Мажилис Ҳукумат ва Олий аудитор палатасининг ҳисоботларини эшитади
ASTANА. Кazinform – Бугун Ҳукумат ва Олий аудитор палатаси Мажилисда республика бюджетининг ўтган йилдаги ижроси тўғрисида ҳисобот беради.
Эслатиб ўтамиз, 13 июнь куни ҚР Мажилиси раиси Ерлан Қошанов раислигида палата бюроси йиғилиши бўлиб ўтди ва унда ялпи мажлис кун тартибига аниқлик киритилди.
Шундай қилиб, бугун Мажилис депутатлари Қозоғистон Республикаси Ҳукумати ва Олий аудитор палатасининг 2024 йилги республика бюджети ижроси тўғрисидаги ҳисоботларини эшитади. Асосий маърузачилар: Молия вазири Мади Такиев ва Олий аудитор палатаси раиси Алихан Смаилов.
Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, 2024 йилда ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши 4,8 фоизни ташкил этди. Бу мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш бўйича тасдиқланган прогноз кўрсаткичидан 0,5 фоизга камдир.
Ҳукумат маълумотларига кўра, ўтган йили республика бюджетининг даромадлари 19,6 триллион тенгени ёки режанинг 97,2 фоизини, харажатлари 23 триллион тенгени ёки режанинг 98,4 фоизини, тақчиллиги эса 3,6 триллион тенгени ёки ялпи ички маҳсулотнинг 2,7 фоизини ташкил этди. 2024 йилда Миллий жамғармага тушган маблағлар 3,8 триллион тенгени ёки режанинг 85 фоизини ташкил этди.
Олий аудитор палатаси маълумотларига кўра, 2024 йилда 862 миллиард тенге миқдоридаги қонунбузарликлар аниқланган. Шу билан бирга, бюджет маблағлари ва активларидан самарасиз фойдаланиш ҳажми қарийб икки баробар ошди.
Мажилис депутатлари “Қозоғистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига жиноий йўл билан олинган даромадларни легаллаштиришга (ўзлаштириш) ва терроризмни молиялаштиришга қарши курашиш тўғрисида”ги қонун лойиҳасини иккинчи ўқишда муҳокама қилади. Мазкур ҳужжат 28 май куни биринчи ўқишда маъқулланган.
Қонун лойиҳасида Молиявий мониторинг агентлигининг ваколатлари кенгайтирилиб, унга нотижорат ташкилотларнинг шубҳали операцияларини таҳлил ва мониторинг қилиш мажбуриятини юклайди. Мобил операторлар ва Фуқаролар учун ҳукумат молиявий мониторингнинг янги субъектлари бўлади. Уяли алоқа операторлари мобил балансни тўлдириш бўйича, “Фуқаролар учун ҳукумат” эса нотариуслардаги операцияларга ўхшаб 50 миллион тенгедан ортиқ суммадаги кўчмас мулк билан боғлиқ операциялар ва битимлар тўғрисида маълумотларни тақдим этади. Ушбу стандартлар шубҳали операцияларни янада самарали аниқлаш ва олдини олишга ёрдам беради. Қонун лойиҳаси юзасидан Молия ва бюджет қўмитаси котиби Мурат Ергешбаев маъруза қилади.
Бундан ташқари, Мажилис депутатлари Қозоғистон Республикасининг барқарор ривожланиши соҳасидаги миллий мақсад ва вазифаларнинг амалга оширилишини мониторинг қилиш бўйича парламент комиссияси таркибини тасдиқлайди. Комиссия таркибини Мажилис раиси ўринбосари Альберт Рау эълон қилади.
Мажилиснинг ўтган ҳафтадаги ялпи мажлисида бир гуруҳ депутатлар томонидан ишлаб чиқилган “Қозоғистон Республикаси Конституциясининг 30 йиллиги муносабати билан амнистия тўғрисида”ги қонун қабул қилинди.
Қонун фуқаролар ва давлат хавфсизлигига жиддий хавф туғдирмайдиган жиноятлар учун судланган шахсларни озод этишни назарда тутади, хусусан:
- жиноий ҳуқуқбузарликлар ва унча оғир бўлмаган жиноятлар содир этганлар,
- ўртача оғирликдаги жиноятларни содир этган, зарар етказмаган ёки унинг ўрнини тўлиқ қоплаган шахслар;
- ўртача оғирликдаги жиноятлар содир этган, ижтимоий ҳимояга муҳтож шахсларни, зарарни қоплаш ёки фуқаролик даъволари мавжудлигидан қатъи назар, озод қилиш кўриб чиқилади.
