"Бизнинг ишимизда ҳеч қандай сир йўқ". ҚР Президенти Телерадиокомплекси бош директори билан суҳбат
ASTANA. Kazinform - ҚР Президенти Телерадиокомплекси икки йилдан ортиқ чуқур ўзгаришларни бошидан кечирмоқда. ҚР Президенти Телерадиокомплекси бош директори Раушан Қажибаева Tengrinews.kz мухбири билан суҳбатда шу вақт ичида қандай ўзгаришлар юз берганини айтиб ўтди.
— Раушан Жанабергеновна, икки йилдан кўпроқ вақт олдин сиз бизга берган суҳбатингизда Президент телерадиокомплексида ўзгаришлар рўй бераётганини айтган эдингиз. Бу вақт ичида нима ўзгарганини айтиб берсангиз.
-Ўзгартиришлар шундан иборатки, телерадиокомплекс Қозоғистон ва хорижий аудиторияга контент ишлаб чиқариш ва етказиб беришнинг тўлиқ циклига эга вертикал интеграциялашган телерадиокомпанияга айланди. Бу эса Юртбошимиз олдимизга қўйган вазифани ҳал этиш – самарали медиакомпанияга айланиш имконини беради.
Бугунги кунда Телерадиокомплек таркибига телевидение каналлари, халқаро ахборот агентлиги ва ўзининг ишлаб чиқариш базаси киради, улар бутун оила учун юқори сифатли телекўнгилочар дастурларни тақдим этиш, долзарб воқеаларни объектив ёритиш ва халқаро ахборот соҳасида миллий манфаатларни тарғиб қилиш имконини беради. Ўзининг медиа ресурслари, юксак ижодий-техник салоҳияти, жумладан, профессионаллар жамоасига эга телерадиокомплекс Президентимиз ҳақидаги асосий контент фабрикасига айланди.
— Медиа фаолиятида бу ёндашув қандай намоён бўлмоқда? Масалан, Kazakh TV билан якунда нима бўлди?
— 2022 йилда Телерадикомплекс таркибига кирувчи оммавий ахборот воситаларининг ҳолати ва ривожланиш истиқболларини баҳолаб, биз Kazakh TV нинг эҳтиёжлари ва умидлари тубдан фарқ қиладиган маҳаллий ва хорижий аудитория билан ишлаш бўйича ёндашувларини тубдан қайта кўриб чиқдик. 2022 йил 1 сентябрда каналнинг трансляцияси маҳаллий ва халқарога бўлиниб, ҳар бир эфир бўлими янги ном олди.
Халқаро эшиттириш Silk Way бренди остида эфирга узатила бошланди ва телерадиокомплек таркибига ўтиш даврида деярли 20 йил бўлган Kazakh TVнинг эфир анъаналарини давом эттирди. Jibek Joly янги телеканалида қозоғистонликлар учун контент намойиш этила бошланди. Биз хорижлик ва маҳаллий томошабинларга уларнинг асосий афзалликларидан келиб чиққан ҳолда контент таклиф қилдик.
Бир сўз билан айтганда, қозоғистонликлар 10 йилдан ортиқ вақт ичида биринчи марта янги оилавий телеканалга эга бўлдилар. Болалар учун мультипликация, фильм ва сериаллар, концертлар, ток-шоулар ва албатта, ахборот-таҳлилий дастурлар – бугун томошабинлар буларнинг барчасини Jibek Joly эфирида билади ва томоша қилади.
Халқаро эшиттириш Silk Way бренди остида эфирга узатила бошланди, бу 20 йилдан ортиқ тарихга эга бир вақтлар битта каналнинг эфир версиялари ўртасидаги узвий боғлиқликни акс эттиради.
— Jibek Joly телеканали ички бозорда танилган, лекин Silk Way нинг халқаро трансляцияси қандай ривожланяпти?
— Телеканалнинг халқаро кўрсатуви, юқорида айтганимдек, Silk Way бренди остида чиқарилади ва 4 қитъанинг 120 дан ортиқ мамлакатларида эфирга узатилади. Бугунги кунда каналнинг 200 дан ортиқ ҳамкорлари унинг трансляциясини таъминлайди ва расмий дистрибьюторларнинг бутун тармоғи мавжуд.
