Биз учун Тоқаевнинг фикри муҳим - Финляндия Президенти

ASTANА. Кazinform — Яқинда Астанага расмий ташриф буюрган Финляндия Президенти Александр Стубб Кazinform мухбирига эксклюзив интервью берди ва минтақавий ҳамкорликнинг келажаги ҳақида ўз фикрларини билдирди.

Александр Стубб ўз сўзида Қозоғистоннинг Финляндия ва Европа Иттифоқи учун стратегик ролини, ҳозирги геосиёсий вазиятда мулоқотни мустаҳкамлаш муҳимлигини ва энергетика ва транспорт интеграцияси соҳаларида ўзаро ҳамкорлик имкониятларини таъкидлади.

— Жаноб Президент, бу Сизнинг Қозоғистонга учинчи ташрифингиз, аммо Давлат раҳбари сифатида биринчи ташрифингиз. Кеча Сиз Президент Қасим-Жомарт Тоқаев, шунингдек, Қозоғистон давлат тузилмалари вакиллари билан учрашув ўтказдингиз. Шу муносабат билан, Қозоғистоннинг Финляндия ва Европа Иттифоқи учун Марказий Осиё минтақасидаги стратегик аҳамиятини қандай баҳолайсиз?

— Менимча, Қозоғистон кўплаб сабабларга кўра муҳим аҳамиятга эга. Биринчидан, мамлакатнинг Россия билан 7 минг километрдан ортиқ чегараси бор. У шунингдек, Хитой билан чегарадош. Бу унга Марказий Осиёда алоҳида рол беради. Бу шуни англатадики, Президент Тоқаевнинг вазият ҳақидаги фикри биз учун муҳим.

Шу муносабат билан, Финляндия ва Қозоғистон ўртасида нафақат икки томонлама муносабатларни ривожлантиришга, балки Президент Тоқаевнинг маълум бир хабарини европалик дўстларим ва ҳамкасбларимга етказишга имкон берадиган ўзаро таъсир шаклини яратиш муҳимдир.

— Ҳамкорлик ва сиёсат мавзусини давом эттириб, келинг, ҳозирги геосиёсий вазиятни муҳокама қилайлик. Ахир, Финляндия ҳам, Қозоғистон ҳам халқаро барқарорликни мустаҳкамлашда муҳим рол ўйнайдиган Ўрта державалар қаторига киради. Уларнинг бу барқарорликни мустаҳкамлашдаги ва Шарқ ва Ғарб ўртасидаги конструктив мулоқотни ривожлантиришдаги ролини қандай баҳолайсиз? Сизнингча, бу борада икки томонлама алоқаларни мустаҳкамлаш истиқболлари қандай?

— Менимча, ташқи сиёсат ҳар доим учта устунга — қадриятлар, манфаатлар ва кучга асосланади. Финляндия ва Қозоғистон каби ўрта ва кичик давлатларнинг ҳам қадриятлари ва манфаатлари бор. Аммо уларнинг куч жиҳатидан имкониятлари чекланган. Одатда, бу йирик ўйинчиларнинг афзаллиги. Шунинг учун биз қўллаб-қувватловчи рол ўйнашимиз мумкин.

Биз воситачилик қила оламиз, мунозаралар олиб борамиз ва хабарларни етказа оламиз. Масалан, келгуси ҳафта Президент Тоқаев Оқ уйга, ундан кейин дарҳол Кремлга ташриф буюради. Бу Президент Трамп ва Президент Путиндан тегишли маълумотларни олиш ва уни бошқа томонларга етказиш учун ажойиб имкониятдир.

Мен Финляндия ҳам, Қозоғистон ҳам ўзининг муҳим ролига эга эканлигига чин дилдан ишонаман.

— Иқтисодиёт мавзусига ўтайлик. Яқинда Европа Иттифоқи Марказий Осиё билан ўзаро алоқаларини кучайтирди. Сизнингча, Қозоғистон Европа ва минтақа ўртасида энергетика ва транспорт алоқаларини ривожлантиришда қандай рол ўйнаши мумкин?

— Қозоғистон бу ерда муҳим рол ўйнайди ва мен бунга икки нуқтаи назардан қараган бўлардим.

Биринчидан, Қозоғистоннинг энг йирик савдо ҳамкори Европа Иттифоқи бўлиб, ўзаро савдо ҳажми йилига 50 миллиард евродан ошади. Иккинчи ўринда — Хитой, учинчи ўринда — Россия. Бу Қозоғистон ва Европа Иттифоқи ўртасидаги яқин муносабатларни акс эттиради.

