Тоқаев дипломатияси — Қозоғистон-Россия мулоқоти барқарорлигининг асосий ресурсларидан бири — Дроговоз
ASTANА. Кazinform – Маданият, таълим, бизнес ва жамоатчилик билан алоқаларни ривожлантириш бўйича автоном нотижорат ташкилот бўлган Россия Аналитика ва стратегик коммуникациялар маркази директори Александр Дроговоз Каzinform агентлигига берган интервьюсида мамлакатлар ўртасида қўшма стратегик ташаббусларни амалга ошириш ва юқори даражадаги дипломатиянинг асосий элементлари ҳақида гапирди.
– Президент Қасим-Жомарт Тоқаев: “Қозоғистон ва Россия ўртасида ҳал қилиб бўлмайдиган муаммо йўқ. Бу юқори даражадаги масъулият ва биргаликда ишлашга чинакам тайёрликнинг ёрқин намунасидир”, деди. Мамлакатлар ўртасидаги ҳамкорликнинг ҳозирги даражасини ва Қозоғистон Президентининг Москвага давлат ташрифининг аҳамиятини қандай баҳолайсиз?
– Менимча, Президент Тоқаевнинг Россияга ташрифи нафақат дипломатик воқеа, балки стратегик шерикликнинг янги босқичи ҳам бўлди. Ушбу ташриф элиталар ўртасидаги ишончни мустаҳкамлади ва глобал беқарорлик шароитида икки мамлакат ўртасидаги манфаатларнинг синхронлигини тасдиқлади. Менимча, учрашув натижалари келгуси йилларда давлат сиёсати ва инвестиция ҳамкорлигининг устувор йўналишларида акс этади, Евроосиёда интеграция суръатини белгилайди. Тантанали ва шахсий имо-ишораларнинг уйғунлиги алоҳида эътиборни тортди: самолётлар, инновацион ЛEД экранлар ва Москва давлат халқаро муносабатлар институтида қозоқ тилида самимий кутиб олиш. Бу Қозоғистоннинг мустақил ва ҳурматли ўйинчи сифатидаги муҳим ролини эътироф этишдир. Учрашувнинг "ёпиқ" қисми икки ярим соатдан кўпроқ давом этгани шахсий ишонч даражасидан далолат беради. Бу бизга нафақат жорий лойиҳаларни "тезлаштириш", балки стратегик келишувларга ишончни таъминлаш имконини берадиган омилдир. Менимча, бундай муҳит расмий доирадан ташқарида янги йирик ташаббуслар учун йўл очади. Менимча, Вашингтондаги саммитдан кейин президентларимиз муҳокама қиладиган кўп нарсалар бор эди.
– Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, эришилган келишувлар Қозоғистон ва Россия ўртасидаги кўп қиррали ҳамкорликнинг муваффақиятли ривожланишини тўлиқ намойиш этади ва бу ноёб ҳамкорлик ўз йўналишидан четга чиқмайди. Мамлакатлар ўртасидаги муҳим қўшма лойиҳалардан қайси бирини алоҳида таъкидлаган бўлардингиз?
– Ҳозирда энергетика, машинасозлик, фармацевтика, қишлоқ хўжалиги ва транспорт инфратузилмаси соҳаларида ўнлаб қўшма лойиҳалар амалга оширилмоқда. Йирик йиғиш заводларидан тортиб, қўшма энергетика ва фармацевтика кластерларигача бўлган улкан лойиҳалар аллақачон ишга туширилган. Уларнинг кенгайиши истиқболли. Масалан, Транс-Олтой йўлагининг ривожланиши минтақани Европа ва Осиё ўртасидаги юк ташиш учун янги марказга айлантиради. Ишончим комилки, кейинги 3-5 йил ичида биз инновацион ва технологик инвестицияларнинг кўпайишини кўрамиз ва янги мегалойиҳалар иттифоқдош ҳукуматлар даражасида қўллаб-қувватланади. Ушбу ташрифдан сўнг транспорт ва логистика, рақамли иқтисодиёт, саноат инновациялари ва инфратузилма каби соҳаларга туртки бўлиши мумкин. Замонавий таълим ва илмий дастурлар қўшма корхоналар учун кадрларни янгилаш учун катализатор бўлади. Албатта, ягона платформалар ва янги тарқатиш марказлари туфайли мамлакатлар ўртасидаги савдони рақамлаштириш сезиларли даражада тезлашади.
– Президент Тоқаев мамлакатларимиз ўртасидаги муносабатларнинг иттифоқчилик хусусиятини бир неча бор таъкидлаган. Бу бугунги кунда қанчалик муҳим? Сўнгги йилларда Қозоғистон ва Россия ўртасидаги ташқи сиёсат ўзаро таъсири услубини қандай тавсифлайсиз?
