ЕИ 16 ёшгача бўлган болалар учун ижтимоий тармоқларни чеклаш тўғрисида резолюция қабул қилди

ASTANА. Кazinform — Европарламент 16 ёшгача бўлган болаларнинг ижтимоий тармоқлардан фойдаланишини тақиқлаш тўғрисидаги резолюцияни маъқуллади, деб хабар беради Кazinform мухбири.

Страсбургда бўлиб ўтган сайёр сессиясида Европарламент ижтимоий тармоқларда рўйхатдан ўтиш учун минимал ёшни 16 ёш қилиб белгилашни таклиф қилувчи резолюцияни қабул қилди.

Европапрламент ҳисоботида айтилишича, ёшларнинг 97 фоизи ҳар куни интернетдан фойдаланади ва 13-17 ёшдаги ўсмирларнинг 78 фоизи қурилмаларини соатига камида бир марта текширади.

Бундан ташқари, ҳар тўртинчи вояга етмаган бола смартфондан "муаммоли" ёки "дисфункционал" тарзда фойдаланади, яъни гиёҳвандликка яқин хатти-ҳаракатларни кўрсатади.

Шу муносабат билан Европарламент депутатлари интернетда вояга етмаганларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига хавф туғдиришидан хавотирда, чунки уларнинг 25 фоизи смартфонлардан ҳаддан ташқари кўп фойдаланади.

Улар Европа Иттифоқининг рақамли қоидаларини қатъийроқ бажаришни, уларга риоя қилмайдиган платформалар учун жарималар ва тақиқларни талаб қилмоқдалар.

Европарламент депутатлари вояга етмаганларни онлайн ҳимоя қилиш учун дадил чоралар кўришга чақирмоқдалар. Бу чоралар розилик ёшини 16 ёшга кўтариш ва болалар учун энг зарарли ва ўзига қарам қилувчи онлайн функцияларни (масалан, чексиз айлантириш ёки автоматик ижро этиш) блокировка қилишни ўз ичига олади.

Европапрламент аъзолари чоршанба куни мажбурий бўлмаган ҳисоботга овоз беришди: 483 киши қўллаб-қувватлади, 92 киши қарши ва 86 киши бетараф қолди.

Европарламент аъзолари ёшни текшириш иловаси ва Европа Комиссияси томонидан ишлаб чиқилаётган Европа рақамли идентификация картаси (eID) тизимини қўллаб-қувватлашларини айтишди. Улар ёшни текшириш тизимлари самарали ишлаши ва болаларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилиши кераклигини таъкидладилар.

Улар шунингдек, ушбу тизимлар платформаларни ўз хизматларининг хавфсиз ва ёшга мос келишини таъминлаш мажбуриятидан озод қилмаслигини айтишди.

Европарламент аъзолари шунингдек, юқори лавозимли компания раҳбарларини Европа Иттифоқининг Рақамли хизматлар тўғрисидаги қонуни (DSA) ва бошқа қоидаларни, хусусан, болаларни ҳимоя қилиш ва ёшни текшириш қоидаларини бузганликлари учун шахсан жавобгарликка тортишни таклиф қилмоқдалар.

Европа Парламенти шунингдек қуйидагиларни талаб қилади:

• Болалар учун энг зарарли, ўзига қарам қилувчи онлайн функцияларни тақиқлаш ва бошқа ўзига қарам қилувчи функцияларни - чексиз айлантириш, автоматик ижро этиш, янгилаш учун босиш, мукофотлаш цикллари ва зарарли геймфикацияни - сукут бўйича ўчириб қўйиш;
• Европа Иттифоқи қоидаларига мос келмайдиган сайтларни тақиқлаш;
• Мақсадли реклама, инфлюенcер маркетинг, ўзига қарам қилувчи дизайн ва чалкаш фойдаланувчи интерфейслари каби ишонтириш технологияларига қарши чоралар кўриш (келажакдаги Рақамли адолат қонунига мувофиқ);
• Болаларга уларнинг эътибор даражасига қараб контент тавсия қиладиган алгоритмларни тақиқлаш;
• DSA қоидаларини онлайн видео платформаларга қўллаш ва талон қутилари ва бошқа тасодифий ўйин элементларини (ўйин ичидаги валюталар, бойлик ғилдираги, тараққиёт харидлари) тақиқлаш;
• Вояга етмаганларни тижорат эксплуатациясидан ҳимоя қилиш, шу жумладан платформаларга болаларни таъсир ўтказгани учун молиявий мукофотлар таклиф қилишни тақиқлаш (болалар инфлюенcер сифатида кўринишади);
• Генератив сунъий интеллек воситаларини фойдаланиш пайтида пайдо бўладиган аҳлоқий-ҳуқуқий муаммолар, шу жумладан, дипфейклар, чатботлар, АI агентлари ва ялонғоч контент яратадиган АI иловаларини тартибга солиш.

Маърузачи Кристель Шалдемозе (S&D фракцияси, Дания) мунозаралар давомида ушбу чоралар Рақамли хизматлар тўғрисидаги қонунни қатъий бажариш орқали болаларни ҳимоя қилишни сезиларли даражада кучайтиришини таъкидлади.

— Мен ушбу парламент билан фахрланаман — биргаликда биз болаларни онлайн ҳимоя қила оламиз. Рақамли хизматлар тўғрисидаги қонунни қатъий бажариш орқали ушбу чоралар болаларни ҳимоя қилишни сезиларли даражада кучайтиради. Ниҳоят биз чегарани белгилаб, платформаларга аниқ айтяпмиз: сизнинг хизматларингиз болалар учун эмас. Бу эксперимент тугади, - деди Шалдемозе.

Шуни таъкидлаш керакки, ушбу резолюция фақат таклиф сифатида қабул қилинди - уни амалга ошириш мажбурий эмас ва у тўғридан-тўғри қонунга айланиши мумкин эмас. Бироқ, келажакда Европа Иттифоқида бу масала бўйича махсус қонун қабул қилиниши мумкин.

Эслатиб ўтамиз, Австралия болаларга ижтимоий тармоқлардан фойдаланишни тақиқлайди.