Қозоғистон Миллий банки Binance билан рақамли тенгени синовдан ўтказмоқда
- Айни пайтда Миллий банк билан қандай қўшма лойиҳаларни амалга оширяпсиз?
-Биз учун Қозоғистон Миллий банки билан қўшма лойиҳалар дунёнинг назорат қилувчи ташкилотлари билан олиб бораётган ишимизнинг муҳим қисмидир. Чунки, менимча, Миллий банк энг мувозанатли позицияга амал қилмоқда. Бу соҳада бутун дунёда ягона тартиб мавжуд эмас. Қўшма Штатлар ва Европа ўз ёндашувига эга бўлса-да, Осиёда тарқоқ тартиб мавжуд. Қозоғистон Миллий банки ўзининг жуда оқилона позициясидан мамнун. Мен буни smart regulation деб атаган бўлардим. У бир томондан, молиявий барқарорлик ва фойдаланувчилар ҳимоясини асосий масала сифатида кўтарса, иккинчи томондан, мамлакатда инновацион салоҳиятни ривожлантириш иқтисодиётни рағбатлантиришнинг зарур таркибий қисми эканлигини англатади. Жаҳон миқёсида Қозоғистон Республикаси Миллий банки ўзининг илғор тажрибаси билан жиддийроқ кўринади. Шунинг учун биз Миллий банк ташаббусларида иштирок этишга ҳаракат қилмоқдамиз.
Кўпгина марказий банклар энди ўзларининг рақамли валюталарини жорий қилмоқдалар. Яқинда ўтказилган сўров натижаларига кўра, банкларнинг деярли 80 фоизи рақамли валютани жорий этиш ва ривожлантириш билан шуғулланади. Улардан баъзилари аллақачон жорий қилинган. Қозоғистон Миллий банки илк бор 2021 йилда пилот лойиҳани ишга туширди. Чунки, ҳозирги вақтда Миллий банк етарлича ривожланган, ўзининг блокчейн тизимида ишлаб чиқилган рақамли тенгега эга. Бугун биз крипто ҳамжамия сифатида қўшилмоқдамиз. Бундан ташқари, Миллий банк билан амалга ошираётган лойиҳаларимиздан бири иккита блокчейннинг мослигини текширишга асосланган. Рақамли тенгени ишга туширган блокчейн ва BNB-чейн (рақамли активларнинг марказлашмаган биржаси). Қозоғистон Миллий банки марказлашмаган молия келажагига ишонади. Ҳеч қандай воситачиларсиз марказлаштирилмаган молиявий экотизим транзакцияларни энг самарали, тез ва муаммосиз бажаришга имкон беради. Миллий банк фойдаланувчилар ҳозирда марказлашмаган молияга эътибор қаратаётганини тушунади. Шунинг учун улар бизга қўшилиб, рақамли тенгени BNB-чейнда синаб кўришни ва рақамли тенгени қанча миқдорда киритиш мумкинлигини кўришни ва фойдаланувчилар учун энг самарали молиявий инклюзивликни таъминлашни хоҳлашади. Бу биринчи лойиҳа. Умид қиламанки, 2023 йилда биз иккита блокчейннинг мослигини синаб кўрамиз ва рақамли тенге марказлашмаган молиявий экотизимга қандай киритилишини кўрамиз.
Иккинчи лойиҳа – Қозоғистон Миллий банки билан марказлашмаган молия бўйича икки томонлама тадқиқотдир. Бу жуда янги соҳа ва у эндигина пайдо бўлса ҳам, фойдаланувчиларнинг қизиқиши борлигини кўришимиз мумкин. Биз олда турган асосий муаммолар ва танқидларни аниқладик. Шу билан бирга, биз ушбу соҳани қандай қилиб тўғри тартибга солиш ҳақида марказий хулосага келдик. Миллий банк билан ҳамкорликни давом эттиришга умид қиламиз. Чунки Қозоғистон давлат органлари олдида мамлакатни криптохабга айлантириш вазифаси турибди. Президент Қасим-Жомарт Тоқаев бир неча бор таъкидлаган шундай улкан вазифа бор. Биз эса ҳар томонлама ёрдам беришга тайёрмиз ва ҳамкорликка очиқмиз.
