Қозоғистон ва Россия раҳбарларининг бўлажак учрашувидан нималарни кутиш мумкин
МОSKVА. Кazinform — Қасим-Жомарт Тоқаев 11-12 ноябрь кунлари Россияга давлат ташрифи билан боради. Каzinform мухбири билан суҳбатда «Каспийский вестник» портали бош муҳаррири, сиёсатшунос Владислав Кондратьев Қозоғистон Президентининг Москвага ташрифи давомида имзоланиши мумкин бўлган келишувлар ҳақида гапириб берди.
— «Марказий Осиё + Россия» саммитидан сўнг, мутахассислар Москванинг минтақага нисбатан сиёсатидаги ўзгариш ҳақида гапира бошладилар. Сизнингча, Россиянинг Марказий Осиёдаги роли қандай ўзгарди ва бўлажак Қозоғистон-Россия учрашувидан нималарни кутиш мумкин?
— Сўнгги йилларда Марказий Осиё йирик жаҳон кучларининг диққат марказида бўлиб келмоқда. Буни Россия, АҚШ, Хитой, Ҳиндистон, Европа Иттифоқи, Германия, Италия, Япония, Корея Республикаси ва Форс кўрфази давлатлари иштирок этадиган "МО+" форматидаги мулоқотларнинг бошланиши тасдиқлайди.
Ташқи ўйинчиларнинг қизиқиши ортиб бораётгани ва геосиёсий рақобат кучайиб бораётган бир пайтда, Москва ўз сиёсатини минтақага мослаштириши керак. Бу савдо-иқтисодий, сиёсий ва маданий-гуманитар ҳамкорликнинг янги йўналишларини ривожлантириш ва инвестиция фаоллигини оширишни англатади.
Қозоғистон Россиянинг минтақадаги энг яқин ҳамкори ҳисобланади, чунки икки мамлакат ўртасидаги дунёдаги энг узун давлат чегараси кўп даражали ўзаро таъсир учун табиий йўлакдир. Шу нуқтаи назардан, Қозоғистон Президентининг Москвага ташрифи алоҳида аҳамиятга эга. Россия учун ушбу ташриф унинг афзалликларини намойиш этиш, икки томонлама ҳамкорликни чуқурлаштириш учун улкан салоҳиятни аниқлаш ва Астананинг транзит ролини кучайтириш орқали Марказий Осиё мамлакатлари билан алоқаларни мустаҳкамлаш имконини беради.
— Қозоғистон Президентининг Россияга давлат ташрифи давомида қандай келишувлар имзоланиши мумкин?
— Россия Қозоғистоннинг асосий ҳамкори ва энг йирик бешта инвестордан бири ҳисобланади. 2024 йил охирида Россиянинг Қозоғистон иқтисодиётига инвестициялари 4 миллиард АҚШ долларидан ошди, бу 2023 йилга нисбатан 32% га кўп. Ҳозирда Россия капитали иштирокида умумий қиймати тахминан 48 миллиард доллар бўлган 170 та саноат кооперацияси лойиҳалари амалга оширилмоқда.
Қасим-Жомарт Тоқаевнинг ташрифи давомида саноат кооперацияси, транспорт ва логистика инфратузилмасини ривожлантириш ва агросаноат комплекси соҳаларида янги келишувлар имзоланиши мумкин. Истиқболли йўналишлар қаторига муҳим хомашё ресурсларини биргаликда ишлаб чиқариш, рақамли технологияларни ривожлантириш ва янги туризм лойиҳаларини ишга тушириш ҳам киради.
Бундан ташқари, Қозоғистон ва Россия Евроосиё иқтисодий иттифоқининг асосий иштирокчилари ҳисобланади. Шу муносабат билан, ташриф давомида Иттифоқ ичидаги ўзаро таъсир механизмларини такомиллаштиришга қаратилган ҳужжатлар имзоланиши мумкин.
— Икки томонлама кун тартибидаги устувор йўналишлар қайсилар бўлади — энергетика, транспорт, саноат кооперацияси, рақамлаштириш?