Бундан ташқари, унча катта бўлмаган ва ўртача оғирликдаги жиноятлар учун жиноий жавобгарликка тортилган шахслар томонидан содир этилган жиноятлар бўйича, шу жумладан, судларда кўрилмаган жиноят ишлари бўйича жиноят ишларини ушбу қонун лойиҳаси кучга киргунга қадар тугатиш назарда тутилмоқда. Бундан ташқари, ўзганинг мол-мулкини кўп миқдорда ўзлаштириш ёки талон-тарож қилиш, шунингдек, фирибгарлик содир этганликда айбдор деб топилган шахслар жиноий ҳуқуқбузарлик натижасида етказилган зарар ва уларга қўйилган даъволар тўлиқ қопланган тақдирда, асосий жазонинг ўталмаган қисмининг муддати бешдан бирига қисқартирилиши назарда тутилмоқда.
Шунингдек, амнистияни қасддан соғликка ўртача оғирликдаги зарар етказиш, соғликка қасддан енгил зарар етказиш ва қасддан куч ишлатиш, давлат сирларини қонунга хилоф равишда ошкор қилиш билан боғлиқ жиноятлар, шунингдек, коррупция жиноятларини содир этган шахсларга нисбатан амнистияни қўллаш бўйича чекловлар жорий этилади.
Айни пайтда жиноий-ижроия тизимидаги 63 та озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазоларни ижро этиш муассасаларида, шунингдек, 16 та тергов ҳибсхонасида 40 мингдан ортиқ шахс сақланмоқда. Улардан 33 минг нафари судланган, 7 минг нафари тергов ҳибсхонасида.
– Шунингдек, озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазога ҳукм қилинган 27 минг нафардан ортиқ шахс пробация хизматида рўйхатга олинган. Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, амнистия қамоқхоналарда сақланаётган 6 минг маҳкум ва пробация хизматида рўйхатга олинган 9 минг киши, яъни жами 15 минг кишини қамраб олади, — деди Мажилис депутати Абзал Қуспан.
Унга кўра, жазони ижро этиш муассасаларидан 632 нафарга яқин шахс, шунингдек, пробация хизмати ҳисобидаги 3,5 минг нафар маҳкум, жами 4 минг 100 нафар шахс озодликка чиқарилади.
- Бундан ташқари, аввал ҳеч қаерда эълон қилинмаган янги маълумотларни ҳам айтиб ўтмоқчиман. Ишчи гуруҳнинг сўнгги йиғилишида депутатлар таклифи билан жиноий жазо муддатининг охирги йили қолган 1700 нафардан ортиқ ижобий характеристикага эга маҳкумларнинг озод этилишини назарда тутувчи амнистия акти амалга оширилади. Ушбу ўзгартириш қонун лойиҳасининг иккинчи ва учинчи моддаларида ўз аксини топган, — деди депутат.
Жазонинг ўталмаган муддатини табақалаштирилган қисқартириш жазони ижро этиш муассасаларида сақланаётган 5400 нафар маҳкум ва пробация хизматида ҳисобда турган 5500 нафар шахсга нисбатан қўлланилади. Муддат бўйича қисқариш 11 минг кишини қамраб олади.
– Бундан ташқари, амнистияга ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифадаги 629 нафар (2 миллион 373 минг нафар фуқародан), шу жумладан, 57 нафар шахс озод қилиш, 572 нафар шахс жазо муддатини қисқартириш орқали қамраб олинади. Амнистия тўғрисидаги қонун лойиҳаси 833 нафар аёлни қамраб олади. Улардан 109 нафари озодликка чиқарилади, 724 нафар аёлнинг жазо муддати қисқартирилади, — деди А. Қуспан.
Бундан ташқари, Мажилис “Айрим қонун ҳужжатларига молия бозорини ривожлантириш, молиявий хизматлар, алоқалар истеъмолчилари ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, қонун ҳужжатларини ортиқча тартибга солишнинг олдини олиш масалалари бўйича ўзгартишлар киритиш тўғрисида”ги қонуннинг янги таҳририда Сенат томонидан таклиф этилган айрим моддаларни маъқуллади.
Сенат томонидан киритилган тузатишлар молия бозорини тартибга солишни такомиллаштириш ва фирибгарликка қарши курашишга қаратилган.
- Уяли алоқа операторлари зиммасига фирибгарликка қарши ички тизимларни яратиш ва рухсат этилмаган трафикни блокировка қилиш мажбуриятини жорий этиш зарур, деб ҳисобланмоқда. Бундан ташқари, уяли алоқа операторлари учун фирибгар қўнғироқлар амалга оширилган абонент рақамларини блоклаш ва улар тўғрисида Қозоғистон Республикаси Миллий банкининг Фирибгарликка қарши кураш марказига маълумотларни тақдим этиш мажбуриятини жорий этиш кўзда тутилган. Телефон рақамидан фирибгарлик ҳаракати аниқланса, ушбу абонент рақамига алоқа хизматларини кўрсатиш тўхтатилади. Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда, Мажилиснинг Молия ва бюджет қўмитаси Парламент Мажилисига Сенат киритаётган ўзгартириш ва қўшимчаларга розилик беришни тавсия қилади, — деди Мажилис депутати Ерлан Стамбеков.