Forbes рўйхатидан кимлар Қозоғистоннинг тошқиндан зарар кўрган ҳудудларига тайинланиши мумкин

Фото: Коллаж Kazinform

Давлат раҳбари аввалроқ Қостанай вилояти тадбиркорлари ва кўнгиллилари билан учрашувда жабрланганларга ёрдам кўрсатишда ишбилармонларнинг ўрни муҳимлигига алоҳида эътибор қаратган эди. Хусусан, у Forbes рўйхатига киритилган йирик тадбиркорлар ҳақида гапирди. Президент улар билан суҳбат бўлиб, ҳар бир вилоят, туман, қишлоққа тасдиқланишини айтди. Шу муносабат билан Каzinform таҳририяти Қозоғистон бизнесининг қайси вакиллари мамлакатнинг тошқиндан зарар кўрган ҳудудларини тиклашда фаол иштирок этиши мумкин бўлганлар рўйхатини таҳлил қилишга қарор қилди.

Фото: 7kun.kz

Шундай қилиб, 2024 йилда Forbes маълумотларига кўра, Вячеслав Ким биринчи марта энг бой қозоғистонлик бўлди. У жаҳон рейтингида 511-ўринни эгаллаб турибди, унинг бойлиги 5,8 миллиард долларга баҳоланган. Нашр 2023 йилда унинг даромади сезиларли даражада ошганини қайд этади. Бизнесмен бойлигининг асосий қисми Kaspiга тўғри келади, унинг глобал депозит квитанциялари (GDR) Лондон фонд биржасида (LSE) сотилади. Тадбиркор шунингдек, “Алсеко” АЖнинг 90 фоизига эгалик қилади, бу орқали у “Астана-ЕРЦ ” МЧЖда улушга эга. Бундан ташқари, у «ELTOP Soft» МЧЖ ва «ПОЗИТИВ Инвест» МЧЖ компанияларида улушларга эга.

Фото: profit.kz

Вячеслав Кимнинг бизнес шериги Михаил Ломтадзе бой одамларнинг глобал рейтингида 581-ўринни эгаллади. Грузия фуқароси Ломтадзенинг бу йилги бойлиги 5,3 миллиард долларга баҳоланмоқда.

Фото: hops.id

Тимур ва Динара Қулибаевлар жаҳон рейтингида 612-ўриндан жой олишди. Уларнинг ҳар бирининг бойлиги 5 миллиард долларга баҳоланган. Қулибаевларнинг асосий даромади молиявий бизнесдан келади. 2023 йилдан бери, журнал маълумотларига кўра, ҳар бирининг бойлиги 700 миллион долларга ўсган, яъни уларнинг умумий даромади ўтган йилга нисбатан 1,4 миллиард долларга кўпдир. Улар турмуш ўртоғи билан биргаликда «Фирма «Алмэкс Плюс» МЧЖ ва «Холдинговая Группа «Алмэкс» АЖга эгалик қилишади, улар орқали Halyk Bank акцияларининг 69,52 фоизини назорат қилишади.

ФОТО: HITECHGP.CO.UK

KAZ Minerals акциядори Владимир Ким 2023 йилда энг бой қозоғистонлик бўлган, 2024 йилда эса тўртинчи ўринни эгаллаган. Forbes ҳисоб-китобларига кўра, йил давомида унинг бойлиги 4,6 миллиард доллардан 3,6 долларга қисқарган. Дунёнинг энг бойлар рейтингидаги Ким номи эса 591-ўриндан 896-ўринга тушиб кетди. Владимир Кимга KAZ Minerals Ltdнинг 63,5%, «Kazakhmys Copper» АЖнинг 70%, "RBK Банк" 89,71% эгалик қилади.