Иккинчидан, Европа аста-секин Россия энергия ресурсларидан - суюлтирилган табиий газ (LNG) ва нефтдан воз кечмоқда. Бугунги кунда Россиядан бундай ресурсларни импорт қилиш даражаси 80 фоиздан ошди. Бу муқобил энергия манбаларига талабни оширади. Бу борада Қозоғистон муҳим рол ўйнайди.

— Икки томонлама ҳамкорлик ҳақида гап кетганда, Қозоғистон ва Финляндия амалга ошираётган қўшма геологик лойиҳани эслатиб ўтмоқчиман. Ушбу лойиҳа Финляндиянинг бу соҳадаги етакчилигини намойиш этади. Икки мамлакат ўртасидаги ҳамкорликни чуқурлаштиришга ҳисса қўшиши мумкин бўлган Финляндия тажрибасининг яна қайси соҳаларини таъкидлай оласиз?

— Агар геология ҳақида гапирадиган бўлсак, Қозоғистонда Европа Иттифоқи томонидан муҳим деб тан олинган 34 та камёб минералдан 21 таси мавжуд. Финляндияда эса 14 та. Геологик соҳада бизда минераллар сифатини баҳолайдиган ва таҳлил қиладиган GRK институти мавжуд. Бу соҳадаги ҳамкорлик аллақачон яхши натижалар бермоқда.

Иккинчи соҳа бироз бошқача, бу квант ҳисоблаш. Бу асосан сунъий интеллектнинг "қон томир тизими" ёки "асаб тизими"га ўхшайди. Финляндия квант технологиялари соҳасида кенг билим ва тажрибага эга.

Ускуналар нуқтаи назаридан, мамлакат квант технологиялари соҳасида дунёдаги энг йирик ва энг обрўли иккита компаниядан бирига эга. Бу IQM компаниясидир. Юқори даражадаги компетенциялар дастурий таъминот соҳасида ҳам жамланган. Бу ерда ҳамкорлик учун катта салоҳият мавжуд. Айниқса, суперкомпьютерлар яратиш йўналишида. Финляндия бу борада яхши тажрибага эга ва Қозоғистон Марказий Осиёдаги энг йирик суперкомпьютерга эга.

— Финляндиянинг барқарор бизнес муҳити ва "яшил" технологиялар, рақамлаштириш ва логистика соҳаларидаги инновацион ютуқларини ҳисобга олган ҳолда, Финляндия компанияларининг Қозоғистонга қизиқиши ортиб бораётганини сезяпсизми? Шунингдек, юқоридаги соҳалардан ташқари, инвестиция ҳамкорлигини янада ривожлантириш учун яна қайси соҳалар туртки бўлиши мумкин деб ўйлайсиз?

— Албатта, қизиқиш бор. Мен билан бирга 20 та Финляндия компаниясидан иборат делегация келди. Улар энергетика ва технологиядан тортиб қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат саноати ва машинасозликгача бўлган турли соҳаларда фаолият юритадиган йирик корхоналардир.

Давлат раҳбари сифатида мен ҳар доим бизнесга қаерда ва қандай ҳаракат қилиш кераклиги ҳақида маслаҳат беришдан тортинаман. Президент Тоқаев билан бизнинг умумий вазифамиз эшикларни очишдир. Компанияларнинг ўзлари нима самарали эканлигини ҳал қилишади.

— Финляндия саккиз йил кетма-кет дунёдаги энг бахтли мамлакатлар рейтингида биринчи ўринни эгаллаб келмоқда. Сизнингча, бу барқарор натижага қандай омиллар асос бўлган?

— Албатта, мен барча 5,6 миллион финлар номидан гапира олмайман. Лекин менимча, бир нечта асосий омиллар мавжуд. Биринчиси, асрлар давомида шакллантирган жамиятда хавфсизлик ва ишонч ҳисси. Иккинчиси, табиат билан ўзгача алоқа. Биз ўрмонларимизни, кўлларимизни, архипелагларимизни, Лапландияни яхши кўрамиз. Бу бизнинг мавжудлигимизнинг муҳим қисмидир. Учинчи ва, менинг фикримча, энг муҳим омил - бу таълим. Бу очиқлик ва билимга иштиёқни, дунёда нималар бўлаётганини тушуниш истагини шакллантиради. Менимча, бу уч элемент бахтнинг асосидир.

Эслатиб ўтамиз, Қасим-Жомарт Тоқаев ва Александр Стубб Ақордада музокараларидан сўнг Қўшма баёнот қабул қилди.