– Бугунги кунда иттифоқ риторикаси айниқса муҳимдир. Таҳлиллар шуни кўрсатадики, Қозоғистон ва Россия ташқи сиёсат ҳамкорлигининг ўзига хос услубини шакллантирдилар: прагматизм, ўзаро манфаатларни ҳисобга олиш, ортиқча мафкуравий оҳангларнинг йўқлиги ва юқори даражадаги прогноз қилиш. Бу бизга ҳатто мураккаб муаммоларни ҳам ҳал қилиш имконини беради. Менимча, бу услуб келажакда минтақавий етакчиликнинг самарали модели намунаси сифатида ЕОИИ ва ШҲТ мамлакатлари ҳамкорлари томонидан талабга эга бўлади.
– Қозоғистон ва Россия ўртасидаги ХХI ҳудудлараро ҳамкорлик форумининг пленар сессиясида сўзга чиққан Қасим-Жомарт Тоқаев Россия университетлари аксарият Қозоғистон университетларининг асосий ҳамкорлари эканлигини таъкидлади ва ушбу ижобий тенденцияни қўллаб-қувватлаш режалаштирилганини таъкидлади. Умуман олганда, бугунги кунда ташқи сиёсатда халқларнинг гуманитар яқинлиги қанчалик муҳим?
— Менинг шахсий тажрибамдан келиб чиқиб, шуни айтишим мумкинки, гуманитар асос икки томонлама муносабатлар учун "суғурта" вазифасини бажаради. Маданий ва лингвистик умумийлик муаммоларга тезкор жавоб беришни таъминлайди, жамият ва бизнес ўртасида ишончни мустаҳкамлайди. Шунинг учун бу ҳар қандай сиёсий келишувни ҳаётга татбиқ этади. Узоқ муддатли гуманитар ҳамкорлик фақат кенгаяди.
– Форум Қозоғистон ва Россия ўртасидаги муносабатларни мустаҳкамлашга қандай ҳисса қўшади?
– Ҳудудлараро ҳамкорлик форуми нафақат ишчи платформа, балки амалий ечимларни амалга ошириш учун ҳақиқий восита ҳамдир. Бироқ, унинг тўлиқ салоҳияти ҳали тўлиқ очилмаган. Яхшилаш учун имкониятлар мавжуд. Менимча, унинг роли фақат ошади: айнан шу ерда реал сектор, таълим ва инновацияларда қўшма лойиҳалар бошланади ва минтақавий даражадаги шериклик учун асос мустаҳкамланади.
– Қозоғистон Президенти ўзининг тажрибаси ва халқаро сиёсатга мутаносиб ёндашуви билан машҳур. Бу Россия билан мулоқот самарадорлигига қандай таъсир қилади?
– Тоқаевнинг профессионаллиги ва дипломатияси — Қозоғистон-Россия мулоқотининг барқарорлиги учун асосий ресурслардан бири. Шу билан бирга, мамлакатларимиз раҳбарларининг шахсий муносабатлари ташқи сиёсат йўналишларини шакллантиришда муҳим омиллардан бири ҳисобланади. Бу давлатларга жаҳон вазиятидаги ўзгаришларга тезда мослашиш ва биргаликда мослашувчан, баъзан қийин қарорлар қабул қилиш имконини беради. Менимча, ушбу ёндашув туфайли хавфлардан қочиш ва умумий ривожланиш моделига ўтиш мумкин бўлади.
– Музокаралардан сўнг президентлар Қозоғистон Республикаси ва Россия Федерацияси ўртасидаги давлатлараро муносабатларни кенг қамровли стратегик шериклик ва иттифоққа ўтказиш тўғрисидаги декларацияни имзоладилар. Ушбу ҳужжатнинг сиёсий аҳамиятини қандай баҳолайсиз?
– Декларация шунчаки рамзийлик эмас, балки интеграциянинг янги даражаси, биринчи навбатда иқтисодий соҳада учун ўзига хос "Йўл харитаси"дир. Бу инвесторлар ва бизнес ўртасида ишончни уйғотади, икки мамлакатнинг халқаро мавқеини мустаҳкамлайди ва нафақат икки томонлама муносабатлар, балки миллатлараро форматларда ишлаш учун ҳам Евроосиё шериклигининг пойдеворини қўйишга имкон беради.
– Сизнингча, ушбу ташриф Қозоғистоннинг конструктив шерик ва минтақавий барқарорлаштирувчи сифатидаги роли нуқтаи назаридан халқаро ҳамжамият учун қандай аҳамиятга эга?
– Ташриф Қозоғистон Ғарб, Шарқ ва Россия ўртасидаги мувозанатни сақлайдиган муҳим минтақавий ўйинчи эканлигини аниқ кўрсатиб турибди. У нафақат конструктив воситачи ролини ўйнайди, балки Евроосиё интеграцияси учун катализаторга айланади. Сиёсий хабар аниқ: Қозоғистон Республикаси ва Россия Федерацияси биргаликда ривожланишга содиқдир ва ҳеч қандай ташқи босим ҳозирги вазиятни ўзгартирмайди. Қозоғистон-Россия муносабатлари кўп марта синовдан ўтган. Лекин ҳар сафар мамлакатларимиз раҳбарлари тасдиқланган ечимларни топдилар.