Ярим йиллик сарҳисоби: саноатни ривожлантириш, маҳаллий ишлаб чиқаришни қўллаб-қувватлаш ва янги иш ўринларини яратиш
ASTANА. Кazinform - Қозоғистон саноати 2024 йилнинг биринчи ярмида жадал ривожланишни кўрсатди, дея хабар беради ҚР Ҳукумати матбуот хизмати.
Замонавий технологияларни жорий этиш ва ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштириш ишлаб чиқариш самарадорлигини сезиларли даражада ошириш ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифатини яхшилаш имконини берди. Саноат корхоналарида ишлаб чиқаришнинг энергия тежамкор ва экологик усуллари жорий этилмоқда, бу эса соҳанинг барқарор ривожланишига хизмат қилмоқда. Биринчи ярим йилликда мамлакат экспорт салоҳиятининг ўсиши Қозоғистоннинг халқаро мавқеини мустаҳкамлашда саноат сиёсати муҳимлигини кўрсатади.
2024 йилнинг биринчи ярми якунларига кўра, Қозоғистон Республикаси Саноат ва қурилиш вазирлиги фаолиятига оид маълумотлар ва таҳлиллар Primeminister.kz сайти таҳририяти шарҳида келтирилган.
Қозоғистонда йил бошидан буён умумий қиймати 570 миллиард тенге бўлган 40 та янги лойиҳа ишга туширилди, 6,9 минг доимий иш ўрни яратилди. 2024 йил охирига қадар умумий қиймати қарийб 1,4 триллион тенге бўлган 180 та лойиҳани ишга тушириш ва 17,4 мингга яқин доимий иш ўринларини яратиш, жумладан, қуйидаги асосий лойиҳалар режалаштирилган:
● “EkbastuzFerroAlloys” МЧЖ, Павлодар вилоятидаги 800 ўринга мўлжалланган ферроқотишма заводи, инвестицион ҳажми 92,4 миллиард тенге, лойиҳа қуввати йилига 240 минг тонна ферросилицийни ташкил этади.
● “КamLitKZ” МЧЖ, Қостанай вилоятидаги чўяндан юк машиналари эҳтиёт қисмлари ишлаб чиқариш заводи, инвестицион ҳажми – 78,2 миллиард тенге, 360 та иш ўрни, амалдаги лойиҳа қуввати – йилига 45 минг тонна;
● "Жетису Вольфрами" МЧЖ, Алмати вилоятидаги "Буғити" вольфрам конини саноат ўзлаштириш, инвестициялар ҳажми - 135 миллиард тенге, 350 иш ўрни, йилига 3,3 миллион тонна руда қазиб олиш ва қайта ишлаш, йилига 10 минг тонна концентрат, WО3 концентрати - 65%;
● "ТехноНИКОЛЬ-ҚОЗОҒИСТОН" МЧЖ, Алмати вилоятидаги иссиқлик изоляциялаш материаллар ишлаб чиқарувчи завод, инвестициялар ҳажми - 43,9 миллиард тенге, 220 та иш ўрни, йилига 1,4 млн куб метр пахта ва йилига 400 минг куб метр полимер изоляцияси;
● “Пружина” илмий-ишлаб чиқариш фирмаси” МЧЖ, темир йўл ҳаракатланувчи таркиб пружиналари ишлаб чиқариш заводи, инвестицион ҳажми – 1,1 миллиард тенге, 51 та иш ўрни, амалдаги лойиҳа қуввати – йилига 298,5 минг дона.
Барча лойиҳалар тўлиқ қувватга киргач, уларнинг ишлаб чиқариш ҳажми қарийб 1,8 триллион тенгени, шу жумладан экспорт учун 0,4 триллион тенгени, импорт ўрнини босиш учун 1,4 триллион тенгени ташкил этади.
Қора металлургия: Қозоғистон металл чиқиндиларини йиғиш ва қайта ишлаш қоидаларини кучайтирди
2024 йилнинг дастлабки 5 ойида Қозоғистонда металлургия маҳсулотлари ишлаб чиқариш сезиларли даражада 54,2 фоизга ошди. Бу ўсиш ферроқотишмалар, ишлов берилмаган алюминий, ишлов берилмаган қўрғошин ва тозаланган мис ишлаб чиқаришнинг кўпайиши билан боғлиқ.
Қозоғистон қора ва рангли металларнинг асосий экспортчиси ҳисобланади. Экспортдан тушаётган даромад мамлакат савдо балансининг яхшиланишига, валюта захираларининг ўсишига хизмат қилмоқда. 2024 йилнинг 4 ойида металлургия саноати экспорти 8,3 фоизга ошиб, 4,7 миллиард долларни ташкил этди.