Фото: ИК "Фридом Финанс"

Қозоғистонликлар орасида бешинчи ўринда Freedom Holding асосчиси Тимур Турлов турибди: унинг бойлиги йил давомида 3,1 доллардан 3,3 миллиард долларгача ўсди. У глобал рейтингдаги 949-ўриндан 991-ўринга кўтарилди. Тадбиркор АҚШда рўйхатдан ўтган Freedom Holding Corp (FRHC) молиявий-инвестиция гуруҳининг асосчиси ва асосий эгаси (71,08%) ҳисобланади. Қозоғистонда гуруҳ ўзининг шўъба корхонаси «Фридом Финанс» АЖ орқали ишлайди. Холдинг Ўзбекистон, Қирғизистон, Украина, Германия ва Кипрда ҳам оператив фаолият олиб боради. Шунингдек, миллиардер смартфон ва аксессуарлар сотувчи чакана савдо дўконлари тармоғига, Freedom Mobile World ва автомобильчилар учун хизмат кўрсатадиган Freedom Drive онлайн-дўконига эга. Бундан ташқари, у "БАСТ" ОАЖнинг 78,99% акцияларига, Chocofamily Holding, Arbuz Group, Naimi.kz, Relog, Cerebra, Citix, EasyTap улушларига эга.

Фото: bulatutemuratov.kz

Қозоғистон бизнес вакиллари рўйхатида охирги ўрин Булат Утемуратов бўлди – бизнесмен рейтингда 1238-ўринда жойлашган. Унинг бойлиги йил давомида ўзгармаган ва 2024 йилда ҳамон 2,7 миллиард долларга баҳоланмоқда. Бироқ, бир йил ичида қозоғистонлик тадбиркор Forbes талқинига кўра бойларнинг глобал рейтингида 1104-ўриндан 1238-ўринга ўзгарди. Тадбиркорнинг бойлиги 2,7 миллиард долларга баҳоланган. У «ForteBank» АЖнинг 81,82% акцияларига эгалик қилади, яна 7,5% унинг ўғли Алидарга тегишли. Тадбиркор шунингдек, «Media Management Systems» МЧЖ, «Direct Technology Company» МЧЖ, “Narxoz University” НАЖ, хусусий Булат Утемуратов фондига эгалик қилади, улар орқали у 61,99 % «Haileybury Astana School» НАЖ ва 32,65 % «Haileybury Almaty» НАЖни назорат қилади.

Фото: ERG матбуот хизмати

Шунингдек, Қозоғистондаги энг нуфузли ишбилармонлар орасида (Forbes рейтинги бўйича 2023 йил учун) Ибрагимовлар оиласи 1 320 000 000 АҚШ долларини ташкил этади. Оила “Eurasian Resources Group” АЖ, “Евросиё саноат компанияси” АЖ ва “Евросиё ишлаб чиқариш компанияси” ОАЖнинг 33 фоизини назорат қилади. Қозоғистонда ака-ука Ибрагимовлар ўзларининг корхоналарига («Eurasian Space Ventures» МЧЖ, «Laggar group» МЧЖ) ва қўшма активларга («CTK Sokol» МЧЖ) эгалик қилишади.

Фото: forbes.kz

Кейинги ўринда Сарсеновлар оиласи. 950 000 000 долларлик бойликка эга бўлган Сарсеновлар "Нурбанк" АЖ, "Виктория" суғурта компанияси, Helios ёқилғи қуйиш шохобчалари тармоғи, Алматидаги “Аксай” нон заводи, «Французский дом», Beautymania, «Планета красоты» ва Imperial Home чакана савдо тармоқларига эга. Шунингдек, оила «Кокше-Цемент» ишлаб чиқариш бирлашмаси” МЧЖ, «Кастинг» МЧЖ (металлургия ишлаб чиқариши), «AltynEx Company» АЖ (олтин қазиб олиш), «Oil Real Estate» МЧЖ (кўчмас мулк бошқаруви), «Компания Нефтехим LTD» МЧЖ (полипропилен ишлаб чиқариш), «Телерадиокомпания Shahar», Caspian University университетига эга.

Фото: astana-motors.kz

Нурлан Смагуловнинг бойлиги 810 000 000 долларга баҳоланган Нурлан Смагулов Astana Group компанияси (16 та жаҳон автомобиль бренди, Алматида Hyundai йўловчи ва тижорат автомобилларини ишлаб чиқарадиган иккита завод), MEGA савдо марказлари тармоғини (MEGA Alma-Ata ва Алматидаги MEGA Park, Астанадаги MEGA Silk Way) ва MyCar лойиҳасига эгалик қилади. 2021 йилда тадбиркор MyVentures венчур фондини очди, у электрон тижорат, медтех, финтех, сунъий интеллект ва бошқалар соҳасидаги стартапларга йўналтирилган.