Фото: akorda.kz
- Рақамли тенге ҳақида гапирганингиздан сўнг, унинг жорий этилиши фуқароларга қандай фойда келтиришини айтинг...
- Эслатиб ўтаман, Қозоғистон Миллий банки 2022 йил декабр ойи охирида рақамли тенге бўйича white paper ишга туширди. У деярли икки йиллик иш ва синовларнинг умумий натижаларини тақдим этади. Билишимча, вазифа фуқаролар учун имкон қадар операцияларни қўлай этиш. Бироқ, Қозоғистонда банк хизматлари бозорига кириши - энг илғорлардан биридир. Қозоғистон жуда жасур. Бу ерда банк тизимининг ҳақиқий, тезкор ва фаолият юритиши, рақамли профиль дунёдаги ноёб ечимлардан биридир. Молиявий имкониятлар даражаси ҳам энг юқори. Бироқ, рақамли тенге уни янада ривожлантиришга ёрдам беради. Ахир, фуқаролар учун операциялар ҳатто офлайн режимда ҳам мавжуд бўлади. Бу биринчи. Иккинчидан, рақамли тенге давлат мақсадларида, пенсионерлар ва талабалар каби муайян ижтимоий гуруҳлар учун ишлатилиши мумкин. Бундан ташқари, Қозоғистонда рақамли тенге яратилганидан кейин у фойдаланувчиларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилиш имконини беради. Марказий банкларнинг рақамли валюта билан боғлиқ муаммоларидан бири бу фуқароларнинг шахсий дахлсизлиги ҳуқуқларининг бузилишидир. Қозоғистонда қабул қилинган қарорлар хавфларни камайтиради ва операцияларни фуқаролар учун энг ҳимояланган тарзда амалга оширади.
- Биржага келсак... Қозоғистоннинг қанча фуқароси рўйхатдан ўтгани ва улар асосан қандай криптовалюталарни сотиб олиши ҳақида маълумот борми?
- Биз ҳар бир минтақа учун маҳаллий маълумотларни ошкор қилмасликка ҳаракат қиламиз. Binanceнинг жами 127 миллион фойдаланувчиси бор. Биз яқинда монеталар бўйича тадқиқот ўтказдик. Биз аниқ рақамларни эълон қилишимиз мумкин. Қозоғистон асосан Tether USDTдан фойдаланади. Қозоғистонлик фойдаланувчиларнинг 19,3 фоизи ўз маблағларини Tetherда сақлайди. Bitcoin иккинчи ўринда (16,2%), BUSD учинчи ўринда (12,8%). Аммо статистик маълумотлардан кўриш мумкинки, учта монетадан иккитаси стейблкоинлардир. Булар: USDT ва BUSD. Бу табиий ҳол. Бунинг сабаби, стейблкоинлар фиат билан таъминланган. Уларнинг табиати энг тушунарли ва улардан фойдаланиш ишончли. Биткоин – рақамли олтин ҳисобланади.
Фото: Pxhere
- Тенге билан қандай операциялар амалга оширилгани ҳақида маълумот борми?
-Бундай операцияларни миллий географик миқёсда оммага ошкор этмаслик яхшироқ, деб ҳисоблаймиз.
- Яхши, раҳмат. Сиз Биткоин рақамли олтин эканлигини айтдингиз. Ва яна қандай криптовалюталар бозорда барқарорликни кўрсатмоқда?
- Бутун 2022 йил давомида криптовалюта бозори нотинч ҳолатда эди, энг кўп барқарор тангалар мавжуд эди. Terra (LUNA), Celsius, Voyager Token монеталарининг қандай қулаганини, сўнгги TIX воқеаларини биласиз. Лекин барқарор монеталар сони кўпроқ. Мен уларни санаб ҳам ўтирмайман. Чунки фоиз жуда юқори. Бироқ, соҳа қийин кунларни бошдан кечираётган бўлса-да, крипто саноати ажойиб барқарорликни кўрсатди. Бундан ташқари, ҳар қандай бозор циклли эканлигини тушунишимиз керак. Биз ҳозирда камайиш циклни бошдан кечирмоқдамиз ва 2023 йилда тикланиш ва ўсишни кутмоқдамиз.
