Туйғуларни тўхтатиб туриш ва уларни бўғиш касалликка олиб келади - клиник психолог

PETROPAVL. Кazinform – Инсоннинг руҳи ва танаси бир-бири билан чамбарчас боғланган. Kozybayev Universityнинг психологик хизмати раҳбари Павел Моисеевнинг фикрича, ҳар бир касаллик ортида психологик сабаб бор. Клиник психолог психосоматика ҳақидаги билимлари билан ўртоқлашди.

- Ҳамма касалликлар нервлардан келиб чиқади, дейишади, бу қанчалик ҳақиқат?

- Аждодларимиз: “Тана соғ – қалби соғ”, дейдилар. Замонавий фан жисмоний ва руҳий саломатликни эквивалент тушунчалар деб ҳисоблайди. Бундан ташқари, яқинда ўтказилган тадқиқотлар юрак-қон томир, ошқозон-ичак, тери ва аллергик касалликларнинг асосий сабаби сифатида одамнинг невропсихиятрик касалликларини кўрсатди.

- Қайси ҳис-туйғулар инсон саломатлиги учун энг хавфли ва нима учун?

- Профессионал сифатида айтишим мумкинки, ҳеч қандай ҳис-туйғуларни қабул қилмаслик, уни бостириш, ичкарида сақлаш хавфли. Кўпинча, бундай ҳал қилинмаган ҳис-туйғулар одамда кескинликни келтириб чиқаради, натижада бош оғриғи каби турли хил нохуш аломатлар пайдо бўлади. Психологик саломатлик нуқтаи назаридан, ҳис-туйғуларнинг оқиши ва ифодаланишига имкон бериш муҳимдир. Бу ҳиссий интеллектнинг асосий кўрсаткичларидан бири бўлиб, ҳар бир ҳиссиёт муҳим ва уни қабул қилиш, яшаш ва ифода этиш кераклигини англатади. Масалан, ғазабни олайлик. Ғазаб - бу салбий туйғу. Кўпчилик ғазаб фақат асаб тизимига таъсир қилади деб ўйлади. Йўқ, ғазаб жигарда, бўғимларда ва нафас олиш органларида оғриқ келтириши мумкин.

Фото: Павел Моисеев

- Оддий қилиб айтганда, психосоматика нима?

- Психосоматика — касалликнинг пайдо бўлиши ва кечишига таъсир этувчи психологик омилларни ўрганувчи тиббиёт соҳаси.

Психологик муаммоларнинг соматик кўринишлари касаллик узоқ вақт давомида эътиборга олинмаганда ва бемор мутахассислар - психологлар ва психиатрлар билан маслаҳатлашишдан бош тортганда пайдо бўлади.

Психосоматика - бу бизнинг ички ҳис-туйғуларимиз ва ҳис-туйғуларимизнинг жисмоний кўриниши. Аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, сизнинг салбий ҳолатга бўлган муносабатингиз ўша вазиятдан миянгизга сингдирилган салбий эътиқоддир. Ҳар бир касалликнинг ўзига хос сабаби бор дейиш нотўғри. Афсуски, бу "ҳар қандай касалликни" даволаш учун ўз хизматларини таклиф қиладиган фирибгарлар ва "шифокорлар" томонидан кенг қўлланилади.

- Психосоматик касалликларга кимлар мойил?

- Мамлакатимизда бу борада махсус тадқиқотлар ўтказилмаган. Юқорида айтиб ўтганимиздек, психологик муаммо охир-оқибат психосоматик бузуқликка айланиши мумкин, агар улар ўз вақтида ихтисослашган тиббий ва психологик ёрдамга мурожаат қилмаса, ҳар қандай одамда содир бўлиши мумкин.

- Бу касаллик қандай ривожланади ва унинг сабаби нимада?

- Ҳаётдан норозилик, руҳий жароҳатлар, ички зиддиятлар, ўзини айблаш, узоқ вақт давомида ўз хоҳиш-истакларини, ҳар қандай қўрқувни инкор этиш асабий бузилишлар ва психосоматик касалликларга олиб келади. Келинг, энг кенг тарқалган бош оғриғини олайлик, бу ички рад этиш белгисидир. Агар сизда қўрқув бўлса, бошингиз айланади. Юрак оғриғи сизнинг хотиржам эмаслигингизни англатади. Ошқозон касалликлари ғазаб ва хавотирни кўрсатади. Ўзингизга жуда кўп оғирлик олсангиз, оёқларда варикоз томирлари пайдо бўлади. Буларнинг барчаси касалликнинг умумий психологик хусусиятлари.

- Бу психосоматик касаллик ёки йўқлигини қандай биласиз?

- Ўз-ўзидан билиб бўлмайди. Фақат малакали мутахассис - шифокор ташхис қўйиши ва психологик муаммо ёки касалликнинг даражаси ва характерини аниқлай олади. Мутахассис суҳбат ва кузатиш орқали ташхис қўяди. Бугунги кунда вилоятимизда профессионал ёрдам олишнинг турли шакл ва усуллари мавжуд: биринчи навбатда, булар ҳар бир шаҳар ва туман поликлиникасида жойлашган психологик ёрдам кабинетлари ва бирламчи руҳий саломатлик марказларидир.

Агар инсон давлат муассасаларидаги мутахассисларга мурожаат қилиш оқибатларидан қўрқса, бугунги кунда шаҳарларда хусусий тиббий-психологик клиникалар ва марказларда маслаҳат олиш имконияти мавжуд.

Фурсатдан фойдаланиб, мен ўқувчиларни интернет орқали ўз-ўзини ташхислаш ва ўз-ўзини даволашдан, сохта мутахассисларга мурожаат қилишдан огоҳлантирмоқчиман. Бизнинг миямиз, психикамиз жуда яхши ташкил этилган механизм бўлиб, махсус билимга эга бўлмаган одамларнинг аралашуви унга тузатиб бўлмайдиган зарар етказиши мумкин.

- Психосоматик касаллик борлигига шубҳа қиладиган одам қандай шифокорга мурожаат қилиши керак?

- Аввало, психологга мурожаат қилиши керак. Мутахассис махсус усуллар ёрдамида муаммонинг моҳиятини тушунади. У юзага келиш сабабларини, муаммони ҳал қилиш йўлларини ва керак бўлганда тузатиш вариантларини тақдим этади.

- Психосоматик касалликларни даволаш мумкинми?

- Ҳа, албатта, даволаш мумкин. Кўп йиллик тажрибамдан шуни билдимки, касаллик кучайгунча ўз вақтида мутахассис ёрдамига мурожаат қилиш зарур. Психологик, психиатрик ва психосоматик касалликларни даволашда комплекс ёндашув ўз натижаларини беради.

Психосоматик касалликни муваффақиятли даволаш учун, аввало, бировни айблаш, доимо хафа бўлиш, тушкунликка тушиш, тақдирдан шикоят қилиш, ташвишга тушиб қолиш, ҳамма нарсадан ғазабланиш каби салбий одатлардан воз кечиш керак. Бунинг ўрнига оптимизм, ишонч ва яшаш истагини ривожлантириш керак. Ижобий фикрлаш психосоматикада катта аҳамиятга эга.