— Устувор йўналишлар қаторида саноат кооперацияси ва транспорт соҳасини алоҳида таъкидламоқчиман. Ҳозирда Қозоғистон саноат муносабатларининг янги тузилмасини шакллантирмоқда. Бунга мисол қилиб, «Сибур» иштирокида Атирау вилоятидаги «Миллий саноат нефть-кимё технопарки» ҳудудида қурилаётган полиэтилен ишлаб чиқариш заводининг қурилишини келтириш мумкин.
Бундай лойиҳаларни ривожлантиришга ЕОИИ доирасида молиялаштириш механизмларини жорий этиш ёрдам бериши мумкин. Масалан, Россия, Қозоғистон ва Беларуснинг қишлоқ хўжалиги техникасини ишлаб чиқариш бўйича қўшма уч томонлама лойиҳаси қўллаб-қувватланди.
Россия ва Қозоғистон металлургия ва машинасозлик каби асосий тармоқларга устувор аҳамият беради. Айнан шу соҳаларда ҳамкорликни чуқурлаштириш учун янги имкониятлар очилмоқда.
Транспорт логистикаси соҳасида ҳам яхши истиқболлар мавжуд. "Шимол-Жануб" ва "Хитой-ЕОИИ" халқаро транспорт йўлакларини ривожлантириш бўйича қўшма ишлар зарур. Қозоғистон, ўз навбатида, логистика марказларини қуриш учун қулай шароитларни таклиф этади. Мамлакат ҳудудига кириш ва чиқиш нуқталари, яъни Қорғас ва Ақтау Россия бизнеси учун муҳим лойиҳалардир.
Ҳозирда транспорт соҳасида Россия, Қозоғистон ва Хитой иштирокида Селятино транспорт ва логистика марказини бошқариш бўйича қўшма лойиҳа амалга оширилмоқда. Томонлар кунига 596 та контейнерни қайта ишлаш бўйича рекорд ўрнатишни ва ойига Хитойдан 30 тагача поезд қабул қилишни режалаштирмоқдалар. Бундай ҳамкорлик минтақанинг транспорт интеграциясини мустаҳкамлашга сезиларли ҳисса қўшади.
Бундан ташқари, бизнес ташаббусларини қўллаб-қувватлаш ва янги ишлаб чиқариш занжирларини ривожлантиришга қаратилган қўшма лойиҳа офисини ташкил этиш Россия ва Қозоғистон ўртасидаги бизнес алоқаларини мустаҳкамлашга туртки бериши мумкин.
— Сизнингча, АҚШ, Хитой ва Европа Иттифоқи каби ташқи ўйинчиларнинг Марказий Осиёга қизиқиши ортиб бораётган бир пайтда Қозоғистон шериклар ўртасида мувозанатни қандай сақлайди? Қасим-Жомарт Тоқаевнинг Москвага ташрифи бу борада қандай рол ўйнайди?
— Қозоғистон кўп қиррали ташқи сиёсатни амалга оширишнинг намунасини кўрсатмоқда. Бу мамлакат Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг жиддий ва мувозанатли дипломатик курсининг натижасидир.
Асосийси, Қозоғистон стратегик ресурсларга бой ва Евроосиёнинг марказида жойлашган мамлакатдир. Унинг қулай геосиёсий жойлашуви мамлакатга ижтимоий-иқтисодий ривожланишни тезлаштириш учун кенг имкониятлар яратади.
Кўп йўналишли сиёсатни амалга оширган ҳолда, Астана ўзининг географик афзалликларидан самарали фойдаланмоқда. Шу билан бирга, Қозоғистоннинг қўшнилари — Россия ва Хитой мамлакат раҳбариятининг стратегиясини тушунадилар ва халқаро майдонда адолатли ва ҳалол рақобат тамойилига амал қиладилар.
Шунинг учун Қасим-Жомарт Тоқаевнинг ушбу ташрифи ташқи ўйинчиларнинг фаоллигига қарамай, Қозоғистон Россия учун ишончли иттифоқчи ва стратегик шерик эканлигини яна бир бор намойиш этади.
