Қозоғистон фуқаролигини қандай олиш мумкин: батафсил йўриқнома
ASTANА. Кazinform - Ҳозирда Қозоғистон фуқаролигини олишни хоҳловчилар қозоқ тилини, мамлакат тарихини ва Конституция асосларини камида базавий даражада билишлари шарт. Бу талаблар “Миграция масалалари тўғрисида”ги қонунга яқинда киритилган. Бу хорижликларнинг Қозоғистон жамиятига тезроқ мослашиши учун қилинган қадам эканлиги аниқ. Шу муносабат билан Каzinform ўқувчилар эътиборига Қозоғистон фуқаролигини олиш тартиби бўйича йўриқномани тақдим этади.
Қозоғистон фуқаролигини олиш
Қозоғистон Республикасининг “Қозоғистон Республикаси фуқаролиги тўғрисида”ги Қонунининг 10-моддасига мувофиқ фуқаролик:
- туғилиш бўйича;
- Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш натижасида;
- Қозоғистон Республикасининг халқаро шартномаларида назарда тутилган асослар ва тартибда;
- ушбу Қонунда назарда тутилган бошқа асослар бўйича олиш мумкин.
Қонуннинг 15-моддасига мувофиқ, Қозоғистон Республикаси ҳудудида доимий яшовчи чет элликлар ва фуқаролиги бўлмаган шахслар ушбу Қонунга мувофиқ уларнинг аризасига кўра Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиниши мумкин. Қозоғистон Республикасининг фуқаролигига қабул қилиш тўғрисидаги аризалар бўйича Қозоғистон Республикаси Президенти қарор қабул қилади.
Қонуннинг 16-1-моддасига мувофиқ, Қозоғистон Республикаси фуқаролиги соддалаштирилган (рўйхатга олиш) тартибида қабул қилинади:
- соддалаштирилган тартибда Қозоғистон Республикаси фуқаролиги (рўйхатга олиш тартиби):
- яшаш муддатидан қатъи назар, Қозоғистон Республикаси ҳудудида қонуний асосларда доимий яшовчи ватандошлар;
- оқланган оммавий сиёсий таъқиб қурбонлари, шунингдек, яшаш давридан қатъи назар, Қозоғистон Республикаси ҳудудида қонуний асосларда доимий истиқомат қилувчи, фуқароликдан маҳрум қилинган ёки ўз хоҳишига кўра фуқароликдан маҳрум бўлган уларнинг авлодлари;
- Қозоғистон Республикаси олий таълим муассасаларида таҳсил олаётган этник қозоқлар қабул қилиниши мумкин.
Фуқаролик тўғрисидаги материалларни соддалаштирилган тартибда (рўйхатга олиш тартиби) кўриб чиқиш муддати ариза берилган кундан бошлаб уч ойдан ошмаслиги керак.
Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилишнинг умумий белгиланган тартиби
Соддалаштирилган тартибда фуқароликни олиш ҳуқуқига эга бўлмаган ва Қозоғистон Республикаси фуқаролигини олишни ният қилган чет элликлар ўз яшаш жойидаги миграция полициясининг ҳудудий бўлинмаларига ариза билан мурожаат қилишлари керак. Ариза Қозоғистон Республикаси Президенти номига юборилади. Фуқароликни қабул қилиш сабаблари аризада кўрсатилиши керак.
Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш тўғрисидаги аризаларни қабул қилиш, расмийлаштириш ва кўриб чиқиш қоидаларига Қозоғистон Республикаси фуқаролиги билан боғлиқ масалаларни кўриб чиқиш тўғрисидаги ички ишлар органларининг аризасига қуйидаги ҳужжатлар илова қилинади:
- белгиланган шакл бўйича анкета-ариза;
- таржимаи ҳол;
- ҳажми 3,5 х 4,5 см. тўртта фотосурат;
- Қозоғистон Республикасининг "Қозоғистон Республикаси фуқаролиги тўғрисида" ги Қонунининг 1-моддасида назарда тутилган шартларга риоя қилиш мажбурияти;
- Шартномада иштирок этувчи давлатлардан бирининг шахсини тасдиқловчи ва фуқаролигини тасдиқловчи ҳужжат нусхаси;
- 1 БҲМ миқдорида давлат божи тўланганлиги ёки тўлашдан озод қилинганлиги тўғрисидаги ҳужжат;
- бошқа давлатнинг ваколатли органи томонидан берилган фуқаролиги йўқлиги ёки бекор қилинганлиги тўғрисидаги гувоҳнома.
