Ердаги ҳарорат XIX аср ўрталаридан бошлаб кўтарилган
ASTANA. Kazinform - Австралиялик ва америкалик океанологлар қадимги денгиз шимгичларини ўрганиш натижасида 1860 йилларнинг ўрталаридан бошлаб Ердаги ўртача ҳароратлар Цельсий бўйича тахминан 1,7 даражага кўтарилгани ҳақидаги биринчи кимёвий далилларни қўлга киритди, бу БМТ экспертларининг ҳозирги ҳисоб-китобларидан сезиларли даражада юқоридир. Бу ҳақда Kazinform агентлиги TASSга таяниб хабар беради.
Олимларнинг хулосалари Nature Climate Change журналида чоп этилди.
- Бизнинг ҳисоб-китобларимиз Иқлим ўзгариши бўйича ҳукуматлараро комиссия яқинда олинганидан деярли ярим даража юқори. Бу жуда катта ҳаддан ташқари кўрсаткич, бу биз 2010-2012 йилларда Париж иқлим келишувида белгиланган Цельсий бўйича 1,5 даражадан ошиб кетганимизни кўрсатади, - дея Ғарбий Австралия университети(Кроули) профессори Малкольм Маккалокнинг сўзларини келтирди журнал матбуот хизмати.
Профессор Маккалок ва бошқа олимлар Кариб денгизи тубидаги саёз ҳудудларда учрайдиган Ceratoporella nicholsoni турига мансуб узоқ умр кўрадиган шимгичларнинг калкерли қобиқларини ўрганиш чоғида шундай хулосага келишди. Олимлар ушбу минерал "қобиқ" нинг турли қатламларида стронцийнинг нисбати шимгичлар ўсадиган ҳароратга кучли боғлиқлигини пайқашди.
Ушбу ғояга асосланиб, олимлар Пуэрто-Рико ва Санта-Круз ороллари қирғоқларида қадимий ва нисбатан замонавий шимгичлар намуналарини тўпладилар, уларнинг ёшини аниқладилар ва калкерли қобиқларнинг турли қатламларида стронций улушини ўлчадилар. Бу Кариб денгизидаги ҳарорат 1700 йилдан 2020 йилгача қандай ўзгарганини ўрганиш, шунингдек, худди шу вақт ичида Ердаги ўртача ҳароратни аниқлаш имконини берди.
Тадқиқотчилар томонидан ўтказилган таҳлиллар кутилмаганда шуни кўрсатдики, ҳозирда Ердаги ўртача ҳарорат XIX аср ўрталарига нисбатан Цельсий бўйича 1,7-1,71 даражага юқори, бу БМТ экспертларининг иқлим бўйича халқаро келишувларга киритилган ҳисоб-китобларидан деярли ярим даражага юқори. Ушбу ўсишнинг тахминан 0,3 даражаси 1860-1900 йиллар оралиғида, худди шундай миқдор XX асрнинг биринчи ярмида, қолган 1,1 даража эса ўтган асрнинг охири ва XXI асрнинг бошларида содир бўлган.
Буларнинг барчаси, океанологлар таъкидлаганидек, инсоният энди Париж келишувининг асосий мақсадларидан бирини, глобал исишни Цельсий бўйича 1,5 даража ушлаб туришга қодир эмаслигини кўрсатади. Шу билан бирга, профессор Маккалок ва бошқа океанологлар ушбу ўн йилликнинг охирида Ердаги ўртача ҳарорат саноатдан олдинги қийматлардан икки даража Цельсийга кўтарилишини башорат қилмоқдалар. Бу Париж келишувини амалга ошириш мақсадга мувофиқлигини яна бир бор шубҳа остига қўяди, дея қайд этди тадқиқотчилар.
Глобал исиш ҳақида
Деярли барча иқлимшунос олимлар глобал исиш мавжудлигига ва агар ҳароратнинг 1,5 даража Цельсийга кўтарилишини ушлаб туролмаса, у сайёрамиз қиёфасини тубдан ўзгартиришига шубҳа қилмайди. Буни нафақат сайёрамиз иқлимининг юзлаб компьютер моделлари, балки турли иқлимий сунъий йўлдошлар, қуруқликдаги метеорологик станциялар ва океан сузгичлари ёрдамида олинган минглаб ўлчовлар ҳам тасдиқлайди.
Бу жараён, олимлар тахмин қилганидек, Гренландия ва Арктика музликларининг эриши, шунингдек, Антарктиданинг энг заиф муз массалари туфайли глобал денгиз сатҳининг сезиларли даражада ошишига олиб келади. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг жорий прогнозларига кўра, агар иссиқхона газлари чиқиндилари ҳозирги суръатларда ўсишда давом этса, асрнинг охирига келиб денгиз сатҳи тахминан 30-50 см га кўтарилади.
