АЭС қурилиши: Қозоғистон халқи бугун танлов қилади
ASTANA. Kazinform – Қозоғистонда атом электр станциясини қуриш бўйича умумхалқ референдуми бошланди. Референдум ўтказувчи Марказий комиссиядан олинган маълумотларга асосланиб, тадбирни ўтказиш тартиби ҳақида умумий маълумотни тақдим этамиз.
Референдум бюллетенида фақат битта савол бор
Давлат раҳбари 2023 йил 1 сентябрдаги “Адолатли Қозоғистоннинг иқтисодий йўналиши” номли Қозоғистон халқига Мурожаатида Қозоғистонда атом электр станциясини қуриш масаласини умумхалқ референдуми орқали ҳал этиш зарурлигини таъкидлади. Жамоа бир йил давомида АЭС қуриш ва референдум ўтказиш мавзусини муҳокама қилди, яъни ўзаро фикр алмашиб, муҳим қарор қабул қилишга тайёрланди. Орадан роппа-роса бир йил ўтиб, Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев “2024 йил 6 октябрда республика референдумини ўтказиш тўғрисида”ги Фармонни имзолади.
Республика референдумини ташкил этиш ва ўтказиш референдумнинг марказий комиссияси вазифасини бажарадиган Қозоғистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясига, шунингдек, референдумнинг ҳудудий ва округ комиссиялари вазифасини бажарадиган ҳудудий ва округ сайлов комиссияларига юклатилади.
Республика референдуми бюллетенида фақат битта савол бўлади:
- Қозоғистонда атом электр станциясини қуришга розимисиз?
Сайловчи иккита жавобдан бирини танлайди:
- "Ҳа, розиман" ёки "Йўқ, рози эмасман".
Бюллетенлар икки тилда - қозоқ ва рус тилларида чоп этилган.
Овоз бериш имконияти
Шундай қилиб, айни пайтда Қозоғистон бўйлаб 84 та сайлов участкасида овоз бериш бошланди. Улар ҳарбий қисмлар ва сменали аҳоли пунктлари, смена жадвали бўйича ишлаётган фуқаролар яшайдиган участкалар, яъни эрталаб соат 6:00 дан бошлаб ушбу пунктларда овоз бериш ўтказилади.
Референдум ўтказиш бўйича Марказий комиссия раиси ўринбосари Константин Петровнинг сўзларига кўра, сменада ишлаётган фуқаро ишини соат 07:00 да бошласа, у ҳолда соат 06:00 дан бошлаб овоз бериши мумкин. Бундай участкаларнинг аксарияти Қарағанди ва Абай вилоятларида, шунингдек, Алматида, Ақтўбе ва Манғистау вилоятларида жойлашган.
Бундан ташқари, сайлов участкалари соат 7:00 дан 20:00 гача ишлайди.
1 июль ҳолатига кўра, республика бўйича 12 миллион 176 минг 968 киши референдумда иштирок этиш имкониятига эга.
Референдум ўтказиш бўйича Марказий комиссия раиси Нурлан Абдировнинг маълум қилишича, 10 минг 323 сайлов участкаси фаолият кўрсатмоқда, жумладан, 74 та референдум ўтказиш учун 59 та хорижий муассасалар ҳузурида очилган.
Ташқи ишлар вазирлигининг махсус топшириқлар бўйича элчиси Алуа Нодирқулованинг айтишича, хорижда овоз бериш ҳуқуқига эга бўлган қозоғистонликлар рўйхати тайёрланди. Уларнинг умумий сони 12485 нафарни ташкил этади.
Шу билан бирга, Ливан, Эрон ва Исроилда Қозоғистоннинг 228 фуқароси овоз бермайди. Яқин Шарқдаги вазият сезиларли даражада кескинлашгани муносабати билан Қозоғистоннинг ушбу мамлакатлардаги дипломатлари кучайтирилган режимда ишламоқда. Мураккаб ҳарбий-сиёсий вазиятда Қозоғистон фуқаролари хавфсизлигини таъминлаш мақсадида референдум ўтказиладиган объектлар фаолиятини вақтинча тўхтатишга қарор қилинди.
Референдум ўтказувчи Марказий комиссия ногиронлиги бўлган шахслар учун зарур шарт-шароитларни таъминлаш тўғрисида қарор қабул қилди. Хусусан, кўзи ожизлар учун барча бўлимлар Брайл алифбосидаги махсус трафаретлар, шунингдек, бюллетенларнинг аудио версияси билан таъминланиши керак. Зарур бўлганда, эшитиш қобилияти чекланган фуқароларни имо-ишора тили бўйича мутахассис билан боғлаш учун Интернетга кириш, ногиронлар аравачасидан фойдаланган ҳолда маневр қилиш учун махсус кенг кабиналар мавжудлиги, ногиронлар аравачасидан фойдаланадиган фуқаролар кириши мумкин бўлган баландликда катта шрифтлар билан барча маълумот стендларини жойлаштириш тавсия этилади.
Қайд этиш жоизки, референдумда иштирок этувчи фуқаролар учун ўз сайлов участкаларини аниқлаш сайти ишламоқда. Бунинг учун сиз сайтга кириб, шахсий идентификация рақамини ва яшаш ҳудудини кўрсатишингиз керак. Худди шундай, референдумга оид тез-тез бериладиган саволларга ҳам махсус сайтда жавоб топишингиз мумкин.
Хорижий кузатувчилар
Ташқи ишлар вазирлиги 5 та йирик халқаро ташкилотга, жумладан, Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилоти Демократик институтлар ва инсон ҳуқуқлари бюросига, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигига, Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотига, Туркий давлатлар Ташкилотига ва Осиёда ҳамкорлик ва ишонч чоралари кенгашига таклифнома юборди.
Референдум бўйича Марказий комиссия котиби Мухтар Ерманнинг сўзларига кўра, референдумни 30 давлатдан келган кузатувчилар кузатиб боради. Унга кўра, 177 нафар иштирокчи расман рўйхатга олинган. 30 та хорижий давлат ва 4 та халқаро ташкилот вакиллари бор. Унга кўра, ЕХҲТдан кузатувчилар бўлмайди. Негаки, ташкилотнинг келгуси ойлар учун режалаштирилган сайловлар билан боғлиқ кўплаб тадбирлари бор. Шунинг учун улар Қозоғистонга миссия юбора олмайди.
