Глобал тартиб, ўрта державаларнинг роли – Финляндия Президенти Астанада талабаларга маъруза ўқиди

ASTANА. Кazinform – Финляндия Президенти Александр Стубб Астанадаги Мақсут Нарикбаев университетида (MNU) маъруза ўқиб, ҳозирги халқаро тизимнинг ўзгариши, кучлар мувозанати ва глобал беқарорлик даврида кичик давлатларнинг роли ҳақидаги фикрлари билан ўртоқлашди.

Талабалар ва ўқитувчилар олдида нутқ сўзлаган Президент Стубб дунё замонавий тарихдаги муҳим бурилиш нуқталарига ўхшаш чуқур ўзгаришлар даврига кирганини таъкидлади.

– Биз Совуқ уруш давридаги икки қутбли дунёдан, кейин эса Қўшма Штатлар ҳукмронлик қилган бир қутбли даврдан ҳозирги кўп қутбли вазиятга ўтдик. Бу — мураккаб ва олдиндан айтиб бўлмайдиган тизим. Сизнинг авлодингиз учун бу 1945 ёки 1989 йиллардаги каби бир лаҳза, яъни глобал тартибнинг ўзи қайта шаклланмоқда, – деди Финляндия Президенти.

Финляндия раҳбари ҳокимият аста-секин йирик, ўрта ва ривожланаётган давлатлар ўртасида тақсимланаётганини, технологик ютуқлар ва янги иттифоқлар эса глобал сиёсат тузилишини ўзгартираётганини айтди.

– Бугунги асосий савол: биз кўп қутбли транзакциявийликка – келишувлар дунёсига ўтамизми ёки ҳақиқий кўп томонлама ҳамкорликка қайтамизми?, – деди у.

Яқинда нашр этиладиган The Triangle of Power (“Куч учбурчаги”) китобига асосланиб, А. Стубб ҳозирги глобал динамика учта марказ – Глобал Ғарб, Глобал Шарқ ва Глобал Жануб атрофида айланишини тушунтирди.

– Менинг фикримча, Глобал Жануб глобал тартибнинг кейинги босқичи қандай ривожланишини белгилайди, – деди маърузачи.

У шунингдек, Финляндия ва Қозоғистон каби ўрта давлатлар йирик давлатлар ўртасида кўприк вазифасини ўйнашини, мулоқот, таълим ва қоидаларга асосланган ҳамкорликни ривожлантиришга ҳисса қўшишини таъкидлади.

Президент Стубб ташқи сиёсатнинг учта доимий устуни қадриятлар, манфаатлар ва куч эканлигини таъкидлади. Унинг фикрича, замонавий дипломатия мамлакатлар ушбу учта устунни қандай бирлаштиришига боғлиқ.

– Инсон ҳуқуқлари, эркинлик ва қонун устуворлиги каби қадриятлар универсалдир. Манфаатлар унчалик универсал эмас. Ҳозирги вазифа уларни бирлаштириш ва кучлилар бошқалар устидан ҳукмронлик қиладиган дунёга олиб келмасликдир, – деди у.

Шу билан бирга, европалик маърузачи талабаларга дипломатия ҳеч қачон доимий эмаслигини эслатди.

– Халқаро муносабатларда якуний ҳолат йўқ. Бу доимий равишда ривожланиб бориши ва янгиланиб туриши керак бўлган узлуксиз жараёндир, — дейди Финляндия раҳбари.

Финляндия Президенти талабаларни келажакни шакллантиришда фаол иштирок этишга чақирди.

– Тарих камдан-кам ҳолларда такрорланади, лекин кўпинча шунга ўхшаш ритмга амал қилади. Кейинги 5-10 йил ичида қилган ишларимиз бу асрнинг қиёфасини белгилайди, — деди у.

Кейинги муҳокамада А. Стубб Финляндияда иқлим сиёсати, тил таълими ва озчиликлар ҳуқуқлари каби мавзуларга ҳам тўхталди.

Эслатиб ўтамиз, бугун Финляндия Президенти Қозоғистон тарихига оид экспонатлар билан танишди.