Фото: weproject.media

Беловичлар оиласининг бойлиги 790 000 000 долларни ташкил қилади. Павел Белович темир конструкцияларни ишлаб чиқариш бўйича «ComInvestGroup» МЧЖ, «Компания Тамилан» МЧЖ ва «Инвестиционно-производственная компания» МЧЖга эгалик қилади.

Фото: kazakhmys.kz

Бойлиги 750 000 000 долларга баҳоланган Эдуард Огай (2023 йил ҳолатига кўра) «Kazakhmys Copper» МЧЖни ўз ичига олган «Корпорация Казахмыс» АЖнинг 30 фоизига эгалик қилади, Kazakhmys Holding Limited хусусий компаниясида улушга эга. «Каражыра» АЖнинг 70 фоизини назорат қилади. Тадбиркор «Вираж Сервис Караганда» МЧЖнинг ягона таъсисчиси, «Kazakhmys Copper» АЖ ва МЧЖ директорлар кенгаши раиси.

Фото: the-steppe.com

Қозоғистондаги энг бой тадбиркорлардан яна бири Айдин Рахимбаевдир. Соф бойлиги - 620 000 000 доллар Айдин Рахимбаев BI Group холдингининг асосий акциядори ва директорлар кенгаши раиси ҳисобланади. 2022 йилда BI Group дунёдаги энг йирик қурилиш компаниялари ENR Top-250 Global Constractors йиллик рейтингида 194-ўринни эгаллади.

Фото: kazminerals.info

Олег Новачукнинг соф бойлиги 615 000 000 АҚШ доллари. Унга KAZ Minerals Ltd компаниясининг 36,5 фоизи тегишли. У KAZ Minerals Ltd директорлар кенгаши раиси лавозимида ишлайди. Владимир Ким билан биргаликда у Trianon Limited хусусий компаниясига ва алоҳида Finaccord Limited компаниясига эгалик қилади.

Фото: sergiev-posad.ru

Кенес Ракишев 570 000 000 доллар бойлиги билан «Fincraft Group» МЧЖнинг ягона эгаси бўлиб, у орқали «Fincraft Resources» АЖ ва «БТА Банк» АЖнинг 78,39% акцияларига эгалик қилади. Қозоғистондан ташқари, гуруҳ АҚШ, Украина, Руминия, Беларусь, Россия, Кипр ва Мэн оролида ишлайди. Бизнесмен - «Fincraft Resources» АЖ директорлар кенгаши раиси, Алматидаги Шоқан Уалиханов номидаги хусусий мактаб таъсисчиси.

Авваллари юқорида тилга олинган тадбиркорларга қарашли бир қанча йирик компания ва банклар қозоғистонликларга ёрдам қўлини чўзган эди. Компаниялар инсонпарварлик ёрдамини кўрсатади ва зарур маблағларни ажратади.

Масалан, Қозоғистоннинг тоғ-кон саноати корхоналари – KAZ Minerals ва «Корпорация Казахмыс» МЧЖ Қозоғистоннинг қатор вилоятларида сув тошқинидан жабр кўрганларга ёрдам бериш ва табиий офатлар оқибатларини бартараф этиш учун 800 миллион тенге ажратди. Ўз навбатида, "ҚазМунайГаз" ва унинг шўъба корхоналари қутқарувчилар ва кўнгиллиларни барча зарур жиҳозлар ва ёқилғи билан таъминлайди, шунингдек, тошқиндан жабр кўрган ҳудудлар аҳолисига гуманитар ва пул ёрдамини кўрсатади. «Тенгизшевройл» (ТШО) тошқинларга қарши кураш учун 2 млрд тенге ажратди. Ҳукумат ва жамоатчилик билан алоқалар бўйича бош менежери Айбек Крамбаевнинг сўзларига кўра, пул жабрланганларга ёрдам бериш ва ҳудудлардаги тиклаш ишларига йўналтирилади. Freedom Holding Corp. тошқиндан жабрланганларга ёрдам бериш учун 1 миллиард тенге ажратади.