- Криптовалюта бозоридаги ҳозирги тенденция қандай ва бозор қанчалик тез ўсишни кўрсатиши мумкин?
- 2022 йил бошида ҳамма крипто қиши ҳақида гапирди. Бозор анча тўхтаб қолганини ҳам кўрдингиз. Буни стейблоиндернинг капиталлашувидан ёки тизимнинг дефайкасидан кузатиш мумкин. Агар йил бошида лойиҳаларнинг total value locked дефайкаси қарийб 160 миллиард долларни ташкил этган бўлса, ҳозир бу кўрсаткич 40 миллиард долларни ташкил этади. Шунинг учун йил бошида пулнинг атиги 25 фоизи қолмоқда. Бундай бренд бутун крипто бозорида кўринади. Биз ҳозир энг паст даражадамиз. Шунинг учун, бозорнинг цикллигини тушуниб, биз 2023 йилда тикланишни ва кейинги ўсишни кутмоқдамиз.
Фото: shutterstock.com
- Операциялар сони бўйича Қозоғистон фуқаролари нечинчи ўринда? Рақамлар нима дейди?
- Юқорида айтиб ўтганимдек, биз аниқ маълумотларни ошкор қилмаймиз. Бироқ, очиқ манбалар сизнинг саволингизга жавоб бериши мумкин. Яқинда чейн-эксперт индексида криптовалюта бозори ҳажми бўйича учинчи ўринни эгаллаган Марказий ва Жанубий Осиё минтақаси ҳақидаги маълумотлар эълон қилинди. Ҳисоботга кўра, 2021 йил июлидан 2022 йил июлигача бўлган даврда ушбу минтақада криптовалюта айланмаси 932 миллиард долларни ташкил қилган. Қозоғистон криптовалютани қабул қилиш индексида 10 ўринни эгаллади. Бу мамлакатда криптовалюта бозорининг кириб бориши жуда юқори эканлигини англатади.
- Қозоғистон фуқароларининг умумий молиявий саводхонлиги ҳақида қандай фикрдасиз?
- Рақамли саводхонлик бу соҳани ҳаракатга келтирувчи энг муҳим кучлардан биридир. Менимча, Қозоғистон молиявий ва рақамли саводхонликни тарғиб қилиш ва ривожлантириш борасида кўп ишлар қилмоқда. Масалан, яқинда Қозоғистон ва Binance Academy ўртасида талабаларни тайёрлаш дастурини йўлга қўйиш бўйича шартнома имзоланди. Мазкур дастурда мамлакатнинг 22 та олий таълим муассасаси иштирок этмоқда. Binance Academy дастлаб ўқитувчиларни, сўнгра талабаларни тайёрлайди ва рақамли ва крипто маҳсулотлари билан боғлиқ сертификатлар беради. Бундай ривожланиш, кадрлар тайёрлаш ва аҳолининг рақамли саводхонлиги даражасини ошириш давлат ва Миллий банк томонидан қўллаб-қувватланаётгани қувонарлидир. Рақамли саводхонлик фуқаролар ҳимоясининг элементидир. Шунинг учун, биринчи навбатда, одамларни у билан таъминлаш яхшироқдир. Фуқароларнинг сармоясини чеклаб бўлмайди. Шунинг учун уларни ўргатиш ва тушунтириш тўғри. Афсуски, кўп одамлар бепул пишлоқ фақат қопқондагин бўлишини тушунишмайди ва улар юқори таваккалли лойиҳаларга уринишади. Лекин Қозоғистон бу борада катта ҳурматга лойиқ.
- Суҳбатингиз учун раҳмат!
Муаллиф: Марлан Жиембай