Биз буларнинг барчасини икки йил ичида тикладик, бир вақтнинг ўзида янги бозорлар ва радиоэшиттириш муҳитларини ўзлаштирдик. 2022 йилда Kazakh TV телеканали Телерадиокомплексга ўтганида, унинг ер усти эшиттириш тармоғи деярли йўқ эди.
“Нега биз бунчалик бунга эътибор бердик? Silk Way нинг стратегик мақсади – Марказий Осиё овози бутун дунёга сўзланадиган минтақавий медиа-хабга айланишдир”.
Бугунги кунда телеканал минтақанинг бешта давлати учун ягона ахборот маконини яратиш устида ишлаяпти. Бунинг учун бизда ҳамма нарса бор: мамлакат ва минтақавий контент, кенг кўламли эшиттириш тармоғи, бир қатор миллий ва халқаро тиллар ва, албатта, минтақа давлатларидан ишончли ҳамкорлар.
— Марказий Осиё давлатларининг умумий ахборот майдони — бу нима? Агар бу сир бўлмаса, албатта.
— Бизнинг ишимизда ҳеч қандай сир бўлмаган ва ҳозир ҳам йўқ. Биз Марказий Осиё канали лойиҳамизни очиқлик, тенглик, ишонч ва ўзаро ҳурмат тамойиллари асосида қуряпмиз.
Ҳамкорларимиз биз билан ишлаяпти, чунки бу барча мамлакатларимиз учун ҳақиқатан ҳам фойдали. Қозоғистон Республикаси Президентининг телерадиокомплекси миллий ва минтақавий манфаатларни самарали тарғиб этиш учун хорижда реал иштироки ва аудиториясига эга тайёр медиа платформани тақдим этади.
Бизнинг Lifestyle жанрдаги контентимиз туризм, бизнес, тарих, маданият, анъаналарни тарғиб қилиш ва минтақага сармоя жалб этишга қаратилган. Шу нуқтаи назардан, Евроосиё маркази – Марказий Осиёда Шарқ ва Ғарб халқлари ва цивилизацияларини боғлаган буюк савдо йўлининг чуқур тарихига ишора қилувчи канал номи жуда рамзий маънога эга.
Туркманистонлик ва тожикистонлик ҳамкасблар биз билан фаол ҳамкорлик қилиб келяпти. Silk Way ушбу мамлакатларнинг етакчи миллий телерадиокомпаниялари томонидан тайёрланган дунё миқёсидаги янгиликларни эфирга узатади, Туркманистон ва Тожикистон учун мамлакат тарғиботини таъминлай оладиган дастурлар тайёрланмоқда.
“Ўзбекистон ва Қирғизистондаги ҳамкасбларимиз тез орада лойиҳага қўшилади деб ўйлайман, шундан сўнг биз ўзимизни тўлиқ Silk Way Central Asia деб аташимизга умид қиламиз”.
— Битта Kazakh TV ўрнига иккита янги канал, иккита янги бренд яратдингиз. Бу каналнинг мамлакат ичидаги ва умуман бозордаги мавқеига қандай таъсир қилди?
— Бу канал учун тарихий ўзгариш. Jibek Joly маҳаллий медиа майдонида ўз ўрнини топди ва бозорда ўнлаб йиллар давомида фаолият юритиб келаётган каналлар билан рақобатлаша олди.
Ўйлайманки, унинг ташқи кўриниши бозорга фақат ижобий таъсир кўрсатди, чунки биз ўз оригинал маҳсулотларимизга алоҳида урғу берамиз.
Албатта, бугунги кунда телеканаллар рейтингида асосий ҳисса хориж сериаллари ва фильмларидир. Ҳа, бу тижорат нуқтаи назаридан мантиқий. Бироқ бу ўзининг Қозоғистон ишлаб чиқаришини ривожлантиришга ва замонавий миллий маданиятни тарғиб қилишга ҳеч қандай ҳисса қўшмайди. Биз ушбу трендни ўзгартириш ниятидамиз. Бу йил Jibek Joly илк бор жаҳоннинг асосий спорт тадбири – XXXIII ёзги Олимпия ўйинларини трансляция қилди. Телеканал кўрсатуви спортчиларимиз иштирокидаги мусобақалар трансляциялари билан Қозоғистон халқини хурсанд қилди. Телерадиокомплекс ўз томошабинларига тақдим этган яна бир спорт байрами – Жаҳон кўчманчилар ўйинларининг Jibek Joly ва Silk Way каналларида намойиш этилишидир. Жамоамиз очилиш ва ёпилиш маросимларини ҳам суратга олди.