Жабрланганларга ёрдам учун Kaspi bank, Halyk bank, BI Group, Фонд Булата Утемуратов жамғармаси ва Astana Motors ҳам маблағ ажратган. Қозоғистоннинг иккинчи даражали банклари 2024 йилнинг 1 апрелидан 30 июнига қадар жабрланувчиларга кредит тўлаш муддатини кечиктиришга, жарима ундирмасликка тайёрлигини билдирди. Қозоғистоннинг Astana Motors автомобиль компанияси тошқиндан жабр кўрган вилоятлар аҳолисига ёрдам бериш учун “Демеу Қазақстан Қоры” корпоратив жамғармаси ҳисобига 500 миллион тенге ўтказганини маълум қилди. Яна 1 миллиард тенге сув тошқинидан жабрланганларга ёрдам бериш учун Halyk Bank ва «Халық» хайрия фонди томонидан ажратилади. Булат Утемуратов жамғармаси тошқиндан жабрланганларга ёрдам бериш учун 680 миллион тенге ажратди.

BI Group холдинги сув тошқинидан жабр кўрган ҳудудларга ёрдам бериш учун 500 миллион тенге ажратилишини эълон қилди. Илгари мазкур корхона томонидан ҳокимликларни барча зарур қурилиш ва махсус жиҳозлар, инсон ва моддий ресурслар билан таъминлаган.

Kaspi.kz селдан жабрланганларга ёрдам бериш учун жами 700 миллион тенге хайрия қилди. Пул йўлларни таъмирлаш, қутқарув вертолётларининг ишлашини таъминлаш, генераторлар, насослар, пуфланадиган қайиқлар ва дори-дармонларни харид қилиш учун Biz Birgemiz Qazaqstan жамоат фондига юборилди.

Kcell ва Beeline уяли алоқа операторлари сув тошқинидан жабр кўрган фуқароларга телефон қўнғироқлари учун бепул дақиқалар, шунингдек, гигабайт интернет ва ўнлаб СМС хабарларни тақдим этишини маълум қилди.

Эслатиб ўтамиз, 2023 йилда Forbes Қозоғистоннинг 50 та энг бадавлат тадбиркорлари рейтингини эълон қилган бўлиб, унда юқорида санаб ўтилган ишбилармонлардан ташқари:

Динмухамет Идрисов (соф бойлиги - $490 000 000),
Владимир Джуманбаев (соф бойлиги - $440 000 000),
Ғалимжан Есенов (соф бойлиги - $435 000 000),
Сергей Кан (соф бойлиги - $418 000 000),
Александр Клебанов (соф бойлиги - $398 000 000),
Бахытбек Байсеитов (соф бойлиги - $392 000 000),
Фаррух Махмудов (соф бойлиги - $385 000 000),
Сейтжановлар оиласи (соф бойлиги - $360 000 000),
Еркин Татишев (соф бойлиги - $338 000 000),
Қайрат Итемгенов (соф бойлиги - $323 000 000),
Муқашевлар оиласи (соф бойлиги - $310 000 000),
Данияр Абулғазин (соф бойлиги - $290 000 000),
Эдуард Ким (соф бойлиги - $279 000 000),
Владислав Ким (соф бойлиги - $242 000 000),
Бахаридин Аблазимов (соф бойлиги - $238 000 000),
Александр Гарбер (соф бойлиги - $233 000 000),
Айдан Карибжанов (соф бойлиги - $226 000 000),
Серик Толбаси (соф бойлиги - $220 000 000),
Яков Цхай (соф бойлиги - $214 000 000),
Серик Толукпаев (соф бойлиги - $202 000 000),
Бауыржан Исабаев (соф бойлиги - $200 000 000),
Алмас Минбаев (соф бойлиги - $198 000 000),
Қайрат Мажибаев (соф бойлиги - $185 000 000),
Алмас Султанғазин (соф бойлиги - $182 000 000),
Сайдулла Қожабаев (соф бойлиги $170 000 000),
Қанат Кўпбаев (соф бойлиги - $169 000 000),
Даулет Нуржанов (соф бойлиги - $169 000 000),
Ерлик Балфанбаев (соф бойлиги - $165 000 000),
Асхат Омаров (соф бойлиги - $150 000 000),
Қаппарлар оиласи (соф бойлиги - $110 000 000),
Марат Сарсенов (соф бойлиги - $105 000 000),
Арманжан Байтасов (соф бойлиги - $89 000 000),
Александр Дериглазов (соф бойлиги - $87 000 000).

Қолган олигархлар сув тошқинидан жабр кўрганларга зарур маблағ ва ёрдам ажратадими ёки йўқми, ҳозирча маълум эмас.