Парламентлараро форум: Марказий Осиё давлатларининг умумий манфаатларини муҳокама қилиш келажак учун катта қадамдир
– Али Абдикаримули, ушбу форумдан яхши натижалар кутамиз. Умуман олганда, ушбу йиғилишнинг аҳамияти ҳақида гапириб берсангиз.
– Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги ҳамжиҳатлик ва ҳамжиҳатлик бизнинг экономик тараққиётимизга, салоҳиятимизни юксалтиришга, халқимиз фаровонлигини юксалтиришга салмоқли хизмат қилмоқда. Мазкур форум Қозоғистон ташаббуси билан ўтказилади. Ўтган йили Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари учрашганда ҳам шу мавзу кўтарилган эди. Умуман олганда, ушбу минтақа давлатлари ўртасидаги алоқаларни нафақат ҳокимият ёки давлат органлари доирасида, балки парламентлараро, маданият, спорт ва бошқа соҳаларда ҳам чуқурлаштириш зарур. Бу борада қардош мамлакатлар ўзаро оқилона алоқаларни мустаҳкамлайди. Маълумки, дунёда содир бўлаётган воқеалар барча давлатларга салбий таъсир кўрсатмоқда. Геосиёсий вазият, қўшни давлатларга нисбатан жорий қилинган иқтисодий санкциялар Марказий Осиё давлатларига бевосита таъсир кўрсатмоқда. Чунки қўшни давлатга айлангандан кейин бундай ҳолат кузатилиши аниқ. Шу боис Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги иқтисодий интеграция жуда муҳим. Ҳаммамизнинг чегарадош умумий манфаатлари ва йўллари бор. Биз тарихий Буюк Ипак йўли бўйида жойлашган мамлакатлармиз ва қадимдан савдо қилишни ўрганганмиз. Ҳаммамизнинг маданиятимиз, урф-одатларимиз бир эканлигини унутмаслик керак. Буларнинг барчаси билан муносабатларимизни мустаҳкамлаш ҳозир жуда муҳим. Айни пайтда парламентлараро биринчи форум кенг кўламли мақсадни қўймоқда.
– Форум доирасида Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги қандай масалалар муҳокама қилинади?
– Мазкур тадбир доирасида бешта давлат Парламенти раислари ўртасида икки томонлама музокаралар ўтказилади. Шу муносабат билан парламент раҳбарлари кўплаб масалаларни якка тартибда муҳокама қиладилар. Улар орасида иқтисодий, парламентлараро алоқалар, мамлакатларимиз ўртасидаги турли жараёнларнинг қонунчилик билан таъминланиши алоҳида эътиборга олинган. Бу борадаги ишлар иқтисодиётга ижобий таъсир кўрсатишига ишонаман. Агар Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатлар ривожланса, бу давлатларнинг ялпи ички маҳсулоти ўсишига хизмат қилади. Транзитдаги маҳсулотларнинг қонунийлигини таъминлаш жуда муҳимдир. Бундан ташқари, чегара ва божхона, қишлоқ хўжалиги соҳасидаги муаммоларни ўз вақтида биргаликда ҳал этиш зарур. Бундан ташқари, трансчегаравий сув масаласи ҳам долзарбдир. Орол Қозоғистон ва Ўзбекистон ўртасидаги умумий муаммо. Шу боис трансчегаравий дарёлардан самарали ва тўғри фойдаланиш, қишлоқ хўжалигини сув билан таъминлаш минтақа давлатлари ўртасидаги ҳамкорлик билан боғлиқ. Айни пайтда Европа ва Россия ўртасидаги вазиятни инобатга олиб, маҳсулотларимизни бошқа йўллар билан экспорт қилиш масаласини кўриб чиқяпмиз. Шу билан бирга, қонунчилик нуқтаи назаридан қарор қабул қилиш босқичлари ҳам борлигини таъкидлаш лозим. Бундан ташқари, Ўзбекистон, Қирғизистон, Туркманистон билан чегарадош қишлоқ ва вилоятларни ободонлаштириш, бу аҳоли пунктлари ўртасидаги савдо-сотиқни яхшилаш масалалари маҳаллий ижро ҳокимияти органлари ҳамкорлигида ҳал этилиши лозим. Ушбу форум маҳаллий муносабатларни ривожлантиришга қаратилган.
- Дунёдаги вазиятни ҳисобга олсак, қийин вазиятдан чиқиш йўллари кўриб чиқилмоқдами?
– Албатта, Марказий Осиё давлатлари орасида бу муаммоларни осонлик билан бартараф этишга эътибор қаратилмоқда. Минтақадаги айрим давлатлар ўртасида чегара муаммолари мавжудлиги аниқ. Бу муаммони бир форум даражасида ҳал қилиб бўлмайди. Аммо музокараларни давом эттириш масаласини навбатдаги учрашув давомида ишлаб чиқиш мумкин. Биз биламизки, бу муаммоларни кескинлик билан ҳал қилиб бўлмайди. Шу боис фикр алмашиш чоғида минтақадаги бу масалалар юзасидан ижобий таклифлар бўлади, деб ўйлайман.
- Марказий Осиё давлатларининг биринчи парламентлараро форуми доирасида маданий тадбирлар бўлиб ўтадими?
– Форумнинг ялпи мажлисида ҳар бир давлатдан биттадан депутат маданий-тарихий алоқаларимиз ҳақида махсус маъруза қилади. Маълумки, бизнинг Марказий Осиё давлатларининг маданияти, анъаналари ва тарихи билан боғлиқ умумий қадриятларимиз бор. Шу муносабат билан депутатлар ушбу мавзуни муҳокама қиладилар. Шу нуқтаи назардан, форум давомида муҳим мавзулар кўтарилишига ишонаман. Ҳар бир давлатнинг санъаткорларининг концерти ташкил этилади. Туркистон бутун турк дунёси учун жуда муҳим эканини биламиз. Бу шаҳарда кўпчиликни қизиқтирадиган объектлар мавжуд. Туркистонда қурилаётган музей ва тарихий марказларда туркий дунё ва Марказий Осиё мамлакатлари тарихига оид қимматли ёдгорликлар сақланади. Ўйлайманки, форумга келган меҳмонлар бунинг бир қисми билан танишадилар.
- Келгусида бу форум мунтазам ташкил қилинадими?
– Мазкур форум турли соҳалар ривожига катта ҳисса қўшмоқда. Шунинг учун ҳар бир давлат уни мунтазам равишда ташкил қилади, деб ўйлайман. Яъни, Марказий Осиё давлатлари билан боғлиқ умумий муаммолар тез-тез муҳокама қилинади. Бу масала Парламент раҳбарлари учрашганда ҳал бўлади. Биз буни ҳар йили ташкил этишни таклиф қиламиз. Бизнинг муносабатларимиз жуда яқин бўлиши учун тез-тез учрашиб, фикр алмашишимиз керак. Ҳозирда Марказий Осиё давлатларининг бирлашиши, ҳамкорлик қилиши ва умумий манфаатларини муҳокама қилиш келажак учун катта қадам, деб ҳисоблайман. Шу боис барча давлатлар ушбу форумга ижобий муносабат билан қарамоқда.
Муаллиф: Руслан Ғаббасов