Қозоғистон металлургия саноатида ишловчи корхоналар сони сезиларли даражада ошди, бу эса ўз навбатида рақобатнинг кучайишига олиб келди. Миллий статистика бюроси маълумотларига кўра, бугунги кунда мамлакатда 442 та металлургия компанияси, жумладан, 26 та йирик корхона фаолият кўрсатмоқда. Ушбу соҳада меҳнат қилаётган фуқароларнинг умумий сони қарийб 85,6 минг кишини ташкил этади.
2024 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистон қора металлургия соҳасида сезиларли ўзгаришлар рўй берди. Қора металл чиқиндиларини йиғиш, тайёрлаш ва қайта ишлаш фаолиятини рухсат бериш тартибига ўтказиш стратегияси доирасида бир қатор янги қонунчилик ва меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди ва амалга оширилди. Қозоғистон Республикаси Ҳукумати ушбу фаолият тури билан шуғулланувчи корхоналарга иккинчи тоифали рухсатномалар бериш учун масъул органларни белгилаб берди ҳамда хавфларни баҳолаш тартиблари ва мезонларини тасдиқлади.
Экспорт назорати масалаларига алоҳида эътибор қаратилди. Ички бозорни мустаҳкамлаш ва маҳаллий металлургия корхоналарининг хомашёга бўлган эҳтиёжини таъминлаш мақсадида қора металл чиқиндилари ва рангли металл чиқиндиларини олиб чиқиш тақиқланди.
Металл чиқиндиларини йиғиш, сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш соҳасида усул ва кўрсаткичларни ишлаб чиқиш ва мувофиқлаштиришга эътибор қаратилмоқда. Улар жараёнларнинг самарадорлиги ва шаффофлигини ошириш учун ишлаб чиқилган, давлат органлари билан иккиламчи мувофиқлаштириш босқичида ва якуний тасдиқлашни кутмоқда.
2024 йилнинг январь-май ойларида кимё саноатининг асосий капиталига киритилган инвестициялар 68,4 миллиард тенгени ташкил этди. Инвестициялар ҳажмининг ошиши Павлодар вилоятида техник кремний, Туркистон вилоятида водород пероксид, Атирау вилоятида суюқ азот ишлаб чиқариш ва бошқа муҳим ташаббуслар билан боғлиқ. Йилнинг биринчи ярмида Қозоғистонда 9 та янги кичик корхона очилди. Асосий инвестициялар ҳажми Павлодар вилоятида - 38,2 фоиз, Жамбилда - 18,6 фоиз, Атирауда - 18,4 фоиз, Туркистонда - 10,3 фоиз ва Манғистауда - 7,4 фоизга тўғри келади.
Рангли металлургия: стратегик фойдали қазилмалар соҳасида ҳамкорлик
2024 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистон рангли металлургияси халқаро ҳамкорликни ошириш ва стратегик аҳамиятга эга фойдали қазилмалар бўйича жаҳон бозоридаги ўрнини мустаҳкамлаш доирасида фаол ривожланиш суръатларини кўрсатмоқда. Саноат ва қурилиш вазирлиги Хитой Халқ Республикаси Савдо вазирлиги ва Корея Республикаси Савдо, саноат ва энергетика вазирлиги билан соҳадаги ҳамкорликни чуқурлаштиришга қаратилган англашув меморандумларини имзолади.
Маҳаллий қонунчилик доирасида бир қатор ўзгартиришлар ишлаб чиқилмоқда, шу жумладан ушбу соҳадаги маҳсулот талаблари билан боғлиқ техник регламентларга ўзгартиришлар.
Шу билан бирга, рангли металлургия объектларини терроризмга қарши ҳимоя қилишни кучайтириш чора-тадбирларига эътибор қаратилаётгани тизимли корхоналар фаолияти хавфсизлиги ва барқарорлигини таъминлаш муҳимлигини кўрсатмоқда.
Машинасозлик: инвестицион ҳамкорлик ва ишлаб чиқаришни модернизация қилиш
2024 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистонда саноат маҳсулоти ишлаб чиқариш ҳажми 814,4 миллиард тенгега етди. Шу даврда 62 минг 435 дона барча турдаги енгил автомобиллар, жумладан, тиркама ва ярим тиркама, 57 минг 55 дона енгил автомобиль ва 1 минг 90 дона автобус ишлаб чиқарилди.
Ҳукумат қарори билан трансформатор ва электр станциялари давлат харидининг миллий режимидан чиқарилди, рўйхат 1,6 мингдан ортиқ машинасозлик товарлари билан кенгайтирилди. Бу чора-тадбирлар маҳаллий ишлаб чиқаришни рағбатлантириш ва маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлашга қаратилган.
