Савдо маданияти ва адолатли нарх: вазирлик чакана савдо тармоқларига талабларни кучайтиради

ASTANА. Кazinform — Савдо тармоқларида маҳаллий маҳсулотлар мавжудлигини таъминлаш зарур. Яқинда Қозоғистон Республикаси Савдо ва интеграция вазирлигида Савдо қўмитаси раиси ўринбосари Ернур Жаутикбаев раислигида ўтказилган онлайн йиғилишда шу масала муҳокама қилинди. Бу ҳақда вазирлик матбуот хизмати хабар берди.

Йиғилишда йирик ҳудудий савдо тармоқлари ва супермаркетлар вакиллари иштирок этди.

Иштирокчилар савдо қонунчилигига риоя қилиш, нархларни шакллантириш занжиридан кераксиз воситачиларни йўқ қилиш, Қозоғистон маҳсулотларининг дўкон пештахталарида тенг бўлишини таъминлаш масалаларини муҳокама қилдилар.

Йиғилишда барча вилоятлардан 100 дан ортиқ савдо корхоналари вакиллари иштирок этди.

Нарх белгиларининг йўқлиги — истеъмолчилар ҳуқуқларининг бузилиши

— Нархини тенгеда кўрсатмасдан товар сотиш қоидабузарлик ҳисобланади. Бу борада Қозоғистон Республикаси Маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги кодексининг 193-4-моддасига риоя қилиш муҳим, — дея маълум қилди вазирлик.

Савдо қўмитасининг таъкидлашича, йўқолган, ўқиш қийин бўлган ёки кассадаги нархларга мос келмайдиган нархлар чакана савдо тармоқларида тизимли муаммо ҳисобланади. 2025 йилнинг биринчи ярмида ҳудудий департаментлар томонидан мазкур моддага асосан 233 та қарор қабул қилинган.

— Нарх ёрлиғи шунчаки қоғоз эмас, у истеъмолчини ҳимоя қилувчи асосий элементдир. Харидор тўловни амалга оширишдан олдин нархни кўриши керак. Нарх бўлмаса, жарима солинади, - деди Жаутикбаев.

Пештахталардаги нархда шаффофликнинг йўқлиги рақобатни чеклайди.

Бундай фактлар 201-моддага мувофиқ рўйхатга олинган ҳолларда, чакана савдо тармоқлари баъзан мувозанатсиз талабларни юборади ёки етказиб берувчиларга тушунтиришлар бермасдан ортиқча шартларни қўяди. Бу, айниқса, кичик ва ўрта бизнес учун тўғри келади. Бундай ҳаракатлар ҳалол рақобат тамойилларини бузади ва савдо майдончаларига ишончни камайтиради.

— Пештахталардан харид қилиш имконияти тенг ва очиқ бўлиши керак. Биз барча чакана савдо тармоқларини белгиланган тартибларга риоя қилишга ва сунъий тўсиқлар яратмасликка чақирамиз, — деди Савдо қўмитаси вакили.

Шунингдек, ижтимоий аҳамиятга эга маҳсулотлар устидан назоратни кучайтириш масаласи ҳам муҳокама қилинди.

Қўмитанинг таъкидлашича, ижтимоий аҳамиятга эга озиқ-овқат маҳсулотларининг энг юқори нархидан ошиб кетиши, товар устамаларининг ошиб кетиши, зарур ҳужжатларнинг йўқлиги кенг тарқалган қонун бузилиши ҳисобланади. Фақатгина 204-4-моддага асосан олти ойда 1828 та қарор чиқарилган.

— Дўконларда етказиб бериш шартномалари, товарларни етказиб бериш ҳужжатлари бўлиши, нархлари аниқ бўлиши керак. Айниқса, ижтимоий аҳамиятга эга маҳсулотлар учун. Бу соҳадаги қонунбузарликлар ўз таъсирини ўтказмай қолмайди, — деди Ернур Жаутикбаев.

Савдо қўмитаси, шунингдек, хизмат кўрсатмайдиган, фақат воситачи сифатида ишлайдиган шўъба компанияларни етказиб бериш занжирига киритиш амалиётини танқид қилди. Кўпинча чакана савдо тармоқларига боғлиқ бўлган ушбу тузилмалар маҳсулотнинг якуний нархини оширади ва ишлаб чиқарувчига ҳам, истеъмолчига ҳам аҳамият бермайди.

— Фақат қўшимча ҳақ учун қўшимча тўлов бўлмаслиги керак. Биз етказиб берувчилар ва тармоқлар ўртасидаги шартномавий муносабатларни таҳлил қиламиз, — деди қўмита вакили.

Пештахта – рақобат жойи ва Қозоғистон товарлари муносиб ўрин эгаллаши керак

Йиғилишда маҳаллий маҳсулотларни жойлаштириш бўйича талабларнинг бажарилишига алоҳида эътибор қаратилди. Ички савдо қоидаларига кўра, савдо шохобчалари пештахталарида сақланаётган озиқ-овқат маҳсулотларининг камида 30 фоизи ва ноозиқ-овқат маҳсулотларининг камида 20 фоизи мамлакатда ишлаб чиқарилган бўлиши керак. Давлат томонидан қўллаб-қувватланадиган занжирлар учун озиқ-овқат маҳсулотларининг улуши 50% гача кўтарилади.

- Пештахта - бу танлов жойи. Агар Қозоғистон маҳсулоти пастда яширинган бўлса ёки умуман бўлмаса, бу шунчаки маркетинг эмас, балки қонун бузилишидир. Бу меъёрларга риоя этишга алоҳида эътибор қаратмоқдамиз, – дейди қўмита раиси ўринбосари.

Текширувларга тўсқинлик қилиш — қонунбузарлик

Йиғилиш якунида қўмита вакили Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 462-моддасини эслатиб ўтди. Яъни, давлат органлари фаолиятига тўсқинлик қилиш қонун бузилиши ҳисобланади. Ҳужжатларни тақдим этишдан бош тортиш, инспекторларнинг киришига рухсат бермаслик ёки буйруқларни эътиборсиз қолдириш ҳам жаримага олиб келади.

- Биз репрессив чоралар кўрмаймиз.Бизнинг асосий мақсадимиз – адолатли, очиқ ва рақобатбардош савдо муҳитини яратиш, - дея хулоса қилди Жаутикбаев.

Қўмита чакана савдо тармоғи раҳбарларини ички аудит ўтказишга, ходимлар назоратини ўрнатишга, таъминот занжиридаги ҳуқуқий заифликларни бартараф этишга, нарх ва ҳужжатларни тўғри ташкил этишга чақирди. Ернур Жаутикбаев давлатнинг асосий вазифаси бизнесга босим ўтказиш эмас, балки бозорнинг барча иштирокчилари учун тенг ва тушунарли шарт-шароитлар яратиш эканлигини таъкидлади.

— Тизимли, очиқ иш олиб борсак, ўз самарасини беради. Бозорда барқарорликка эришамиз, нархларнинг асоссиз ошиб кетишига чек қўямиз, истеъмолчиларга сифатли, ҳамёнбоп товарлар таклиф этамиз, - деди у.

Йиғилиш якунлари бўйича иштирокчилар конструктив ҳамкорлик, профилактика ишларини олиб бориш, қонунчилик нормаларига изчил риоя этишга тайёр эканликларини билдирдилар.

Эслатиб ўтамиз, 5 йилдан сўнг Қозоғистонда ҳар бешинчи маҳсулот интернет орқали харид қилиниши ҳақида ёзган эдик.