DeepSeek: СИ бозоридаги янги ўйинчи қоидаларни қандай ўзгартирди
ASTANA. Kazinform – Январь ойида тақдим этилган Хитойнинг DeepSeek стартапининг янги ишланмаси СИ бозорини ларзага келтирди. Илова ишга туширилганидан бир неча соат ўтгач, App Store дўконида энг кўп юклаб олинган бепул иловаларнинг ТОП 5 талигига кирди.

Натижада АҚШнинг баъзи технологик компаниялари акциялари нархи тушиб кетди. Казинформ мухбири DeepSeek қандай сирларга эга эканлигини ўрганиб чиқди.
DeepSeek нима?
DeepSeek Artificial Intelligence Fundamental Technology Research Co., Ltd. компанияси 2023 йил июль ойида ташкил этилган. Инновацион технология стартапи “илғор йирик тил моделлари” (LLM) ва тегишли технологияларни ишлаб чиқиш билан шуғулланади.
Xinhua агентлигига кўра, компания ўтган йилнинг январь ойида ўзининг биринчи «DeepSeek LLM» моделини ишга туширганидан бери интеграциянинг бир неча босқичларидан ўтган. 2024 йил декабрь ойида улар «V3» деб номланган очиқ LLM моделини чиқардилар. Америка оммавий ахборот воситаларининг хабар беришича, у "Meta компаниясининг барча очиқ LLM моделларидан устун келди ва ҳатто OpenAI нинг ёпиқ GPT4-о модели билан рақобатлашди".
Январь ойида чиқарилган янги DeepSeek-R1 модели эса чуқур ўрганиш усулларидан фойдаланиш туфайли муҳим технологик ютуқни амалга оширди. Оддий қилиб айтганда, у "тушуниш" қобилияти бўйича сунъий интеллектни тамомлаган.
Chain-of-Thought (CoT) ва Supervised Fine-Tuning (SFT) каби анъанавий йўлларга риоя қилиш ўрнига, DeepSeek Reinforcement Learning (RL) методологиясини ўзининг асосий методологияси сифатида қабул қилиб, СИ саноатида бошқача ёндашувни қўллади.
Масалан, CoT ва SFT босқичма-босқич ёндашувга таянади ва катта маълумотлар тўплами билан ишлайди. RL эса атроф-муҳит билан ўзаро таъсир қилиш орқали моделларни "ўрганиш" га асосланади. Бу унга қийин вазифаларга жавоб топишга имкон беради.
RL нинг жорий этилиши стартапга ўз моделларининг фикрлаш ва таҳлилий имкониятларини ошириш имкониятини берди, бу эса уни тез мослашувчи вариантга айлантирди. Айнан мана шу устунлик уни ўз соҳасида биринчи ўринга олиб чиқди.
V3 моделининг техник хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда, DeepSeekни ишлаб чиқиш нархи бор-йўғи 5,57 миллион долларни ташкил этади. Бу LLM яратиш соҳасидаги энг паст нарх.
Сунъий интеллектнинг янги технологиясининг чиқарилиши фонд бозорида оммавий сотувлар сонининг кескин ошишига олиб келди, бунинг натижасида Американинг Nvidia, Broadcom ва Oracle каби йирик технология компаниялари атиги 24 соат ичида 1 триллион доллар йўқотди. Nvidia (NVDA) 596 миллиард доллар йўқотди.
Шунингдек, янги DeepSeek-R модели очиқ манбали версия бўлиб, OpenAI нинг манба коди ёпиқ ва унинг экотизими мос равишда мураккаб.
Таъриф: Ҳар қандай код дастлаб очиқ манба бўлиб, "ёпиқ манба" фақат баъзи одамлар учун, аксарият ҳолларда дастурни ишлаб чиқувчилар учун очиқ бўлган версияни билдиради. Очиқ манбанинг афзаллиги шундаки, ҳар қандай мутахассис ўзининг бажариладиган файлларини мустақил равишда тўлдириши ва кодни ўзи кўриши мумкин. Агар код ёпилган бўлса, фойдаланувчи учун фақат бажариладиган файл мавжуд бўлади.
DeepSeek асосчиси Лян Вэньфэн очиқ манбали ҳамкорлик ва инновациялар муҳимлигини таъкидлаб, асосий мақсад ишончли технологик экотизим яратиш эканлигини таъкидлади.
"Биз ёпиқ манбани танламаймиз", – дея унинг сўзларини келтирган Xinhua.
Киберҳужум ва мудофаа
Муваффақиятига ва кенг тан олинишига қарамай, DeepSeek янги таҳдидга дуч келди. 27 январь куни компания йирик киберҳужумга учради. Натижада янги фойдаланувчиларни рўйхатдан ўтказишда вақтинчалик чеклов жорий этилди. Энг қизиғи шундаки, ҳужум DeepSeek юклаб олишлар сони бўйича ChatGPT-ни ортда қолдирган пайтда бошланган. Бу техник ҳамжамият ичида ҳам, ундан ташқарида ҳам шов-шувга сабаб бўлди.
