамп ва Маск бу манбалардан жамоатчилик фикрига таъсир ўтказиш учун фойдаланади. Бу бошқа майдонларда ўзини чекланган ҳис қиладиган ва норози фикрларни билдиришни хоҳлайдиганларни ўзига жалб қилади. Қисқаси, фойдаланувчиларга эркинлик бергандек.
Бироқ, бундай мустақиллик қуйидаги хавфларни келтириб чиқариши мумкин. Танқидчилар дезинформация ва фитна назарияларининг тарқалиши эҳтимоли ҳақида огоҳлантирмоқда. Шу сабабли, ушбу платформаларга бўлган ишончнинг пасайиши ва салбий таъсир кўрсатиши ажабланарли эмас.
Трамп ва Маскга тегишли платформаларнинг келажаги
Truth Social ва "Х" учун асосий муаммо узоқ муддатли стратегияни ишлаб чиқишдир. Чунки соҳада рақобат жуда кучли, шунга қарамай, тармоқ фойдаланувчиларини кўпайтириш керак. Албатта, бу иккала тармоқ ҳам молиявий ёрдамдан азият чекмайди. Бироқ, Truth Social ҳали юқори даражадаги лойиҳа эмас ва унинг муваффақияти кўп жиҳатдан платформанинг сиёсий рангига боғлиқ бўлиши мумкин, шунинг учун юқори хавфга эътибор қаратадиган реклама берувчилар айниқса қизиқадими ёки йўқми номаълум.
Х учун реклама берувчиларнинг ишончини қайтариш ва фойдаланувчилар базасини кенгайтириш устувор вазифа ҳисобланади. Маск платформа билан тажриба ўтказмоқда, бу унинг позициясини мустаҳкамлайди, лекин у ҳам томошабинларни чалғитади. Халқаро муҳитда, айниқса контентни тартибга солиш қоидалари қатъий бўлган мамлакатларда "Х" топ-менежментининг сиёсий қарашлари ҳам саволлар туғдиради.
Америка медиа маконида Truth Social ва “Х” каби платформалар нафақат мулоқот, балки жамоатчилик онгига таъсир этувчи кучли сиёсий воситалар ролини ўйнамоқда. Бироқ, бундай таъсир сўз эркинлиги ва холислик ўртасидаги мувозанатни талаб қилади. Бусиз платформаларнинг барқарор ривожланиши ва муваффақият калити ҳақида гапириш қийин.
Қандай бўлмасин, Трамп ва Маскнинг муносабатлари жуда яхши. АҚШнинг янги президентига айланган Трамп бизнесмен, Tesla ва Space X асосчиси Илон Маскни ҳукумат самарадорлиги департаментининг янги раҳбари этиб тайинлади. Бу ҳақда сиёсатчи ўзининг Truth ижтимоий тармоғида маълум қилди.
“Буюк Илон Маск америкалик ватанпарвар Вивек Рамасвами билан ҳукумат самарадорлиги департаментига (DOGE) ҳамраислик қилишини эълон қилишдан мамнунман. Бу икки америкалик менинг маъмуриятимга давлат бюрократиясини йўқ қилиш, харажатларни қисқартириш ва федерал идораларни қайта қуриш учун йўл очиб беради”, – дейилади хабарда.
Унинг сўзларига кўра, янги департамент ҳукуматдан ташқарида тавсиялар беради, Оқ уй ва бюджет бюроси билан ҳамкорликда “катта таркибий ислоҳотлар”ни амалга оширади ва ҳукуматга “мисли кўрилмаган” тадбиркорлик ёндашувини келтириб чиқаради.