Ушбу ҳужжатларга қўшимча равишда:
Қозоғистон Республикаси Президентининг 2005 йил 6 июндаги 1587-сонли Фармони билан фуқароликка қабул қилишнинг соддалаштирилган тартиби қўлланиладиган шахсларга қўйиладиган касблар ва талаблар рўйхатининг талабларига жавоб берадиган шахслар - тегишли давлат органидан ариза хати;
Қозоғистон Республикасига ўзининг тарихий ватани сифатида доимий яшаш учун қайтган шахслар учун - ватандош гувоҳномаси ва собиқ фуқаролигидан чиқиш тўғрисидаги ариза;
Агар Қозоғистон Республикаси фуқаролигини олиш учун ариза берган шахс ариза бериш пайтида Қозоғистон Республикаси фуқароси билан никоҳда бўлса, у никоҳ тўғрисидаги гувоҳноманинг нотариал тасдиқланган нусхасини тақдим этади.
Қозоғистон Республикасига доимий яшаш мақсадида келган собиқ иттифоқдош республикаларнинг фуқаролари ва уларнинг яқин қариндошларидан бири Қозоғистон Республикаси фуқароси бўлса, унинг Қозоғистон Республикаси фуқаролари билан қариндошлик даражасини тасдиқловчи ҳужжатларни (туғилганлик тўғрисидаги гувоҳнома, никоҳ тўғрисидаги гувоҳнома ва бошқалар) тақдим этадилар.
Туман (шаҳар) ички ишлар органлари вилоятлар ҳамда Астана, Алмати ва Чимкент шаҳарлари ички ишлар бўлимларига фуқаролик тўғрисидаги маълумотларни тақдим этади, улар эса ҳужжатларни текширади, улар бўйича хулоса қилади ва Ички ишлар вазирлигига тақдим этади. Ички ишлар вазирлиги ахборотни ўз хулосаси билан бирга Қозоғистон Республикаси Президенти Администрациясининг Давлат-ҳуқуқий бўлимига юборади.
Фуқароликни олиш вақти
Шахснинг қачон Қозоғистон Республикаси фуқароси бўлишини аниқлаш учун Қонуннинг 37-моддасидан фойдаланиш керак, унга кўра Қозоғистон Республикаси фуқаролиги:
- Қозоғистон Республикаси Президентининг фуқароликка қабул қилиш тўғрисидаги фармони чиқарилган сана;
- вояга етмаганларнинг туғилган ёки фарзандликка олинган санаси;
- Қозоғистон Республикаси Президентининг вояга етмаганларнинг ота-оналарини Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш тўғрисидаги фармони чиқарилган сана;
-фуқаролик-давлатлараро шартномаларда назарда тутилган тартибда рўйхатга олинган сана;
- Қозоғистон Республикаси фуқаролиги соддалаштирилган тартибда рўйхатдан ўтган куни олинади (рўйхатга олиш тартиби).
Вояга етмаганлар ва муомалага лаёқатсиз шахслар номидан ариза бериш
18 ёшга тўлмаган болалар, шунингдек муомалага лаёқатсиз деб топилган фуқароларга нисбатан фуқароликни олиш тўғрисидаги ариза уларнинг қонуний вакиллари томонидан нотариал тасдиқланган ариза тариқасида берилади. Аризага боланинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномасининг нусхаси, муомалага лаёқатсизлигини тасдиқловчи ҳужжат ва муомалага лаёқатсиз шахснинг қонуний вакили ваколатларини тасдиқловчи ҳужжат илова қилинади. 14 ёшдан 18 ёшгача бўлган болалар учун имзоланган ва нотариал тасдиқланган шахсий розилик талаб қилинади. Ички ишлар органлари томонидан Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш тўғрисидаги аризаларни (илтимосномаларни) қабул қилиш, расмийлаштириш ва кўриб чиқиш қоидаларининг 2-боби 11-бандига мувофиқ маҳаллий ички ишлар ва миллий хавфсизлик органлари томонидан аризаларни (илтимосномаларни) кўриб чиқиш муддати, Қозоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ва Қозоғистон Республикасининг бошқа давлат органлари томонидан бу ҳар бир органда бир ойдан, жами олти ойдан ошмаслиги керак.