Ёш каналимиз бозорга қўшимча реклама инвентарларини олиб кирди ва реклама берувчилар эътиборини жалб қила олди. Бу, шубҳасиз, Қозоғистон реклама бозорига ва унда пайдо бўлаётган тенденцияларга ижобий таъсир кўрсатади.
— Айтинг-чи, телеканалларни ривожлантириш борасида келгуси режаларингиз қандай?
— Биз Jibek Joly/Silk Way соябон брендини ишлаб чиқяпмиз. Мазкур лойиҳа доирасида 2023 йил сентябрь ойида Телерадиокомплексда Silk Way Cinema канали ишга туширилди.
Бу халқаро канал, Қозоғистон киноси ва ижодий индустриясининг хориждаги амбассадори. Унинг трансляцияси Қозоғистон киноси ва телесериалларидан иборат.
Ҳозирда телеканал 16 та давлатда, асосан қўшни давлатларда мавжуд бўлиб, қозоқ ва рус тилларида эфирга узатилади ва замонавий Қозоғистон киноси ютуқларининг ўзига хос намойиши вазифасини ўтайди.
Бугунги кунда Қозоғистонда турли медиа-компаниялар бўйлаб тарқалган ва ўз имкониятларини тўлиқ амалга оширмайдиган улкан кино ва сериал ишлаб чиқариш кутубхонаси мавжуд.
Мен ҳамкасбларим билан турли йилларда давлат томонидан ёки унинг буюртмасига кўра ишлаб чиқарилган кино ва сериалларнинг катта қисмини телерадиокомплек платформасида жамладик. Энди бизда Silk Way Cinema каналини узоқ вақт давомида ноёб трансляцияни таъминлайдиган минглаб соатлик контентдан иборат кутубхона мавжуд.
— Албатта, сиз махфий агент эмаслигингизни эслайман, лекин биз ҳақиқатан ҳам жуда батафсил суҳбатлашяпмиз...
- Ҳа, ҳа, биз ҳали ҳам махфий агент эмасмиз, лекин улар ҳақида фильмлар суратга оламиз. Ҳужжатли фильмлар марказимизда 2023 йилда Давлат хавфсизлик хизмати – Президентни қўриқлаётган инсонлар ва юқори лавозимли амалдорлар фаолияти ҳақида ноёб лойиҳа суратга олинди.
Бу йил биз махсус лойиҳа - 100 Sarbaz тайёрлаяпмиз. Бу реалити-шоу бўлиб, унда мамлакатимиз ҳуқуқ-тартибот идораларининг энг яхши жангчилари куч, тезлик, чаққонлик, чидамлилик ва зукколик бўйича беллашадилар.
Телерадиокомплекнинг муаллифлик лойиҳалари нафақат телеканалларимизда эфирга узатилмоқда. Ҳам вилоят, ҳам республика телеканаллари томонидан уларга бўлган юқори қизиқиш уларнинг долзарблиги, ўзига хослиги ва, албатта, ижро сифати билан боғлиқ.
Бундан ташқари, жорий йилда телерадиокомплек ўзининг дастлабки учта сериали – «111» Juz on bir», «Тамаша» ва «Диван батыр» номли 66 қисмли сериаллар устида ишлаяпти. Анъанага кўра кино саноати учун сериалларимиз қозоқ жамиятининг асосий манфаатларини акс эттиради, баъзи жойларда эса унинг кўзгуси ҳисобланади.
Жорий йилда Президент оиладаги зўравонлик учун жавобгарлик ва жазони кучайтиришга қаратилган қонунни имзолади. Jibek Jolyда янги телемавсумда режалаштирилган «111» Juz on bir» сериали қозоқ жамияти учун ана шу долзарб муаммони кўтаради.
Сериал шундай ном билан аталиши бежиз эмас, “111” – Оила, аёллар ва болалар ҳуқуқлари масалалари бўйича ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш бўйича Хизматнинг жорий алоқа маркази рақами.
— Kazinform 100 ёшдан ошган. Сўнгги йилларда агентликда қандай муҳим ўзгаришлар рўй берди?