Муаммо шу билан тугамайди. Яқинда Wiz киберхавфсизлик бўйича мутахассислар DeepSeek тизимида жиддий заифликни аниқладилар. Фойдаланувчи суҳбатлари, API сирлари каби шахсий маълумотлар ва сервернинг ўзига хос жиҳатлари билан боғлиқ маълумотлар ClickHouse маълумотлар базасида тарқалиб кетган. Бу фойдаланувчи хавфсизлиги ва маълумотларни ҳимоя қилиш нуқтаи назаридан катта бўшлиқни кўрсатди. Яъни, фойдаланувчини аутентификация қилмасдан маълумотлар базасидаги ҳаракатларни тўлиқ назорат қилиш имконияти таъминланганлиги маълум бўлди.
Ушбу маълумотдан сўнг АҚШ Конгресси ўз ходимларига DeepSeekъдан фойдаланишни тақиқлади.
Бундан ташқари, Европанинг бир қанча давлатларида иловани AppStore ва Google дан олиб ташлаш орқали чекланди ва компаниядан фойдаланувчиларнинг шахсий маълумотлари қандай қайта ишланиши ҳақида маълумот бериши талаб қилинди.
Жаҳон СИ бозоридаги рақобат
Хитойнинг DeepSeek компаниясининг R-1 ва Janus-Pro моделларининг чиқарилиши технологик ишлаб чиқариш соҳасидаги вазият қандай кескин ўзгариши мумкинлигини кўрсатади.
“Кўриниб турибдики, ҳозирда икки асосий кучлар рақобатлашади. Бу АҚШ ва Хитойнинг очиқ код ва ёпиқ код ўртасидаги рақобат”, – дейди Google компаниясининг собиқ бош директори Эрик Шмид The Washington Post газетасига берган интервьюсида.
Унинг сўзларига кўра, "Бу ноёб лаҳзадир – Хитой компанияси очиқ манбалар соҳасида ҳақиқий этакчига айланаётган бир пайтда, Метадан ташқари кўпчилик йирик Америка компаниялари ўз усулларини сир сақлашда давом этмоқдалар. Бу, аслида, Minimax каби стартаплардан тортиб, Alibaba каби технология гигантларигача бўлган Хитой сунъий интеллект компанияларининг юксалишини акс эттирувчи тенденциядир. Улар ўзларининг СИ моделларини бутун дунё бўйлаб ишлаб чиқувчиларга бепул тақдим этишмоқда".
Эрик Шмидт таъкидлаганидек, АҚШ дунёдаги энг кучли ёпиқ моделларга эга, аммо рақобатбардош бўлиб қолиш учун у ишлаб чиқувчиларни очиқ манба экотизимини ривожлантиришга чақирди.
Очиқ ва ёпиқ манбали СИ, шунингдек, АҚШ ва Хитой ўртасидаги технологик рақобатда ҳали аниқ ғолиб йўқ. Агар DeepSeek Американинг йирик технологик компаниялари билан камроқ ресурслардан фойдаланган ҳолда рақобатлаша олса, уларга нисбатан босим кучайиши аниқ, деб ҳисоблайди у.
“Америка инновацияларини илгари суриш нафақат очиқ манбали ишланмаларни кенгайтириш, балки ўрганиш усуллари алмашинувини рағбатлантириш ва сунъий интеллект тадқиқотлари ва ишланмаларига сармояларни кўпайтиришни ҳам ўз ичига олиши керак. Бунинг ёрқин мисоли Оқ уйнинг яқинда эълон қилинган Stargate (“Юлдузли дарвоза”) лойиҳаси бўлиб, у кейинги тўрт йил ичида СИ инфратузилмаси учун 500 миллиард доллар сарфлашни мақсад қилган”, – дея хулоса қилди Шмидт.
SCMP маълумотларига кўра, 20 январь куни ХХР Давлат кенгаши Бош вазири Ли Цян раислигида симпозиум бўлиб ўтди. DeepSeek асосчиси Лян Вэньфэн унда технология, таълим ва фан соҳаларидаги бир гуруҳ мутахассислар билан бирга иштирок этди. Худди шу йиғилишда Ли Цян илмий ва технологик инновациялар орқали шаклланган иқтисодиётнинг “янги ўсиш драйверлари” одамларнинг турмуш даражасини таъминлаш ва яхшилашга ёрдам бериши кераклигини таъкидлади.
China International Capital Corp (CICC) давлат инвестиция компанияси маълумотларига кўра, 2030 йилга бориб Хитойнинг сунъий интеллект бозори ҳажми 5,6 триллион юаньга (765 миллиард доллар) етади. CICC прогнозларига кўра, 2025 йилдан бошлаб олти йил ичида Хитойнинг сунъий интеллект саноатига 1,4 триллион доллар сармоя киритилиши мумкин.