“Марказий Осиё – Хитой” саммити минтақалар ўртасидаги дипломатияга янги тус беради – эксперт

TASHKENT. Kazinform – “Марказий Осиё – Хитой” саммити минтақа давлатлари ва расмий Пекин ўртасидаги дипломатияга янги тус беради. Бу ҳақда ўзбекистонлик таниқли сиёсатшунос, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети халқаро муносабатлар кафедраси доценти Мурод Баходиров Kazinform агентлигининг Ўзбекистондаги мухбири Алихан Асқарга интервью берганида айтиб ўтди.

Мутахассис суҳбат аввалида бугунги кунда “Марказий Осиё – Хитой” формати доирасидаги ҳамкорлик тизимли йўлга қўйилганини таъкидлади. Шунга кўра, минтақа давлатлари ва расмий Пекин ўртасидаги ҳамкорлик барқарор ривожланиш тенденциясини кўрсатмоқда.

“Ушбу форматда савдо-иқтисодий ҳамкорликдан ташқари, рақамли трансформация, логистика, хавфсизлик, экология ва маданият соҳаларига ҳам эътибор қаратила бошланди. Бу соҳаларга устувор аҳамият бериш конструктив мулоқот шаклланаётганидан далолат беради. “Марказий Осиё – Хитой” формати барча мамлакатлар манфаатларини ҳисобга олган ҳолда давлатларга тенг имкониятлар тақдим этади. Бундай ҳамкорлик мураккаб геосиёсий вазият даврида катта аҳамиятга эга”, – деди Мурод Баходиров.

Сиёсатшунос таъкидлаганидек, Астанадаги саммитда томонлар келгусидаги ҳамкорлик йўналишларини белгилаб олишади. Президентлар IТ, қишлоқ хўжалиги ва яшил энергия манбаларини ривожлантириш соҳасидаги лойиҳаларга эътибор қаратади.

“Назаримда, биринчи навбатда, давлат раҳбарлари инновацион технологиялар соҳасида ҳамкорликни ривожлантиришни таклиф қиладилар. Big Data, сунъий интеллект ва fintech соҳаларида умумий платформа яратилиши мумкин. Кейин қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга устувор аҳамият берилади. Улар орасида озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш ва Хитойга экспорт ҳажмини ошириш имкониятлари кўриб чиқилади. Бундан ташқари, яшил энергия манбаларини ривожлантириш масаласи саммитнинг асосий мавзуси бўлиши шубҳасиз. Хитойда бу борада етарли салоҳият ва ресурслар мавжуд”, – деди Мурод Баходиров.

Шу муносабат билан эксперт “Марказий Осиё – Хитой” саммити якунида қандай муҳим ҳужжатлар қабул қилиниши мумкинлиги ҳақида гапирди.

“Астанадаги саммит Хитой ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги дипломатияга янги ранг бағишлайди. Тадбир якунида бир қанча муҳим ҳужжатлар имзоланади. Хусусан, минтақа давлатлари ва расмий Пекиннинг миллий стратегияларини мувофиқлаштириш орқали мувозанатли ҳамкорликни йўлга қўйиш бўйича қарор қабул қилиниши мумкин. Шу билан бирга, савдо-иқтисодий, инновацион технологиялар, таълим ва маданий-гуманитар соҳаларни 2030 йилгача тизимли рағбатлантириш бўйича “Йўл харитаси” ишлаб чиқилиши мумкин. Шунга кўра, бу форматнинг стратегик барқарорлиги ва минтақанинг ўзаро ҳамкорлигининг кафолати бўлади”, – дея қўшимча қилди эксперт.

Сиёсатшунос дунё давлатларининг Марказий Осиёга қизиқиши ортиб бораётганини ҳам таъкидлади. Шу билан бирга, асосий савдо йўлаклари, минерал ресурслар ва аҳоли сони ортиб бораётгани минтақанинг аҳамиятини оширади.

“Марказий Осиё нафақат Евроосиёнинг географик маркази, балки Шарқ ва Ғарбни боғловчи йирик йўлакларга эга, энергия ресурсларига бой, демографик ўсиш юқори бўлган минтақадир. Халқаро муносабатлар ва жаҳон сиёсатидаги ўзгарувчан мувозанат туфайли йирик ўйинчилар Марказий Осиё минтақаси билан алоқаларни мустаҳкамлашга ҳаракат қилмоқда. Минтақа давлатлари ҳар томонлама интеграцияни ривожлантириш тамойилига амал қилишини таъкидламоқчиман. Шунга кўра, давлатларга бўлган қизиқиш ҳам ортди”, – дея хулоса қилди Мурод Баходиров.

Эслатиб ўтамиз, 17 июнь куни Астана шаҳрида минтақа давлат раҳбарлари иштирокида иккинчи “Марказий Осиё – Хитой” саммити бўлиб ўтади. Унда иштирок этиш учун Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпин 16 июнь куни Қозоғистонга келади.