Астана-Ашхобод: умумий тарих, келажакка қараш
ASTANA. Kazinform - Бугун Туркманистон Президенти Сердар Бердимуҳамедов Қозоғистонга давлат ташрифи билан келади. Астана ва Ашхобод сиёсий, иқтисодий ва транспорт-логистика соҳаларида икки томонлама ҳамкорликни изчил мустаҳкамламоқда. Kazinformнинг таҳлилий шарҳловчиси ушбу узоқ йиллик ҳамкорликнинг қайси соҳалари ҳозирда устувор аҳамият касб этаётганини ўрганади.
Стратегик ҳамкорлик
Ўттиз йил давомида Қозоғистон ва Туркманистон оддий декларациядан барқарор стратегик шерикликка ўтди. Бугунги кунда икки давлат ўртасида Марказий Осиёдаги энг кенг қамровли ҳуқуқий базадан бири — 70 га яқин шартномалар, жумладан, Дўстлик шартномаси ва Стратегик шериклик тўғрисидаги шартномалар мавжуд.
Глобал ва минтақавий кун тартибидаги долзарб масалалар бўйича позицияларни мувофиқлаштиришга ёрдам берадиган халқаро форумларда - БМТ, ЭХҲТ, МДҲ ва ИҲТда ҳам фаол ҳамкорлик давом этмоқда.
2024–2025 йилларда сиёсий мулоқот янги интенсивлик даражасига кўтарилди. Ўтган йил давомида давлат раҳбарлари олти мартадан ортиқ учрашди - ШҲТ саммитларида, “Марказий Осиё-Россия” саммитида, “Марказий Осиё-Германия” саммитида, Каспий денгизи саммитларида ва амалий ташрифлар давомида. Учрашувларда энергетика, транзит ва минтақавий хавфсизлик соҳасидаги қўшма лойиҳалар бўйича келишувлар муҳокама этилди.
2025 йил апрель ойида Туркистонда Президент Қасим-Жомарт Тоқаев ва Туркманистон Халқ Маслаҳати раиси Гурбангули Бердимуҳамедов ўртасида бўлиб ўтган норасмий учрашув алоҳида аҳамиятга эга бўлди. Айнан ўша ерда сиёсий декларациялардан тизимли амалий ишларга ўтиш мустаҳкамланди, энергетика соҳасидаги ҳамкорликни чуқурлаштириш ва қўшма логистика инфратузилмасини ривожлантиришга, жумладан, портлар ва транзит марказларини рақамлаштиришга урғу берилди.
Шу асосда транспорт интеграциясидан энергетика соҳасидаги ҳамкорликка қадар ҳамкорликни янада кенгайтириш учун мустаҳкам пойдевор яратилди.
Савдо динамикаси
Қозоғистон ва Туркманистон ўртасидаги савдо-иқтисодий ҳамкорлик икки томонлама муносабатларни мустаҳкамлаш ва Марказий Осиёда минтақавий сиёсатни шакллантиришда муҳим омил бўлиб қолмоқда. Қозоғистон-Туркманистон иқтисодий, илмий, техник ва маданий ҳамкорлик бўйича ҳукуматлараро комиссияси мунтазам равишда йиғилишлар ўтказади.
Масалан, 2023 йил 15 майда Астанада ҳукуматлараро комиссиясининг 12-йиғилиши бўлиб ўтди, унда савдо, молия, қишлоқ хўжалиги, туризм, фан, таълим ва маданият соҳаларида ҳамкорликни кенгайтириш истиқболлари муҳокама қилинди. Комиссиянинг 13 йиғилиши 2024 йил 2 октябрда Ашхободда бўлиб ўтди, унда томонлар қўшма ишларни фаоллаштириш ва устувор соҳаларда янги лойиҳаларни амалга ошириш ниятларини тасдиқладилар.
Расмий статистика маълумотларига кўра, Қозоғистон ва Туркманистон ўртасидаги савдо айланмаси 2024 йилда 555,7 миллион долларни ташкил этди. 2025 йилнинг дастлабки тўққиз ойида у 363,6 миллион долларга етди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 5,4% га ўсишни англатади.
Қозоғистон экспорти 221,7 миллион долларга ошди, Туркманистондан импорт эса 141,9 миллион долларни ташкил этди. Умумий ижобий тенденцияга қарамай, савдо тузилмаси мувозанатсизлигича қолмоқда: Қозоғистон асосан юқори қўшимча қийматга эга маҳсулотлар етказиб беради, газ, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ва асосий кимёвий моддалар импорт қилинади.
Қозоғистоннинг асосий экспорт маҳсулотлари телефон аппаратлари, ун, кунгабоқар ёғи, металл маҳсулотлари ҳисобланади.
Туркманистон, ўз навбатида, табиий газ, сабзавот (биринчи навбатда, помидор), кимё ва тўқимачилик маҳсулотларининг асосий экспортчиси ҳисобланади.