Полиция бўлими Қозоғистон Республикаси Президентининг Фармонини олгандан сўнг, шаҳар ва туман ички ишлар органлари томонидан беш календарь кун ичида кўриб чиқилган аризаларни (илтимосномаларни) кўриб чиқиш натижалари тўғрисида ариза берувчиларни хабардор қилади.
Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилинган чет элликлар ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга уларга белгиланган тартибда шахсий гувоҳнома ёки Қозоғистон Республикаси фуқаросининг паспортини бериш учун асос бўлган гувоҳнома берилади.
Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилишнинг соддалаштирилган тартиби
Қозоғистон Республикаси фуқаролигига соддалаштирилган тартибда (рўйхатга олиш тартиби) қабул қилиш Қозоғистон Республикаси томонидан тузилган халқаро шартномаларга мувофиқ амалга оширилади. Ҳозирги вақтда соддалаштирилган тартиб қуйидаги шахсларга нисбатан қўлланилади:
- Россия Федерацияси фуқаролари;
- Беларусь Республикаси фуқаролари;
- Қирғизистон Республикаси фуқаролари;
- Қозоғистон Республикаси фуқароси билан турмуш қурган хорижликлар.
Боланинг фуқаролиги
Агар туғилиш вақтида иккала ота-она ҳам Қозоғистон Республикаси фуқароси бўлса, бола туғилган жойидан қатъи назар, Қозоғистон Республикаси фуқароси ҳисобланади.
Агар ота-оналар турли фуқароликка эга бўлса ва улардан бири бола туғилган пайтда Қозоғистон Республикаси фуқароси бўлса, бола:
- Қозоғистон Республикаси ҳудудида туғилса;
- Агар у Қозоғистондан ташқарида туғилган бўлса, лекин ота-онаси ёки улардан бирининг ўша вақтда Қозоғистон Республикаси ҳудудида доимий яшаш жойи бўлса, у Қозоғистон Республикаси фуқароси ҳисобланади.
Агар ота-онанинг фуқаролиги турлича бўлса ва бола туғилганда улардан бири Қозоғистон Республикаси фуқароси бўлса, агар ота-онанинг иккаласи ҳам Қозоғистондан ташқарида доимий яшаш жойига эга бўлса, Қозоғистондан ташқарида туғилган боланинг фуқаролиги ота-оналарнинг ёзма розилиги бўйича аниқланади.
Агар бола туғилганда ота-онадан бири Қозоғистон Республикаси фуқароси, иккинчисида эса Қозоғистон Республикаси фуқаролиги йўқ бўлса ёки унинг фуқаролиги номаълум бўлса, бола қаерда туғилганидан қатъи назар, Қозоғистон Республикаси фуқароси ҳисобланади.
Боланинг онаси фуқаролиги бўлмаган шахс бўлиб, отаси Қозоғистон Республикаси фуқароси деб эътироф этилган ва оталик аниқланган тақдирда, 14 ёшга тўлмаган бола қаерда туғилганидан қатъи назар, Қозоғистон Республикаси фуқароси бўлади. Бу бола Қозоғистондан ташқарида доимий истиқомат қилса, унинг фуқаролиги ота-онасининг ёзма аризаси асосида белгиланади.
Агар ота-оналар боланинг фуқаролигига рози бўлмаса, бу фуқаролик судида аниқланади.
