Туркистон вилояти аҳолисининг 74 фоизи қишлоқларда яшайди
TÜRKISTAN. Кazinform — Бу йилги асосий янгиликлардан бири Туркистонга алоҳида мақом берилгани бўлди.
Бу йил Туркистон вилояти ташкил топганига 7 йил тўлди. 2018 йилда Чимкент республика аҳамиятига эга шаҳар мақомини олди ва Жанубий Қозоғистон вилояти таркибидан чиқарилди.
Янги вилоят Туркистон номини олди ва унинг маркази Туркистон шаҳрига кўчирилди. Бугунги кунда вилоят аҳолиси 2,1 миллион кишидан ошади.
Шимолда Улитау, шарқда Жамбил, ғарбда Қизилўрда, жанубда Ўзбекистон билан чегарадош бўлган ҳудудда ишлаб чиқариш, туризм ва тадбиркорлик жадал ривожланмоқда.
Вилоят таркибига 14 та маъмурий туман, 4 та шаҳар ҳокимлиги, 7 та шаҳар, 13 та посёлка, 171 та қишлоқ округи, 932 та қишлоқ киради.
Аҳоли ва миграция
Статистик маълумотларга кўра, жорий йилнинг 1 февраль ҳолатига вилоят аҳолиси сони 2154,1 минг кишига етди.
Шу жумладан, шаҳар аҳолиси улуши 542,3 минг киши (25,2%), қишлоқ аҳолиси улуши эса 1611,8 минг киши (74,8%).
2025 йил январь ойида аҳолининг табиий ўсиш суръати 2954 кишини ташкил этди. Ҳисобот даврида 3729 нафар чақалоқ туғилиб, 775 нафар киши вафот этган.
Ҳудудда ташқи миграция бўйича ижобий миграция тафовути шаклланмоқда.
Иш ва даромад
Ўтган йилнинг тўртинчи чорагида вилоятда ишсизлар сони 40,9 минг нафарни ташкил этди. Жорий йилнинг 1 март ҳолатига кўра, 42 минг 885 нафар фуқаро ишсиз сифатида рўйхатга олинган.
2024 йилнинг тўртинчи чорагида ходимларга ҳисобланган ўртача ойлик номинал иш ҳақи 304 325 тенгени ташкил этди.
2024 йилнинг тўртинчи чорагида реал иш ҳақи индекси 101,4 фоизни ташкил этди.
Бизнес ва қишлоқ хўжалиги
Туркистон вилояти бизнесга йўналтирилган ҳудуд ҳисобланади. Вилоятда 210 мингдан ортиқ кичик ва ўрта бизнес субъекти фаолият юритмоқда. Уларнинг 80 мингдан ортиғи фермер ва деҳқон хўжаликларидир.
Ўтган 6 йил давомида Ҳукумат ва вилоят ҳокимининг кўмаги туфайли вилоятга сармоя жалб этиш борасида кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилди. Масалан, 2018 йилдан буён вилоятга қарийб 9 миллиард доллар сармоя жалб этилди.
Инвестициялар саноат, кўчмас мулк, қишлоқ хўжалиги, туризм ва қайта тикланадиган энергия манбалари каби соҳаларга қаратилган.
2025 йилнинг январь-февраль ойларида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми амалдаги нархларда 216 056,9 миллион тенгени ташкил этди, бу 2024 йилнинг январь-февралига нисбатан 9,3 фоизга кўпдир.
Тоғ-кон ва карьерларни қазиб олиш саноатида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 12 фоизга, қайта ишлаш саноатида 1,9 фоизга, электр энергияси, газ, буғ, иссиқ сув ва ҳавони тозалашда 38,1 фоизга ўсди, сув таъминоти, чиқиндиларни йиғиш, тозалаш ва утилизация қилиш, атроф-муҳит ифлосланишини камайтириш бўйича хизматлар 8,9 фоизга камайди.
Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарилган умумий ҳажми 74332,8 млн тенгени ташкил этди. Юк айланмаси ҳажми 4126,4 миллион куб метрга етди.
Иқтисодиёт
Айни пайтда Туркистон вилояти мамлакатнинг энг жадал ривожланаётган ҳудудларидан бири бўлиб, катта сармоявий ва сайёҳлик салоҳиятига эга. Туркистон ҳудудидан ўтувчи “Ғарбий Европа – Ғарбий Хитой” халқаро транспорт йўлаги жаҳон бозорига чиқиш учун янги имкониятлар очмоқда.
Вилоят агросаноат мажмуаси мамлакатда етакчи ўринлардан бирини эгаллайди. Вилоят ҳиссасига республика ялпи ички маҳсулотининг 13 фоизи тўғри келади ёки 1 трлн тенгедан ортиқ қийматдаги маҳсулотлар ишлаб чиқарилмоқда.