— Kazinform халқаро ахборот агентлиги мамлакат мулки бўлган ва шундай бўлиб қолади. Келгуси йили агентлик 105 ёшга тўлади. Бир асрдан ортиқ тарих давомида у кўп лаҳзаларни, кўтарилиш ва пасайишларни бошидан кечирди. Ҳеч бўлмаганда, КазТАГ бренди қандай йўқолганини эслаш жуда ачинарли ҳолат, дарвоқе...
Шунга қарамай, бир асрдан кўпроқ вақт давомида “Казинформ” ўзининг юз йиллик анъаналарига содиқлигини сақлаб, Қозоғистон ва бутун дунё ҳаётидаги воқеаларни ахборот ёритилишида етакчи ўринни эгаллаб келяпти.
Ҳар куни агентлик муҳаррирлари янгиликлар ленталарида ва бошқа платформаларда 5 тилда мингдан ортиқ контент ишлаб чиқаради. Бунда Марказий Осиё, Кавказ, Яқин Шарқ, Европа ва Шимолий Америка каби дунёнинг 12 давлатида намойиш этилган ўзимизнинг хорижий корсеть ёрдам беряпти.
Қисқа вақт ичида биз дунёнинг 30 та етакчи оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорлик тармоғимизни тикладик, кадрларимиз салоҳиятини мустаҳкамладик, янгиликлар ишлаб чиқариш ҳажмини оширдик, ахборотни етказиб бериш сифатини оширдик ва таҳририят сиёсатимизни тубдан ўзгартириб, сайт ва ижтимоий тармоқларнинг инглизча версиясига эътибор қаратдик.
Kazinform ўз олдига улкан, бироқ жуда реал мақсадни қўйган – қитъанинг етакчи видео-ахборот агентликларидан бирига айланиш.
— Сўнгги бир неча йил ичида режалаштирган ҳамма нарсани амалга оширишга муваффақ бўлдингизми?
— Ҳаммаси эмас, чунки бизнинг режалаштириш уфқимиз 3 йиллик давр билан чегараланган эмас.
“Ўйлайманки, биз стратегик даражадаги вазифалардан ушбу уч йиллик муддатда режалаштирган деярли барчасини уддаладик. Ягона очиқ гештальт - бизнинг номимизда ҳозиргача қўллаб-қувватланмайдиган "радио" сўзи.
Тўлиқ ТелеРАДИОкомплексига айланиш мумкин, бироқ қонунчиликнинг ўзига хос хусусиятлари туфайли унчалик тез эмас. Маданият ва ахборот вазирлиги билан биргаликда бу масалани ҳал қиляпмиз.
— Ўтган йили Президент телерадиокомплекси MNU да ўзининг халқаро журналистика мактабини очди. Бу йил профессионал Al Jazeera мураббийлар жамоасини олиб келди. Сизнингча, Қозоғистон журналистларининг янги авлоди “эски мактаб”дан нимаси билан фарқ қилади?
— Ҳа, 2023 йилда Телерадиокомплекс Maqsut Narikbayev University билан ҳамкорликда Марказий Осиёдаги ягона Халқаро журналистика мактабини ишга туширди. Ва бу режалаштириш уфқи 3-5 йилдан анча узоқроқ бўлган лойиҳалардан биридир.
“Биз Қозоғистон оммавий ахборот воситалари учун қозоқ, рус ва инглиз тилларида бемалол ишлай оладиган, юқори сифатли медиа ходимларининг янги авлодини етиштириш ниятидамиз”.
Мактабнинг 20 нафар энг яхши ўқувчилари Телерадиокомплекс ҳамда “Dara” Президент ташаббуслари жамғармаси грантлари ҳисобидан бепул таълим оляпти. Астанада талабалар ва соҳа мутахассислари учун Al Jazeera ва Al Jazeera Media Institute билан ўзаро ҳамкорлик дастурида тренинглар ўтказилди.
Қозоғистонда журналистикаси ривожига келсак, Телерадиокомплекс илғор халқаро тажрибадан фойдаланган ҳолда ўзининг трансформация дастурига ихчам таҳририятга асосланган конвергент журналистика тамойилларини жорий этиш лойиҳасини киритди.
Классик журналистика ва замонавий ОАВнинг илғор тажрибаларидан фойдаланган ҳолда, биз медиа журналистларимизни бир вақтнинг ўзида мухбир, оператор, муҳаррир ва мобилограф бўла оладиган кўп вазифали мутахассисларга айлантиряпмиз.
— Раушан Жанабергеновна, қизиқарли суҳбатингиз учун раҳмат.
