Қозоғистонда 5 йил ичида ажралишлар сони камайди
ASTANA. Kazinform - Миллий статистика бюроси маълумотларига кўра, ажралишларнинг умумий кўрсаткичи 2000 йилдан 2019 йилгача барқарор ўсган, 2020 йилдан эса пасайган. Kazinform таҳлилий шарҳловчиси никоҳ ва ажралиш шаклларини тушунди.
Янги турмуш қурганларнинг аксарияти - Астанада
Оила қуриш жуда муҳим қадам бўлиб, одатда одамлар ўйлаб ва эҳтиёткорлик билан ёндашадилар. Бироқ, афсуски, никоҳ ҳар доим ҳам бир умрлик эмас. Биз рақамлар ва одамлар бу ҳақда нима дейишини аниқлашга қарор қилдик.
Демак, мамлакатда 25 йил ичида энг юқори никоҳлар 2013 йилда қайд этилган - 168 447 та никоҳ. Кўрсаткичларга пандемия ҳам таъсир кўрсатди: агар 2020 йилда 128 839 та никоҳ қайд этилган бўлса, 2021 йилда 140 256 тага етди. Маълум бўлишича, кўплаб жуфтликлар оила қуришга қарор қилиб, вирус томонидан "синовдан" ўтган. Карантин одамларни “бирлаштирганини” бошқа статистик маълумотлар билан ҳам баҳолаш мумкин: 2021 йилда 2020 йилга нисбатан 40 минг бола кўп туғилган.
Аммо никоҳ ва бэби-бум ўтгач, бу кўрсаткич пасайишни бошлади: 2022 йилда ФҲДЁ 2021 йилга нисбатан 8,5 фоизга кам никоҳни қайд этди - 128,4 минг. 2023 йилда - 120,8 минг никоҳ, ўтган йилга нисбатан яна 5,9 фоизга кам. Ва фақат 2024 йилда 2,2 фоизга ўсиш кузатилди - 123,6 минг никоҳ қайд этилган.
Эътиборлиси, сўнгги уч йил ичида Астана Қозоғистоннинг энг никоҳланувчи шаҳри унвонига сазовор бўлди.
Аксарият одамлар биринчи марта турмуш қуради, лекин ажрашганлар орасида эркаклар кўпроқ турмуш қурадилар, аёллар эса камроқ турмуш қуришади. Масалан, 2023 йилда эркакларнинг 78,2 фоизи, аёлларнинг 79,4 фоизи биринчи марта оила қурган, ажрашгандан кейин никоҳни қайд этиш улуши эркакларда 20,4 фоиз, аёлларда 18,9 фоизни ташкил этган. 2024 йилда эркакларнинг 20,8 фоизи ва аёлларнинг 19,4 фоизи яна оила қурган.
Статистик маълумотларга кўра, Қозоғистон глобал тенденциялардан қолишмайди ва биринчи турмуш қуришнинг ўртача ёши ҳам ўсиб бормоқда: агар 2014 йилда қизлар ўртача 24,6 ёшда, эркаклар эса 27,1 ёшда турмуш қурган бўлса, 2024 йилда бу кўрсаткич эркаклар учун 27,9 ёш, аёллар учун 25,2 ёшни ташкил этган.
Миллатлараро никоҳлар сони ҳам ортиб бормоқда: 2022 йилда уларнинг улуши 17,4 фоизни, 2023 йилда 17,7 фоизни, 2024 йилда эса 18,2 фоизни ташкил этган.
Биринчи йиллар - энг қийин
Қозоғистонда ҳар йили ўн минглаб янги оилалар барпо этилаётгани қувонарлидир. Бироқ ажралишлар ҳам учрайди, гарчи уларнинг сони камайиб бораётган бўлсада. Шундай қилиб, агар 2000 йилда атиги 27 391 та ажралиш қайд этилган бўлса, 2024 йилда - 40 569 та. 25 йил ичида энг юқори ажралиш даражаси - 59 796 2019 йилда қайд этилган.
Бироқ, сўнгги 5 йилдаги статистика қозоғистонликлар орасида камроқ ажрашишларини кўрсатмоқда: 2020 йилда - 48 002 та ажралиш, 2021 йилда - 48 239 та, 2022 йилда - 44 517 та, 2023 йилда - 40 227 та ажралиш. Яъни, 2022 йилда уларнинг сони 7,7 фоизга, 2023 йилда яна 9,6 фоизга камайди ва пасайиш тенденцияси давом этмоқда, бу яхши янгилик.
Қишлоқ жойларда ажралиш даражаси, йилига қарамасдан, ҳар доим шаҳарларга қараганда анча паст бўлади. Гарчи аҳоли сони ва никоҳлар сони кам бўлса-да, шунга мос равишда камроқ. Масалан, 2023 йилда шаҳарларда 80 минг (66,2 фоиз), қишлоқ жойларда 40,8 минг (33,8 фоиз) никоҳ қайд этилган. Ажралишлар бўйича маълумотлар тахминан бир хил: 2024 йилда шаҳарда - 30,1 минг ажралиш (74,4%), қишлоқ жойларда - 10,4 минг ажралиш (25,6%).
Сўнгги икки йил ичида энг юқори ажралиш кўрсаткичи Шарқий Қозоғистон вилоятида қайд этилган бўлиб, бу кўрсаткич ҳар 1000 кишига 3,12 ни ташкил этган (2024). Ажралишларнинг энг паст кўрсаткичи сўнгги уч йил давомида Туркистон вилоятида кузатилган – 1000 кишига мос равишда 0,98, 0,89 ва 0,90 та ажралиш.
Амалиёт шуни кўрсатадики, қисқа вақт бирга яшаган оилаларда ажралиш эҳтимоли кўпроқ: ўтган йили ажралишларнинг энг катта улуши (35%) никоҳда 1-4 йил бўлган оилаларда, 25% - 5 йилдан 9 йилгача бирга яшаган оилаларда ва яна 8% никоҳ қайд этилганидан кейин бир йил ичида ажрашган. 2023 йилда ҳам худди шундай манзара кузатилди: 1 йилдан 4 йилгача давом этган никоҳларнинг 34,9 фоизи, 26,7 фоизи 5 йилдан 9 йилгача бўлган никоҳлар бузилган.
Буни психологларнинг жаҳон статистикаси тасдиқлайди: турмуш ўртоқлар бир ва уч ёшда оилавий ҳаётдаги инқирозларни енгишда энг қийин вақтни бошдан кечирадилар.