Қозоғистон фуқаролигига қабул қилишни рад этиш учун асослар
Бундай асослар рўйхати “Фуқаролик тўғрисида”ги қонуннинг 17-моддасида келтирилган. Агар Қозоғистон Республикаси фуқаролигини олиш учун ариза берган шахс- агар у халқаро ҳуқуқда назарда тутилган инсониятга қарши жиноят содир этса, Қозоғистон Республикаси суверенитети ва мустақиллигига атайлаб қарши чиқса;- Қозоғистон Республикаси ҳудудининг бирлиги ва яхлитлигини бузишга чақирса;
- давлат хавфсизлигига, аҳоли саломатлигига зарар етказувчи ғайриқонуний ҳаракатни содир этган бўлса;
- миллатлараро, конфессиялараро ва диний адоватни қўзғатадиган бўлса, Қозоғистон Республикасининг давлат тилидан фойдаланишга қарши ҳаракат қилса;
- террористик ва экстремистик ташкилотларга қўшилган ёки террорчилик фаолияти учун судланган бўлса;
- агар у халқаро қидирувда бўлса, суднинг қонуний кучга кирган ҳукмига биноан жазони ўтаётган бўлса ёки суд унинг ҳаракатини ўта хавфли рецивидист деб топса;
- Россия Федерацияси, Қирғизистон Республикаси, Беларусь фуқаролари бўлса, ушбу қоида Қозоғистон Республикасига доимий яшаш учун келган ва уларнинг яқин қариндошларидан бири ҚР фуқароси бўлган собиқ иттифоқдош республикаларнинг фуқароларига нисбатан қўлланилади, агар улар чет эл фуқаролигидан чиқиш тўғрисида ёзма ариза берган бўлсалар;
- Қозоғистон Республикаси фуқаролигини олиш учун ариза топшираётганда ўзи ҳақида нотўғри маълумот берган бўлса ёки асоссиз сабабларга кўра Қозоғистон Республикаси қонунчилигида белгиланган муддатларда зарур ҳужжатларни тақдим этмаса;
- агар Қозоғистон Республикаси ҳудудида ёки унинг чегарасидан ташқарида қасддан жиноят содир этганлиги учун судланган ёки Қозоғистон Республикаси қонунида шундай деб эътироф этилган, судланганлиги олиб ташланмаган ёки ўталмаган бўлса;
- Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш ёки Қозоғистон Республикаси фуқаролигини тиклаш тўғрисида ариза беришдан олдин беш йил ичида иқтисодий соҳада ҳуқуқбузарлик содир этган бўлса;
- Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш ёки Қозоғистон Республикаси фуқаролигини тиклаш тўғрисида ариза беришдан олдинги беш йил давомида Қозоғистон Республикасининг аҳоли миграцияси соҳасидаги қонунчилигини бир неча марта бузган бўлса;
агар Қозоғистон Республикаси фуқаролигига қабул қилиш ёки Қозоғистон Республикаси фуқаролигини тиклаш тўғрисида ариза топширилгунга қадар беш йил ичида, "Фуқаролик тўғрисида"ги қонуннинг 21-моддаси 1), 2) ва 5) кичик бўлимлари асосида. Қозоғистон Республикаси фуқаролигини йўқотган бўлса;
- Қозоғистон Республикаси фуқаролиги тўғрисидаги қонун 21-моддаси биринчи қисмининг 8) кичик банди асосида Қозоғистон Республикаси фуқаролигини йўқотган тақдирда;
- Агар фуқаро Қозоғистон Республикаси фуқаролиги тўғрисидаги 20-1-модда асосида Қозоғистон Республикаси фуқаролигидан маҳрум бўлса, унинг аризаси қабул қилинмайди.
Эслатиб ўтамиз, Фан ва олий таълим вазирлиги томонидан тасдиқланган янги талабга мувофиқ Қозоғистон фуқаролигини олувчи:
- бошланғич босқичда давлат тилидан камида 36 балл;
- Қозоғистон Республикаси Конституцияси асослари камида 9 балл;
- Қозоғистон тарихини камида 15 балл даражасида билиши керак.