Шунингдек, вилоятда «TURAN» махсус иқтисодий зонаси, саноат зоналари каби инвестиция платформалари фаолият юритмоқда.
Яқинда Сауран туманидаги кичик саноат парки ҳудудида «UBC» халқаро компаниясига қарашли JASYL SUYQ QAZAQSTAN» музлатгичлар заводи ишга туширилди.
Заводда дастлабки босқичда йилига 40 минг дона тижорат музлатгичлари ишлаб чиқариш режалаштирилган. Бу ерда аллақачон 350 нафарга яқин киши иш билан таъминланган. Лойиҳа тўлиқ ишга тушгач, 1000 га яқин янги иш ўрни яратилади.
Сўзоқ ва Ўтрор туманларида уран ишлаб чиқариш ривожланмоқда. Мақтаарал ва Жетисай вилоятларида қишлоқ хўжалиги жадал ривожланаётган бўлса, Кентау ва Ўрдабасида ишлаб чиқариш жадал ривожланмоқда.
Байдибек ва Сайрамда чорвадорлар сони кўпайди. Умуман олганда, вилоятнинг ҳар бир ҳудудида турли йўналишдаги ишлар суръати ошди.
2024 йилнинг январь-сентябрь ойларида ялпи ҳудудий маҳсулот ҳажми — амалдаги нархларда 3 162 813,7 млн тенге. 2023 йилнинг январь-сентябрь ойларига нисбатан реал ЯИМ 7,2 фоизга ўсди.
Озиқ-овқат маҳсулотлари нархлари 3,1 фоизга, ноозиқ-овқат маҳсулотлари нархлари 1,9 фоизга, аҳолига кўрсатилган пуллик хизматлар 0,4 фоизга ошди.
Дастлабки маълумотларга кўра, 2025 йилнинг январь ойида ЕОИИ мамлакатлари билан ўзаро савдо айланмаси 28,7 миллион АҚШ долларини ташкил этиб, 2024 йилнинг январига нисбатан 78,4 фоизга ўсди. Шундан экспорт 7,4 миллион АҚШ долларини, импорт 21,3 миллион долларни ташкил этди.
Қурилиш
Туркистон шаҳрида қурилиш ишлари авж олди. Чимкент томондан кираверишдаги ҳудудда янги шаҳар вужудга келди. Бу ерда маъмурий ва бизнес маркази жойлашган.
Шунингдек, замонавий архитектура услубида турар жой бинолари барпо этилди. Марказдаги Хожа Аҳмад Яссавий мақбараси ҳудуди ҳам ободонлаштирилиб, янги маданият масканлари қад ростлади.
Нафақат Туркистон шаҳри, балки чекка туман марказлари, қишлоқ округларида ҳам қурилиш ишлари давом этмоқда.
Умуман олганда, вилоятда қурилиш ишлари ҳажми 19245,1 млн тенге ёки 2024 йилнинг январь-февралига нисбатан 117,5 фоизни ташкил этди.
2025 йилнинг январь-февраль ойларида фойдаланишга топширилган уй-жойларнинг умумий майдони 84,9 минг квадрат метрни ташкил этади.
Бу йил Туркистонда:
- "Парасат" ва "Астана" боғларини қуриш ва реконструкция қилиш.
- Туркистон махсус иқтисодий зонасида муҳандислик инфратузилмасини қуриш
- Олимпия захиралари ўсмирлар спорт мактаби учун спорт мажмуаси қурилиши
- Спорт мажмуаларига эга эшкак эшиш канали қурилиши
- Ипподромга эга кўп функцияли мажмуа қурилиши режалаштирилган.
Туризм
Туркистонга келган хорижлик сайёҳлар сони 45 фоизга ошди. Шунингдек, ўтган йили бир кунлик ташриф буюрувчилар сони 900 минг кишига етди.
Яъни, бир кунда “Азрет Султон” қўриқхона музейига 638,8 минг, “Ўтрор” қўриқхона музейига 241,2 минг киши ташриф буюрди.
Е-qonaq тизимига кўра, 2024 йилда вилоятга 21 минг 121 нафар хорижий сайёҳ ташриф буюриб, ўтган йилга нисбатан 45 фоизга ошган. 2023 йилда бу кўрсаткич 14510 тани ташкил қилган.
Ўзбекистон ҳудудга ташриф буюрадиган хорижий сайёҳлар сони бўйича ТОП-5 давлат орасида етакчилик қилмоқда.
Кейинги ўринларда Россия, Хитой, Туркия ва Қирғизистон.
Эслатиб ўтамиз, ўтган куни Туркманистон Халқ Маслаҳатии Раиси Гурбангули Бердимуҳамедов Қозоғистонга келди.
Президент Туркистон аэропортида мартабали меҳмонни кутиб олди.