Темир йўл тармоғини ривожлантириш ва модернизация қилишга алоҳида эътибор қаратилди. Темир йўл тармоғини ривожлантириш ва модернизация қилиш доирасида инвестиция шартномасининг қўшимча келишувига мувофиқ, темир йўл локомотивлари ва ҳаракат таркибини ишлаб чиқариш ва уларга техник хизмат кўрсатиш лойиҳасини солиқ ва божхона тўловларидан озод қилиш муддати узайтирилади. Бу қадам саноатни ривожлантириш ва унинг рақобатбардошлигини оширишга хизмат қилмоқда.
12 июнь куни Корея Республикасининг 7,53 миллион долларлик гранти эвазига лифт саноати учун тажриба-тадқиқот R&D марказини ташкил этиш бўйича музокаралар протоколи имзоланди. Мазкур лойиҳа инновацион технологияларни жорий этиш ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифатини оширишга қаратилган.
Евроосиё иқтисодий комиссияси билан ҳамкорлик доирасида айрим товарларга импорт божхона тўловларини вақтинча камайтириш тўғрисида қарор қабул қилинди, бу эса Қозоғистонда электротехника маҳсулотларини ишлаб чиқариш шартларини яхшилашга хизмат қилмоқда.
Ҳукуматнинг 2024 йилда иқтисодий ўсишни таъминлаш бўйича чора-тадбирлар дастурини амалга ошириш доирасида 50 миллиард тенге миқдоридаги давлат инвестиция таклифи ишлаб чиқилди. Ушбу таклиф мамлакатнинг асосий саноат холдинглари, жумладан “Байтерек” миллий бошқарув холдинги, “Қозоғистон тараққиёт банки” ва “Саноатни ривожлантириш жамғармаси” АЖ устав капиталини оширишга қаратилган.
Қурилиш материаллари, мебель, қоғоз ишлаб чиқариш ва ёғочга ишлов бериш
Давлат томонидан тартибга солиш доирасида турли хил қурилиш ва иссиқлик изоляциялаш материаллари учун миллий давлат харидлари режимидан олинган истиснолар маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлашга қаратилган. Қурилиш бозори таҳлил қилинди. 2024 йил сентябрь ойида “«Техно-НИКОЛЬ Марказий Осиё” МЧЖнинг иссиқлик изоляциялаш материаллари заводини очиш режалаштирилган.
Биринчи 4 ойда мебель саноатида ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажми 31,2 миллиард тенгени ташкил этди. Соҳага 1,6 миллиард тенге миқдорида инвестициялар жалб қилинди.
Енгил саноат: муҳим ўзгаришлар ва янгиликлар
Жорий йилнинг февраль ойида Ҳукумат қарори билан енгил саноат товарларини давлат харидларида 2 йил муддатга вақтинча миллий режимдан чиқаришни назарда тутган эди. Бу қадам маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш ва соҳа ривожини рағбатлантиришга қаратилган.
2023-2029 йилларда ишлаб чиқариш саноатини ривожлантириш концепциясини амалга ошириш доирасида енгил саноат инвестиция лойиҳаларини амалга оширишнинг асосий йўналишлари қаторига киритилди.
«AZALA Textile» МЧЖнинг қурилиш ва транспорт соҳасидаги йирик компаниялар билан ҳамкорлиги муҳим қадам бўлди. Маҳаллий қамровни юқори даражада таъминлаш мажбурияти билан кўрпа-тўшакларни етказиб бериш бўйича узоқ муддатли шартномалар тузилди. Умумий қиймати 2,6 миллиард тенге бўлган шартномалар имзоланди, бу Қозоғистон ишлаб чиқарувчиларининг ишончи ва бозордаги мавқеи мустаҳкамланганидан далолат беради.
2024 йилнинг биринчи ярмида енгил саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 95,7 миллиард тенгени ташкил этди. Кийим-кечак ишлаб чиқариш сектори ижобий динамикани кўрсатди, ўсиш 11,5% ни ташкил этди.
2024 йилнинг январь-апрель ойларида енгил саноат маҳсулотлари экспорти 67,3 миллион долларга етди, бу ўтган йилга нисбатан 69 фоизга кўпдир. Экспорт қилинадиган асосий маҳсулотлардан трикотаж маҳсулотлари, майкалар, кўйлаклар, сумкалар ва қадоқлаш пакетлари бор. Россия, Туркия ва Хитой асосий савдо бозорлари бўлиб қолади.
2024 йилнинг 6 ойида енгил саноатнинг асосий капиталига киритилган инвестициялар 4,2 миллиард тенгени ташкил этди. Шу билан бирга, кийим-кечак ишлаб чиқаришга йўналтирилган инвестициялар 6,7 баробар ошиб, 1,3 миллиард тенгега етди, тери ва тери маҳсулотлари саноатидаги инвестициялар 3 баробар – 94 миллион тенгегача ўсди.